Abrakadabra

Það er sorgleg staðreynd að horfa upp á landbúnað leggjast af hér á landi. Honum blæðir út og ráðherra málaflokksins ætlar að skipa starfshóp! Hún telur hægt að leysa vandann með einhverjum göldrum. Ætla ekki að segja hér hvaða viðurnefni slík kvendi hafa.

Bráðavandinn nú er hrópandi og verður ekki leystur á annan hátt en þann er nágrannalönd okkar gera, með auknum greiðslum til matvælaframleiðslunnar. Engin önnur leið er til lausnar bráðavandans. 

Stóri vandinn er hins vegar nokkuð flóknari, eða hvað? Nei, stóri vandinn í matvælaframleiðslu hér á landi er í raun sára einfaldur. Það þarf engan starfshóp til að sjá hver vandinn er, einungis örlitla skynsemi í kollinn. Og rétt eins og með bráðavandann verður stóri vandinn ekki leystur með því einu að ráðherra kyrji í sífellu abrakadabra. Sama hversu fjölkyngjuð hún er. 

Það kostar að framleiða matvæli. Þá staðreynd þarf að viðurkenna. Þá er hægt að huga að lausnum, ekki fyrr. Þar eru í raun einungis tvær leiðir. Sú að fara sömu leið og nágrannaþjóðirnar og niðurgreiða matvæli til neytenda, eða fara hina leiðina, að láta neytendur greiða þann kostnað úr eigin vasa.

Fyrri leiðin kallar á viðurkenningu þess að búskapur er landinu nauðsynlegur. Ástandið í heiminum í dag kallar á að hver þjóð sé sér eins trygg um eigið matvælaöryggi og framast verður. Stjórnmálamenn nefna þetta gjarnan við hátíðleg tækifæri, þó minna sé um sjálfan skilning þeirra á eigin orðum. Matvælaöryggi er ekki bara falleg orð á blaði, matvælaöryggi fæst einungi með því að bændum sé gert mögulegt að framleiða mat.

Eins og áður segir þá hafa nágrannaþjóðir okkar valið þá leið að greiða niður mat til neytenda. Þar þarf Ísland að vera á sama báti, sömu niðurgreiðslur þarf hér, að lágmarki. En það dugir þó ekki eitt og sér. Rekstrarumhverfi hér þarf einnig að vera sambærilegt eða betra en í nágrannalöndunum. Í dag er himinn og haf þar á milli, þar sem regluverk hér á landi hefur farið algerlega úr böndum.

Allan innflutning á matvöru, sem hægt er að framleiða hér á landi, á að banna. Einungis flytja inn þá matvöru sem ekki hægt að framleiða hér og þá einungis frá þeim löndum sem gera sömu kröfur til matvælaframleiðslu og vinnslu og hér er. Annað mun aldrei getað skilað árangri í marvælaframleiðslu hér á landi. Meðan fluttar eru inn erlend matvæli, framleidd við mun minni kröfur en hér, eru bragðbætt með ýmsum "hjálparefnum" s.s. hormónum og pensillíni, er ljóst að stjórnmálamenn meina lítið með orðum sínum um matvælaöryggi. Það er útilokað að íslenskum bændum sé mögulegt að keppa á svo skökkum markað. 

Kannski sést best hversu skökk þessi samkeppni er í því að þegar minnsti vafi er um hvort byrgðir lambakjöts dugi til næstu sláturtíðar, er heimilaður flutningur á lambakjöti yfir hálfan hnöttinn til Íslands. Verslun og þjónustu er í lófa lagið að búa til slíkan ímyndaðan skort, með því einu að leigja nokkra frystigáma í upphafi sumars. Ætla ekki að halda því fram að það hafi verið gert, en vissulega er það auðveld aðgerð. Til þess eins að flytja inn gamalt kjöt yfir hálfann hnöttinn, kjöt sem hægt er að fá fyrir nánast ekki neitt erlendis og selja á uppsprengdu verði hér á landi. Enginn efast um hag verslunar og þjónustu af slíkum innflutningi, þó víst sé að verðið erlendis muni fljótt hækka ef sauðfjárrækt leggst af hér á landi.

Verði ekki gripið strax í taumana og ráðist af fullum krafti í lausn vandans, fyrst bráðavandans og í kjölfarið hinn raunverulega vanda, ef bændum verður ekki gert fært að framleiða matvæli hér á landi, munum við brátt sjá alla kjötframleiðslu leggjast af. Mjólk verður áfram framleidd en allar aukaafurðir mjólkur mun leggjast af. Örfá stór mjólkurbú munu standa eftir, sem næst helstu þéttbýliskjörnunum, til að framleiða einungis mjólk fyrir landann.

Gleymum ekki þeirri staðreynd að íslenskar landbúnaðarafurðir eru þær hreinustu í öllum heimi. Hér er hægt að auka framleiðsluna og bæta fjölbreytni hennar. Innflutningur gæti þess vegna minnkað verulega, með tilheyrandi sparnaði á gjaldeyri, gjaldeyri sem við erum svo háð. 

En til þess verðum við að viðurkenna að það kostar að framleiða matvæli og til að svo megi vera þarf að gera bændum kleyft að rækta sín bú af stolti, gera bændum kleyft að geta tekið á sig skammvin áföll eins og t.d. okurvaxtatilburði stjórnvalda. Sá bráðavandi er nú he3jar að bændum, vegna þeirrar okurvaxtastefnu, er nefnilega bein afleiðing hins raunverulega vanda sem hefur aukist stig af stigi síðustu hálfa öld, eða svo.

Vandinn að fólk telur matinn verða til í hillum verslana, vandinn að þjóðin þekkir ekki hin raunverulegu verðmæti og auðvitað sá vandi að jafnvel ráðherrar hafa ekki meiri skilning á málinu en svo að telja bændur vera hobbýista! 

Það er sama hversu fjölkyngjuð  ráðherra landbúnaðarmála er, hún mun ekki getað galdrað vandann burtu, jafnvel ekki með aðstoð einhvers starfshóps.

Ríkiskassinn verður ekki opnaður

Skammsýnin mun drepa þjóðina

Það er sorgleg en raunsæ grein um stöðu landbúnaðar á Íslandi, einkum ungra bænda, í nýjasta Bændablaðinu. Þá er einnig raunsætt viðtal við oddvita Eyjafjarðarsveitar, hér á síðum Moggans um stöðu landbúnaðarins. Báðar þessar greinar lýsa langvarandi erfiðleikum í bændastétt, hvernig nýliðun í stéttinni sé nánast útilokuð og að upp sé komin sú alvarlega staða að fjöldi bænda sé að gefast upp á því rekstrarumhverfi sem þeir búa við. Við þetta má síðan bæta að nú stefnir í fjöldagjaldþrot í flestum greinum landbúnaðar hér á landi.

Loks nú, þegar allt er að komast á vonarvöl, tekur ríkisstjórnin málið upp og ákveður einhverjar aðgerðir. Þó seint sé, kannski of seint, verður að fagna því að ráðamenn séu að átta sig á þeirri alvarlegu stöðu sem upp er komin, átta sig á að hugsanlega erum við að horfa upp á að landbúnaður leggist að mestu af í landinu á næstu árum, með tilheyrandi afleiðingum fyrir alla landsbyggðina. Og auðvitað neytendur í kjölfarið.

Skammsýni stjórnvalda, viljaleysi og almennur aumingjaskapur er þó algjör. Skipaður er starfshópur og honum gert að leita að lausn á vandanum, þ.e. því er snýr að vaxtaokrinu sem tröllríður landinu! Það þarf engan helvítis starfshóp, það þarf aðgerðir og það undir eins! Vaxtaokur stjórnvalda, það eru jú stjórnvöld sem setja Seðlabankanum lög, er einungis tímabundinn vandi. Vissulega mikill vandi fyrir bændur þar sem svo hefur verið að þeim kreppt undanfarin ár að þar er ekkert borð fyrir báru. Þá starfar landbúnaður ekki við þann lúxus sem aðrar atvinnugreinar hafa, að geta bara velt vandanum út í þjóðfélagið.

Vandi bænda er mun meiri en bara það vaxtaokur sem hér er stundað. Vandi bænda er fyrst og fremst hugarfar þjóðarinnar og ráðamanna. Hugarfar þar sem bændur eru sagðir baggi á þjóðinni. Þessi hugarfarsbreyting hefur staðið yfir í nærri hálfa öld.

Á þeim tíma hefur bústofni fækkað gífurlega. Til dæmis hefur vetrarfóðruðum ám fækkað úr um 800þ fjár niður í um 400þ. Ræktunarstarf bænda hefur hins vegar skilað því að afurðir hafa nokkuð haldist og fáar atvinnugreinar sem geta státað sig af slíkum árangri. Hvergi í heiminum eru framleiddar betri landbúnaðarafurðir en hér og hvergi í heiminum er minni notkun ýmissa "hjáparefna" við framleiðsluna, s.s. sýklalyf og hormónar. Sýklalyf einungis þegar brýn nauðsyn ber og hormónar með öllu óþekktir.

Því er staðan orðin sú að endurnýjun í landbúnaði er ekki bara nánast óhugsandi, hún er algjörlega óhugsandi. Það sem verra er að gróin bú eru einnig að horfa til vanda í sínum rekstri. Viðhald húsa og endurnýjun tækja er ekki gerð nema með því að herða sultarólina. Eldri bændur horfa því frekar til þess að draga saman í rekstri eða hætta alveg.

Ekki má gleyma að ræða örlítið um þá sem kannski hafa mest staðið að rógherferð gegn bændum landsins, stórkaupmönnum. Þegar ákveðnir stjórnmálaflokkar fóru að draga úr sínum áróðri gegn bændum, tóku forsvarsmenn stórkaupmanna við keflinu. Þeir halda því að þjóðinni að hægt sé að slá tvær flugur í einu höggi, með því einu að gera innflutning á landbúnaðarvörum frjálsan. Lægra verð á matvöru til neytenda og engar greiðslur úr sameiginlegum sjóðum okkar til landbúnaðar.

Auðvitað vita stórkaupmenn að þetta er ekki rétt. Í fyrsta lagi eru þeir að kaupa landbúnaðarvörur erlendis sem njóta meiri niðurgreiðslna en hér þekkist, niðurgreiðslna sem auðvitað mun ekki halda ef við verðum háð erlendum ríkjum um matvæli. Í öðru lagi er fráleitt að ætla að það verði einhver sparnaður fyrir ríkissjóð ef byggð verður lögð af á stórum hluta landsins. Kolefnisspor matvæla hefur verið nokkuð í umræðunni og nú síðast í dag hélt talsmaður stórkaupmanna því fram að innflutt kjöt frá Nýja Sjálandi skilaði minna kolefnisspori en íslengst kjöt! Fjarstæðukenndari verður áróðurinn varla en er alveg lýsandi. Þessu trúir fólk! og hvers vegna? Jú, svo hefur verið unnið gegn íslenskum landbúnaði síðastliðna hálfa öld, að fólk trúir hverju sem er.

Það sem stjórnvöld þurfa að gera er að setja mikið fjármagn strax inn í landbúnaðinn, til að taka á þeim bráðavanda sem nú er, vegna vaxtaokurs lánastofnana. Síðan þarf að viðurkenna þá staðreynd að ef við ætlum að halda uppi byggð í landinu verður að vera til staðar landbúnaður. Til þess þarf að greiða úr sameiginlegum sjóðum til greinarinnar, a.m.k. til jafns við þær þjóðir sem okkur næst standa. Að gera bændum kleyft að lifa af sinni vinnu.   Átak til að breyta hugarfari landsmanna þarf að fara af stað, að gera fólki grein fyrir að maturinn verður ekki til í hillum verslana, heldur liggur þar að baki mikið og erfitt starf bænda. Að það kostar að framleiða mat. Að viðurkennd staðreynd er að ríkissjóðir greiði niður matvælaframleiðslu til að halda niðri launum fólks. Fyrir bóndann skiptir engu máli hvort hann fær að hluta til greitt fyrir sína vinnu frá ríkinu eða hvort neytandinn greiði að fullu fyrir mat sinn. Síðari kosturinn kallar hins vegar á verulega hækkun launa almennings. En meðan aðrar þjóðir fara þessa leið verðum við að gera slíkt hið sama. Að ætlast til þess að aðrar þjóðir greiði niður okkar matvæli er hins vegar fásinna.

 

Við stjórnvöld verður ekki annað sagt: Enga helvítis starfshópa eða nefndir. Það þarf aðgerðir strax! Skammsýni heldur ekki uppi matvælaöryggi landsins, skammsýni drepur þjóðina.

Fjalla um þunga fjárhagsstöðu bænda

Að fórna náttúrunni til að bjarga henni

Það er hreint með ólíkindum hvernig Gulli lætur þessa dagana. Kemur með hvert ruglið á fætur öðru, í algjörri andstöðu við þau gildi sem flokkur hans stendur fyrir. Er orðinn mun nær Stalín í hugsun en sönnum íslenskum sjálfstæðissinna.

Fyrir stuttu lagði hann til að efla enn skrifræði ríkisbáknsins, með því að taka rekstur eftirlitsstofnanna, sem sveitarfélög hafa haft með höndum og setja undir rekstur ríkisins. Sagði það myndi einfalda hlutina! Hvenær hefur það einfaldað hluti að færa einhvern hluta stjórnsýslunnar fjær fólki? Það er einmitt akkilesarhæll þjóða að auka ríkisrekstur og merki um ráðstjórn! Hvernig hermir það við stefnu Sjálfstæðisflokks?

Frá því ráðherrann tók við embætti umhverfismála, hefur hann orðið sífellt harðari í predikun boðskaps loftlagskirkjunnar. Man ekki til að hann hafi haft slíkar skoðanir fyrir þann tíma, a.m.k. ekki opinberlega. Hvort þetta sýni hversu öflugt ráðuneytið sjálft er í þessum málaflokk, að ná að gera ráðherrann að leiksoppi sínum, eða hvort eitthvað annað búi að baki, skal ósagt látið. Í það minnsta er áhugi ráðherrans á hinum raunverulegu umhverfismálum þjóðarinnar heldur minni, en þar kemur auðvitað til að þar gæti hann átt persónulegra hagmuna að gæta.

Því má hugsanlega afsaka þessar síendurteknu predikanir hans á boðskap loftlagskirkjunnar sé til þess hugsaður að drepa öðrum veigameiri náttúruverndarmálum á dreif. Þar er auðvitað átt við þá skelfilegu stöðu sem landið stendur frammi fyrir í sölu á því til erlendra stórglæpona, sem hyggjast leggja það undir vindorku með tilheyrandi slátrunar á náttúrunni og laxaeldi sem hugsanlega mun útrýma íslenska laxastofninum.

Vandamálið er ekki hlýnun jarðar. Við erum rétt að stíga upp úr kaldasta tímabili frá síðustu ísöld, svo það getur einungis orðið til bóta fyrir heimsbyggðina. Verra hefði orðið ef haldið hefði áfram að kólna. Vandamálið er hins vega annað, fyrst og fremst sú gífurlega mannfjölgun sem hefur átt sér stað á jarðarkringlunni. Þann vanda er hins vegar erfitt að leysa. Þetta er stærsti vandi jarðar.

Annar stór vandi er boðskapurinn sem nú tröllríður heimsbyggðinni. Hann hefur leitt af sér þá hugsun að allt sé réttlætanlegt, svo fremi það megi telja það þjóna boðskapnum, sama hversu heimskulegt það er eða augljóslega fáránlegt. Hægt væri að telja fjölda dæma þar um, svo sem að höggva tré í Ameríku og kurla þau í spað. Flytja síðan til Íslands og blanda við hana sementi. Flytja aftur hálfa leið til Ameríku og sturta í sjóinn. Sagt að þetta muni auka þörungamyndun í sjó. Á sama tíma fá fyrirtæki hér á landi fjármagn til að slá þörunga við landið og vinna úr þeim dýrafóður! Lengra verður varla komist í heimskunni, eða hvað?

Jú, því miður, það er hægt að komast lengra, mun lengra. Vindorka er einhver óumhverfisvænsti kostur til orkuöflunar. Þar kemur ekki hvað síst til sú mikla mengun er verður til við rekstur slíkra orkuvera. Baneitrað gas og örplast eru þar einna verst, auk olíumengunar í jarðvegi umhverfis slík orkuver. En þessi mengun er þó ekki verst, varðandi vindorkuverin. Landsvæðið sem þau þurfa fyrir hverja orkueiningu sem þau framleiða er hvergi meiri en einmitt í vindorkuverum. Sólarorkan kemur þar næst. Hér á landi eru áætlanir um gífurlegt magn vindorkuvera, sem hafa samanlagt margfalt meiri framleiðslugetu en landið þarf, meðan blæs. Þegar lygnir kemur hins vegar ekki nein orka frá þeim, ekki einu sinni til að hægt verði að rista sér brauð!

Hafi einhverjum þótt heimskulegt að höggva skóga í Ameríku og flytja þá í formi flísar til landsins, til þess eins að flytja þá flís aftur hálfa leið til Ameríku og sturta þar í sjóinn, ættu hinir sömu að vera jafn undrandi á að hægt sé að fórna náttúrunni í nafni þess að verið sé að bjarga henni!

Ef við aðeins skoðum söguna, bara örfá ár aftur í tímann, um svona 60 ár eða svo. Þá var einstaklega kalt á jörðinni og sumir loftlagsfræðingar töldu að við stefndum inn í nýja ísöld. Ástæðan var auðvitað söm og nú, mengun mannskepnunnar. Á þessum tíma voru veðuröfgar mun meiri en í dag. Árlega voru fréttir um mikil flóð í byggð, á suðurlandi í Borgarfirði og Eyjarfirði, auk annarra svæða. Bæir urðu einangraðir dögum saman vegna vatna. Skriðuföll voru einnig árlega í fréttum. Á hverju hausti komu fréttir um að fellibyljir herjuðu á suðurríki Bandaríkjanna, með skelfilegum afleiðingum. Auðvitað muna flestir stjórnmálamenn ekki þessa tíma og þegar þeir sem eldri eru og vitið hafa reyna að segja söguna eru þeir afgreiddir sem rugluð gamalmenni!

Allt var þetta þó eðlilegt. Veðuröfgar aukast ætíð þegar kaldara er. Skýrast dæmi þess var síðastiðinn vetur og vor, vestur í Bandaríkjunum. Veturinn á vesturströndinni var einstaklega kaldur, með mikilli snjókomu. Svo mikið snjóaði þar á sumum stöðum að þriggja hæða hús fóru á kaf í snjó. Svo voraði og allur þessi snjór bráðnaði. Mikil flóð fylgdu á eftir og uppistöðulón sem hafa undanfarin ár verið nánast tóm, yfirfylltust. Vatnsbúskapur þar vestra nú hefur ekki verið eins góður í áratugi. Ef ekki hefði snjóað svo mikið, ef hefði verið hlýrra, svona eins og undanfarin ár, væru miðlunarlón þar vestra sennilega jafn tóm nú og á sama tíma og í fyrra.

Gamalmenni geta sannarlega verið rugluð, en það er þó alls ekki einsleitt. Yngra fólkið. einkum það sem vill láta að sér kræla í stjórnmálum ætti kannski oftar að hlusta á eldra og vitrara fólk. Gulli ætti kannski að skreppa heim í sinn heimabæ og taka eldra fólk þar tali. Láta það lýsa hvernig ástandið var um Borgarfjörðinn á kuldaárunum á áttunda áratugnum. Hann þarf ekki einu sinni að fara á elliheimilið til að afla sér þekkingar. Einungis að hitta þar fólk á förnum vegi er upplifði þessa tíma.

Að ætla að fórna náttúrunni til að bjarga náttúrunni er hins vegar fráleitt.

„Við viljum Ísland sem er loftslagsþolið“

Minna gat það vart orðið

Í síðasta pistli gerði ég tilraun til að vera spámaður. Það gekk ekki upp enda útilokað að láta sér til hugar koma svo aumingjalegan leik sem tefldur var. Að ekki skildi vera notað tækifærið, í þeirri stöðu sem upp var komin, til að hreinsa örlítið til í stjórnarsamstarfinu. Í það minnsta gera tilraun til að gera stjórnina sæmilega starfhæfa.

Þess í stað hottuðust stjórnarþingmenn til þingvalla, með einhverjar byrgðir af söngöli. Þegar til baka kom var þjóðinni tilkynnt að stjórnin stæði bara ágætlega föstum fótum. Þegar fréttamenn gengu á formenn stjórnarflokkanna var sagt að þessi fundur kæmi bara ekkert við útgöngu BB úr sínu ráðuneyti, hann hafi verið ákveðinn fyrir löngu. Þó hafði einn ráðherra sagt, skömmu eftir uppsögn BB, að til stæði að halda fund þar eystra, til að slá í brest stjórnarsamstarfsins.

Formaður og varaformaður Sjalla skiptast á stólum. Ekkert annað gert. Minna gat það vart orðið. Tækifærinu til að stokka upp í ráðuneytum og í það minnsta gera tilraun til starfhæfðrar ríkisstjórnar, var fórnað. Þess í stað var bar klingt í glösum og síðan farið út að borða! 

En nú er semsagt ÞKR Gylfadóttir komin með lyklavöldin að ríkiskassanum. Að eigin sögn verður hennar helsta verk að selja Íslandsbanka. Annað skiptir hana litlu. Jú, það er víst einhver verðbólga, en það hlýtur að reddast. 

En bíðum nú aðeins, selja Íslandsbanka? Það gæti orðið henni erfitt. Hún á nefnilega bróður og sá bróðir er forstjóri eins af stærri fjárfestingafélögum landsins, Skel. Ef BB mátti ekki selja pabba sínum hlut í bankanum má Þórdís varla selja brósa hlut í bankanum. Fyrrum eigandi bankans, þessi sem setti hann í þrot á sínum tíma, er einn aðal eigandi Skeljar í dag. Ekki er víst að honum hugnist að vera haldið frá kaupum af bankanum.  

Reyndar, ef út í það er farið, þá er vand sèð að hægt sé að selja banka hér á landi án þess að hægt sé að tengja einhver vensl við þá sölu. Kannski er kominn tími til dusta rykið af hugmyndinni um að afhenda þjóðinni bankann, skipta hlutabréfunum bara á milli þjóðarinnar. Þá getur hver og einn selt sinn hlut, til pabba, brósa eða jafnvel Jóni Ásgeiri, allt eftir vilja hvers og eins. Jafnvel gæti fólk bara átt sinn hlut. 

Það voru margir sem glöddust þegar BB steig upp úr stól fjármálaráðuneytis. Sumir héldu að nú væri þeirra tími kominn, aðrir að þetta yrði til þess að tekið yrði til í stjórnarsamstarfinu. Svo voru einhverjir sem töldu nýtt siðferði í uppsiglingu í íslenskum stjórnmálum. Því miður er ekkert af þessu að ske.

Bankafrúin heppna sem Kratar hafa ofurtrú á, verður að bíða og ríkisstjórnin mun hökta áfram. Siðferðið verður samt. Ráðherrar geta setið þó dómstólar telji þá óhæfa, þingmenn sitja áfram þó þingnefnd telji þá siðferðislega óhæfa og fólk kýs sér formann stjórnmálaflokks, þó tilraun til skattaundanskota hafi verið reynd. Ekkert hefur breyst, enda ekkert gert til bóta.

Þórdís fær lyklana að ríkiskassanum

Stelur Trölli jólunum?

Nú, þegar rykið er farið að setjast eftir bombu vikunnar, þegar ráðherra ákvað að yfirgefa stól sinn, er kannski hægt að spá eitthvað um framtíðina. Þar sem erfitt er að leita til sögunnar, það er jú ekki algengt hér á landi að ráðherrar segi af sér, jafnvel þó dómstólar komist að þeirri niðurstöðu að þeir séu óhæfir, er þetta hrein og tær spá. Svona eins og hinar ýmsu völvur senda frá sér við hver áramót.

Því fer fjarri að eining eða sátt hafi ríkt á stjórnarheimilinu síðustu misseri. Hver höndin þar uppi á móti annarri og á stundum eins og sumir ráðherrar séu vísvitandi að reyna á þol samstarfsflokkanna. Lím ríkisstjórnarinnar hefur verið virðing milli formanna Sjalla og VG, oftar en ekki í óþökk sumra ráðherra og stjórnarliða. Þykir þar mörgum sem sinn flokkur gefi meira eftir en hinir. Jú, Framsókn er víst einnig þarna, en lítið þarf að ræða það. Þeir dingla bara með.

Nú ætla stjórnarliðar að mæta á hinn forna og helga þingstað okkar og reyna að slá í bresti samstarfsins. Það gæti reynst þrautin þyngri og vart séð að einn dagur dugi til þess verks. Því má kannski spá að litlar breytingar verði, utan einhverjar hrókeringar ráðherra. Að vandinn sjálfur verði ekki leystur heldur honum velt áfram. Það er ávísun á óbreytta stöðu um það eitt að halda völdum. Getuleysið og viljaleysið mun þá áfram verða megin stef ríkisstjórnarinnar. Skærur milli stjórnarliða mun þá áfram einkenna samstarfið.

Eins og áður segir er lím þessarar ríkisstjórnar formenn Sjalla og VG. Því er alveg deginum ljósara að stjórnarsamstarfið lifir ekki af brottför BB úr ríkisstjórninni. Þeir sem næstir honum standa hafa ekki þann þroska eða vilja til að halda friðinn. Margur Sjallinn mun auðvitað ekki gráta þó samstarfinu yrði slitið. Stólaskipti ráðherra, jafnvel uppstokkun skiptingar á ráðuneytum milli flokka, skilur eftir sig þann vankannt að ráðherra atvinnumála mun styrkjast í ráðherrasæti. Einn hellst ásetningssteinn Sjalla.

Því spái ég öðru hvoru, að formenn stjórnarflokkanna muni skiptast á stólum og að hugsanlega verði einhverjar hrókeringar á ráðuneytum milli stjórnarflokkanna. Ágreiningsmálum verði sópuð undir teppi og stjórnin hangir áfram verklaus og getulaus, vegna innbyrðis átaka. Hitt gæti líka gerst, að stjórnarliðar fari í hár saman á Þingvöllum og upp úr stjórnarsamstarfinu slitni. Ekki er um að ræða að Bjarni yfirgefi stjórnina, jafnvel þó Svandís fylgi honum eftir. Það mun einungis fresta stjórnarslitum um einhverja daga eða vikur.

Fari svo að fyrri kosturinn verði valinn munum við lítið fá af því fréttir fyrr en eftir ríkisráðsfund á morgun. Verði síðari kosturinn ofaná, munum við fá fregnir af því nánast í beinni útsendingu. Þá má sannarlega segja að Trölli hafi stolið af okkur jólunum, þar sem kosning getur ekki farið fram síðar en viku eftir þrettánda dag jóla.

Þá munum við þurfa að búa við þá hörmung að hlusta á gömul og gatslitin loforð stjórnmálamanna, endurtekin æ ofaní æ, í stað þess að njóta jólaföstunnar undir fallegum tónum jólalaga.

Stjórnarflokkar til Þingvalla

Sagan

Félagið Ísland-Palestína er duglegt að halda uppi vörnum fyrir hryðjuverk Hamas. Beita þar fyrir sig sögunni.

Sú aðferðarfræði að nota söguna til að réttlæta jafnvel verstu hryðjuverk, byggist auðvitað á því að velja sér réttan upphafspunkt. Að velja þann tíma sögunnar er hentar. Vinsælt er að nota þann atburð er þjóðir heims komu sér saman um að endurreisa ríki Ísraels, eftir seinni heimstyrjöldina. Að þar hafi verið gengið hart á rétt Palestínu.

Hins vegar má alveg líta lengra aftur í söguna. Staðsetning fyrir ríki Ísraels var nefnilega ekki nein tilviljun. Hún var sótt enn lengra aftur í söguna, frá þeim tíma er Ísrael var og hét.

Ríki Ísraels á þessu svæði var stofnar á járnöld og stóð allt til ársins 720 fyrir Kristburð, þegar Sargon Assírúkonungur eyddi því. Ríki Palestínu er hins vegar ekki getið í sögunni fyrr en árið 135 eftir Kristburð. Svona getur sagan nú verið skemmtileg.

Hins vegar má segja að íbúar Palestínu hafi ekki átt sjö dagana sæla, hin síðari ár. Vissulega er ofmælt að segja alla íbúa þar hryðjuverkafólk. En það hýsir hryðjuverkamenn og hjálpar þeim. Þess vegna er staðan sú sem hún er. Margoft hefur verið gengið til samninga milli Ísraels og Palestínu, jafn oft hefur þeim viðræðum verið hleypt í loft upp af hryðjuverkasamtökum innan Palestínu. Meðan Palestína ekki úthýsir þessu hryðjuverkasamtökum og tekur stjórn á sínu lífi, er tómt mál að tala um einhvern frið þar syðra.

Það eru skelfilegar fréttir að heyra frá voðaverkum hryðjuverkasamtakanna. Lítið er flutt af þeim fréttum hér á landi, þó ekki vanti fréttir af því sem skeður innan raða þeirra sem hýsa þessa voðamenn. Það voru jú Hamas sem hófu árásirnar, það voru Hamas sem réðust inn í bæi og drápu börn, unglinga og fullorðið fólk með köldu blóði, það voru Hamas sem léku sér að því að bleyta hendur sínar af heitu blóði þeirra sem þeir höfðu drepið og smyrja því á veggi húsa, það voru Hamas sem tóku börn og unglinga í gíslingu og það eru Hamas sem hóta nú að lífláta þá gísla.

Svona hryðjuverkum er ekki með neinu móti hægt að mæla bót. Þetta eru réttdræpir glæpamenn og allir þeir sem hlífiskildi bera fyrir þá verða að taka afleiðingum gerða sinna.

„Þetta er afleiðing, þetta er ekki upphaf að neinu“

Stórmennskan söm við sig

Það hefur aldrei skort stórmennskuna í okkur landsmenn. Eitt sinn áttum við mestu og bestu fjármálasnillinga heims. Landinn dýrkaði þessa menn sem nýja guði, stjórnmálamenn, listafólk, menntafólk og bara hver sem vildi láta að sér kveða, kepptust við að komast í mjúkinn hjá þessum snillingum. Erlendis var hlegið að okkur, enda vissu menn þar að þetta gæti aldrei gengið upp. Það fór líka svo, þessir snillingar voru bara alls engir snillingar. Voru bara skúrkar sem komust yfir bankakerfið og öll stærstu fyrirtæki landsins, sem landsmenn höfðu byggt upp í sveita síns andlits. Þessu offruðu hinir svokölluðu snillingar og settu landið nánast á hausinn. Ætla mætti að þetta hefði kennt okkur eitthvað. Svo er þó ekki að sjá.

Stórmennskan er enn söm. Að vísu fer minna fyrir fjármálasnillingunum, sem fórnuðu auð landsins. Þeir vinna nú á bak við tjöldin, eru hægt og sígandi að leggja undir sig því sem bjargað var og byggt upp, af því sem þeir sóuðu. Þá eru þessir menn duglegir við landsölu til erlendra auðmanna, og ráðast þar gegn sjálfri náttúrunni.

En stórmennskan er víðar á ferð. ekki hvað síst innan stjórnmálastéttarinnar. Þar er okkur landsmönnum talin trú um að við getum verið svo ofboðslega mikið leiðandi og góð fyrirmynd á erlendri grundu, í því verkefni að bjarga heimsbyggðinni! Ráðherrar keppast við að lofa því sem útilokað er að standa við, væntanlega til að koma sér í mjúkinn hjá einhverjum erlendum stórmennum. Sendar eru fjölmennir hópar fólks til útlanda að taka þátt í hinum ýmsu ráðstefnum. Þar telur þetta fólk sig hafa einhver áhrif. Enn á ný verðum við aðhlátursefni á erlendri grundu.

Hvenær ætlar fólk að átta sig á því að við erum örþjóð sem býr á afskekktri eyju við ystu mörk þess byggilega? Hvenær ætla ráðamenn að skilja það að við eigum nóg með okkur sjálf, getum ekki fórnað neinu til erlendra afla nema því aðeins að herða sjálf verulega sultarólina? Þar er ekki mikið borð fyrir báru hjá almenningi!

Við eigum nóg með okkur. Gætum lifaða ágætu lífi hér á landi ef stórmennskunni er hafnað. Þekking er almennt ágæt, en fjarri því að við getum verið að segja að við höfum einhverja afburða þekkingu, umfram aðrar þjóðir. Þjóð sem skilar stórum hluta barna út úr skyldunámi, ólæsu, getur ekki státað sig af afburðaþekkingu á einhverjum sviðum. Og ekki er menntakerfið neitt sérlega hátt metið á alþjóðavísu, þegar að framhaldsmenntun kemur. Háskólar hér komast vart á blað í þeim samanburði. Allt sem við þekkjum og vitum er vitað erlendis. Það er fyrir löngu búið að finna upp hjólið.

„Við erum og getum verið öflug fyrirmynd annarra þjóða“

Við brúsapallinn

Síðasta fimmtudag kom Bændablaðið til okkar lesenda þess. Magnað hvað blaðinu tekst ætíð að ná fram því jákvæða í fréttum af bændum, kannski um of. Glensið er ekki langt undan á síðum blaðsins, eins og fyrirsögn fréttar um að 500 manns hafi verið á hesti. Ekki slæmt að eiga slíkan gæðing.

Þegar sest er við brúsapallinn er ekki annað hægt en að hugsa til þeirrar graf alvarlegu stöðu sem bændur landsins standa frammi fyrir, þrátt fyrir að Bændablaðinu takist að láta líta svo út að þar sé allt í besta lagi. Sjaldan eða aldrei, frá því land byggðist, hefur staða landbúnaðar verið jafn slæm og nú. Bændum fækkar sem aldrei fyrr og þeir sem eftir standa draga við sig í búskap. Byggðir eru að fara í eyði, endurnýjun bændastéttarinnar er nánast útilokuð og þeir sem hafa dug og djörfung til að reyna slíkt, enda oftar en ekki sem gamalmenni fyrir aldur fram og jafnvel eignalausir eftir nokkurra ára strit. Ungir bændur hafa þann eina möguleika til að eignast bújörð og áhöfn, að sækja vinnu frá búinu. Nú er staðan orðin sú að slíkt dugir ekki lengur. Jafnvel þó menn leggi á sig langan vinnudag og sinni búi eftir vinnu seint að kvöldi og fyrir vinnu snemma að morgni, dugir það engan veginn. Eina sem slíkt skilar er að líkaminn gefur sig. Að vinna 18 til 20 tíma á sólahring, til langs tíma, er ekki beinlínis hollt.

En hvað veldur? Þegar stórt er spurt er oft erfitt um svör.

Augljósast, þessi misserin, er sú okurvaxtastefna sem stjórnvöld standa að. Seðlabankanum eru sett lög og í eymd sinni og getuleysi til að standast þau lög, hefur bankinn hækkað stýrivexti fram úr hófi. Gerir það sama aftur og aftur þó fullreynt sé að árangur verður verri en enginn. Ekki nokkrum bónda dytti til hugar að etja klár sínum lengra og lengra út í fenið, þegar séð er að botninn er löngu farinn. Hann myndi snúa til lands og leita annarra leiða til að komast yfir. Vandi bænda er þó dýpri en vaxtaokur stjórnvalda. Það er bara súkkulaðimylsnan á rjómatertunni.

Hinn eiginlegi vandi bændastéttarinnar er hugarfar landsmanna. Fyrir um fjórum áratugum hófst grímulaus aðför að bændum og hefur tekist að breyta svo hugarfari landsmanna að jafnvel eru til bændur sem trúa því að þeir séu þurfalingar. Allt hófst þetta með þeirri fásinnu að halda því fram að hvergi á byggðu bóli væru greiðslur til bænda úr sameiginlegum sjóðum landsmanna, hærri en hér á landi. Jafnvel því haldið fram á hvergi í veröldinni væru slíkt kerfi nema hér á landi. Það tók tiltölulegan stuttan tíma til að þessi skoðun næði eyrum margra kjósenda og sumir stjórnmálamenn voru betur læsir á þær breytingar en aðrir. Stukku á vagninn. Við skulum átta okkur á þeirri staðreynd að á þessum tíma var upplýsingaöldin nokkuð fjarri því sem nú er. Stjórnmálaflokkar gáfu út sín flokksblöð, sem auðvitað voru lesin af flokksbundnum kjósendum. Ein útvarpsstöð var í landinu og þeir sem náðu eyrum hennar voru nokkuð á grænni grein. Þar bar nokkuð mikið á boðberum "sannleikans". Síðar var farið að gefa út blað sem presinteraði sig sem frjálsan fjölmiðil. Þar áttu bændur lítinn stuðning en boðberar hugarfarsbreytinga því meiri.

Því reyndist nokkuð auðvelt að telja þjóðinni trú um að landbúnaður hér á landi væri baggi á þjóðinni. Baggi sem nauðsynlegt væri að losna við. Byggðastefna og aðrar slíkar kreddur voru ekki til í hugum boðbera "hins eina sanna sannleiks".

En nú er öldin önnur. Nú er hægt að seilast í vasa sinn og taka þar upp smá tæki sem getur gefið manni allar þær upplýsingar sem hægt er að finna, um víða veröld. Þar má sjá að flestar þjóðir hins vestræna heims greiða úr sínum sameiginlegu sjóðum til landbúnaðar. Þar má einnig sjá að þar erum við Íslendingar langt á eftir öðrum þjóðum. Þar má einnig sjá að þegar áföll verða í sambandi landbúnað, þurfa bændur ekki að fara betlandi hendi til stjórnvalda til að fá aðstoð. Slík aðstoð kemur yfirleitt að fyrra bragði frá stjórnvöldum. Skiptir þar einu hvort um er að ræða áföll vegna uppskerubrest, vegna verðfalls landbúnaðarvara, vegna okurvaxta stjórnvalda eða bara af hvaða stofni áföll skella á.

Erlendis er hugarfar gagnvart bændum nokkuð annað en hér á landi. Þar skilur fólk nauðsyn þess að halda uppi landbúnaði, skilur nauðsyn þess að halda uppi byggð á viðkvæmum svæðum, skilur að án bænda er engan mat að fá, engin föt að fá og jafnvel ekki heldur neitt áfengi! Þar skilur fólk að til að landbúnaður geti þrifist er nauðsynlegt að greiða til hans úr sameiginlegum sjóðum, ella þurfi að hækka laun almennings verulega. Þar skilur fólk að það kostar að framleiða matvæli. Hér á landi hefur, gegnum látlausan áróður undanfarinna fjögurra áratugar, tekist að telja fólki trú um að landbúnaður gæti rekið sig á loftinu einu saman. Að bændur væru ofaldir.

Hvergi á byggðu bóli er skipting á milli frumframleiðslu matvæla, vinnslu þeirra og sölu, jafn óréttlát og hér á landi. Bóndinn þarf að ala skepnur í langan tíma þar til afurðir fara að berast. Í flestum tilfelum tekur um tvö ár áður en mjólk fæst úr grip, eða hann verður sláturhæfur til kjötvinnslu. Afurðastöðin tekur við gripum, slátrar þeim og vinnur kjötið og geymir í frystigeymslum í allt að einu ári. Verslunin tekur kjötið að láni frá vinnslunni og skilar aftur náist ekki að selja fyrir síðasta söludag.

Bóndinn skilar því langmestu vinnuframlagi á mjólkurlítrinn eða kjötkílóið, vinnslan kemur þar skammt á eftir og ber ábyrgð á að kjötinu sé fargað, náist ekki að selja það. Reyndar færir vinnslan kostnaðinn við þá ábyrgð yfirleitt niður til bóndans, en það er önnur og sorglegri saga. Verslunin gerir að eitt að hringja eftir vörunum, taka við peningum frá neytendum og skila síðan aftur því sem ekki selst. Skipting auranna er þó nokkuð fjarri því að fylgja vinnuframlaginu eða ábyrgðinni!

Ég hef áður skrifað um svokallaðar niðurgreiðslur til bænda. Bent á að þær greiðslur væru ekki í þökk eða þágu bænda, heldur til þess gerðar að halda niðri launum. Þetta á við hvar sem slíkar greiðslur tíðkast.  Það skiptir þó mestu máli er að fólk átti sig á raunveruleikanum. Að það kostar að framleiða mat. Að það kostar að halda landinu í byggð. Byggðastefna er ekki eitthvað montyrði, notað fyrir kosningar. Byggðastefna byggir á því að halda landi í byggð og einfaldast og ódýrasta aðferðin til þess er að efla landbúnaðinn, gera hann þannig að bændur geti lifað sómasamlegu lífi af landbúnaði og verið stoltir verka sinna. Byggðastefna byggir ekki á því að bændur vinni sig í þrot, verði gamalmenni fyrir aldur fram og þurfi að sjá á eftir búum sínum. Stolt yfir glæsilegu verki dugir þar skammt, eitt og sér.

Ekki verður rætt um vanda landbúnaðar án þess að ræða örlítið um innflutning matvæla. Auðvitað er það svo að sum matvæli verða ekki framleidd hér á landi, en þau sem hægt er að framleiða á að framleiða hér. Forsvarsmenn verslunarinnar eru þessu ekki sammála. Segja að landbúnaðarvörur eigi að flytja inn ef hægt er að fá þær ódýrari erlendis. Að þarna eigi peningar að ráða. Aldrei hef ég séð að þessar  "ódýru innfluttu matvörur" á mikið lægra verði í kjötborði hér, enda kostar sitt að flytja þær heimsálfa á milli. Þá kemur aldrei fram í málflutningi þessara manna að þessar vörur eru þegar niðurgreiddar erlendis, ekki úr íslenska ríkisjóðnum heldur ríkissjóðum þeirra landa sem matvælin eru sótt til. Ef verslunin hér á landi þyrfti að greiða þessi innfluttu matvæli á kostnaðarverði, dytti engum til hugar að reyna innflutning þeirra.

Eins og áður segir er auðvelt að finna hvaða upplýsingar sem er gegnum snjallsíma. Þar má einnig finna að hvergi í veröldinni er minna notað af lyfjum í landbúnaði og hér á landi, hvergi.

Hví ættum við þá að flytja inn mengaðan mat sem hægt er að framleiða hreinan hér?

 

Dagur með buxurnar á hælunum

Þegar stjórnmálamenn taka fram frasa máli sínu til framgangs, eru þeir rökstola. Hvað kemur fótbolti erlendis skipulagi heilla íbúðahverfa hér á landi við? Hver eru tengslin?

Annars verður að segjast að það má kalla stór undarlegt að þessi vinningstillaga um uppbyggingu Keldnalands, skuli hafa fengið hljómgrunn. Þarna ægir saman öllu því versta úr byggingalist, en umfram allt er svo þjappað að byggðinni að vart mun sjást til sólar á þeim litlu blettum sem ætlaðir eru til útivistar. 

Borgarstjóri væri maður af meiru ef hann girti upp um sig brækurnar og svaraði gagnrýni með rökum.

Þýðir lítið að leggja til að Liverpool hafi unnið

Það er betra að sólin sýni sig

Borgarfulltrúi heldur því fram að Norðmenn geti framleitt allt að 3,3 Terawöttum rafmagns með sólarorku, einungis með því að setja slíkar sellur á þök sín. Ef við gefum okkur að þetta sé rétt, þá ættum við landsmenn að geta framleitt tæplega kvart terawatt á okkar þökum. Norðmenn eru jú nærri 5,5 milljónir talsins, meðan við Íslendingar teljum tæp 400 þúsund hræður.

Líklegra er þó að borgarfulltrúinn hafi eitthvað ruglast á tölum eða táknum. Sólarselluframleiðendur gefa flestir upp framleiðslugetu á hvern fermeter sólarsellu, um 300 Wött. Sumir halda því fram að þetta muni aukast í framtíðinni, að ný og betri tækni sé handan við hornið! Þessar tölur miðast við lönd þar sem sól skín skærar en hér á Íslandi. Fara þarf nokkuð norður fyrir Þrándheim til að komast á sömu breiddargráðu og Reykjavík er á.

Ok., gefum okkur nú að Norðmenn geti framleitt 3,3 TW af rafmagni með sólarsellum á húsum sínum. Það segir að hver einstaklingur í Noregi hefur yfir höfði sér um 2000 fermetra af þaki, fjögurra manna fjölskylda um 8000 fermetra. En það segir þó ekki alla söguna. Ef gott ris er á þakinu, sem svo gjarnan er á norskum húsum, nýtist ekki nema helmingur þess til orkuöflunar. Þá þarf fjögurra manna fjölskyldan að hafa um 16000 fermetra yfir höfði sér!

Ekki veit ég hvort reiknað hafi verið hver meðal fjöldi fermetra af þaki tilheyri hverri persónu eða fjölskyldu hér á landi. Það er ekki mikið og fer lækkandi vegna þéttingarstefnu Reykjavíkurborgar, þar sem hús eru nú byggð upp í loftið, hvert ofaní öðru, til að fá sem flestar íbúðir á hvern fermeter lands. Kannski má ætla að í Reykjavík sé þetta kannski að meðaltali 50 fermetrar á hverja fjögurra manna fjölskyldu, sennilega nokkuð vel áætlað. Það segir að hægt væri að framleiða með þessum hætti 0,0000105 TW, þegar sólin skín. Kannski eitthvað meira en meiri líkur á að það yrði minna.

Varla mun það breyta miklu, hvort heldur er til orkuskiptanna eða í vasa húseigenda. Auðvitað munu þeir sem svo vel búa að eiga stór einbýlishús geta framleitt mest, meðan leigutakar í austantjaldsbyggingum sem nú eru byggðar eru af miklum móð, njóta einskis.

Ég verð að segja að ég tel þá ríku alveg geta greitt sjálfir fyrir að elta sólina, ríki eða borg þarf ekkert að styrkja þá.

Þegar eitthvað hljómar of ótrúlegt til að geta verið satt, er það yfirleitt ekki satt.

Gæti annað allri orkuþörf heimila

Fjölmiðlalæsi, hatursorðræða og popúlismi

Enn er áréttað innan veggja ruv að frétt sé frétt en ekki skoðun. Ekki er víst vanþörf á.

Fjölmiðlalæsi, hatursorðræða og popúlismi eru orð dagsins. Umræðan snýst um hvernig hægt sá að koma höndum og böndum á þessi hugtök. En hvað er þar um að ræða?

Fjölmiðlalæsi er notað æ oftar og þar gjarnan átt við að fólk eigi ekki lengur að treysta á sig sjálft til að greina á milli þess sem er rétt og rangt. Það á að treysta á að fjölmiðlar segi satt og rétt frá. Og ef svo óheppilega vill til að fjölmiðill hafi farið með rangt mál á hann einungis að endursegja fréttina, hellst án þess að fram komi að um leiðréttingu sé að ræða. Því miður er engum fjölmiðli á Íslandi treystandi á þessu sviði. Þar er sorglegust framganga fréttastofu ruv, sem lætur pólitík ráða fréttaflutningi, segir frá skoðunum en ekki fréttum.

Hatursorðræða er aftur annað mikið notað orð. Allt hatur og sér í lagi líkamsmeiðingar eru með öllu óréttlætanleg. Skiptir þar einu hver verður fyrir slíkri meðferð. Hér á landi er það þó svo að þetta orð er einkum notað þegar ákveðnir hópar verða fyrir óréttlæti, en þykir ekki henta er aðrir hópar verða fyrir samskonar árásum. Erlendis er þetta svolítið annað. Þar er orðið hatursorðræða meira notað þegar fólk er ekki sammála ráðandi öflum. Kemur í sjálfu sér ekki hatri við, heldur  pólitískum skoðunum.

Orðið popúlismi eða lýðhyggja heyrist ekki mikið hér á landi. En skilgreining þess orðs er "einföld og óraunhæf lausn á flóknu máli". Hellst að þeir sem stunda popúlisma sem mest noti þetta á skoðanafjendur sína. Þar er gjarnan gengið í sömu hjólför og víða erlendis, þar sem allir stjórnmálaflokkar er ekki fylgja meginstraumnum fá á sig þetta orð. Skiptir þá engu þó viðkomandi stjórnmálaflokkar hafi nokkuð fylgi að baki sér, einungis að þeir eru með aðrar hugmyndir en ráðandi öfl.

Hér bar nokkuð á notkun þessa orðs í icesave málinu, þar sem þeir sem börðust þar fyrir þjóðina fengu þetta viðurnefni, auðvitað frá þeim er vildi þóknast erlendu ofurvaldi. Þjóðin stóð hins vegar með þem er börðust lífróðri landsins og seinna skáru dómstólar úr um að þar hafði ekki neinn popúlismi verið til staðar.

Hægt er hins vegar að nota þetta orð yfir þá sem segja krónuna ónýta og reyna að telja þjóðinni trú um að upptaka á erlendum gjaldeyri muni laga hér allt. Boða einfalda lausn á flóknu vandamáli. Þar eru evru sinnar hvað harðastir, ljúga því vísvitandi að þjóðinni að hægt sé að taka upp evru án inngöngu í esb, þó Lissabonsáttmálinn taki eindregið fyrir þann möguleika.

Forsætisráðherra hefur áhyggjur af hatursorðræðu og jafnvel einnig lélegu fjölmiðlalæsi þjóðarinnar. Hún hefur svo sem ekki mikið talað um popúlisma, en sjálfsagt truflar hann einnig hug hennar. Í þessu skyni hefur hún boðað frumvarp til að taka á þessum málum. Sjálfsagt vill hún vel og víst að í hennar huga er hatursorðræða einfalt hugtak. En hún ætti að átta sig á því að hún verður ekki forsætisráðherra til eilífðarnóns. Það koma aðrir á eftir henni. Það er ekki víst að þeirra hugur til þessara hugtaka sé eins einfaldur og hennar, sé meira í ætt við hvernig erlendar stórþjóðir og þjóðasambönd skilgreina þessi orð. Að í stað varnar þeirra sem minna mega sín, verði þessi löggjöf nýtt í pólitískum tilgangi. Að þeir sem ekki vilji þóknast ráðandi öflum verði dæmdir samkvæmt henni.

Til að setja löggjöf um eitthvað verður skilgreiningin um efnið að vera á kristaltæru. Skilgreiningin á hatursorðræðu er langt frá því að vera tær. Eins og hún er notuð hér á landi í dag á hún við hatur gegn ákveðnum hópum en ekki hatri gegn öðrum. Erlendis er skilgreiningin pólitísk. Meðan skilgreiningin er ekki á hreinu, er ekki hægt að setja löggjöf um hana. Ekki frekar en að ekki er hægt að setja löggjöf um fjölmiðlalæsi eða popúlisma.

Eldra fólk viðkvæmara fyrir röngum upplýsingum

Trúboðar sannleikans

"Að vera eða að vera ekki". Þessi orð lagði Shakespere í munn Hamlets. Eins má segja hvað er rétt og hvað rangt.  Oftast er það þó svo að þegar tveir deila telja báðir sig hafa rétt fyrir sér. Þetta kemur sjaldnast að sök í daglega lífinu, jafnvel ekki heldur þegar fólk setur fram sínar hugsanir, hvort heldur er í tali eða riti.

Þetta er hins vegar nokkuð annað þegar að fjölmiðlun kemur. Einkareknir fjölmiðlar geta, innan ákveðinna marka, leift sér að skreyta sannleikann. Annað má gildir um ríkisrekinn fjölmiðil. Þar á ávallt að gæta fyllsta réttlætis. Starfsfólk slíks fjölmiðils hefur ekki heimild til að mynda sér opinbera skoðun um menn og málefni, verður ávallt að gæta þess að sem flestar skoðanir fái að heyrast. Hlustandinn getur ekki myndað sér skoðun á málum nema því aðeins að heyra allar skoðanir á hverju máli. Ekki bara þá sem fréttamenn vilja að fólk heyri.

Meðan stjórnmálaflokkar héldu úti fjölmiðlarekstri fór enginn í grafgötur um að fréttaflutningur var oftar en ekki mjög litaður af pólitík. Nú er enginn stjórnmálaflokkur lengur í fjölmiðlun, ekki nema í gegnum heimasíður á netmiðlum. Hins vegar eru sumir fjölmiðlar í eigu fólks sem tengist flokkum. Þar má enn sjá eima af þessum gömlu flokksblöðum. En svo höfum við ruv, "útvarp allra landsmanna". Stofnun sem haldin er uppi með nefskatti á alla landsmenn, hvort sem þeir nýta sér þjónustuna eða ekki.

Sennilega er enginn fjölmiðill eins hápólitískur og einmitt sú stofnun. Slær jafnvel gamla Þjóðviljann út, málgagn kommúnista og að ekki sé talað um stolt bænda, gamla Tímann.

Ekki einungis að ruv sé hápólitískt, heldur er þar farið frjálslega með staðreyndir. Vinsælast er þó meðal starfsmanna á þeim bænum er þó þöggun. Þöggun yfir því sem kemur starfsfólki, persónulega eða sem heild, illa. Jafnvel þó staðreyndir liggi á borðum. Þöggun um málefni sem þetta sama fólk telur sig meiga beita nánast hvaða vopnum sem er, "til að upplýsa sannleikann", þegar þau snúa að öðrum. Engin íslensk fréttastofa og sennilega erfitt að finna erlendar, hefur til starfa hjá sér fólk sem annað hvort er á sakamannabekk og bíður dómsmála eða hefur orðið upplýst af skattaundanskotum. Og þó er forstöðumaður stofnunarinnar fyrrverandi yfirmaður lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu og lögfræðingur að mennt.

Þegar kemur að pólitískri umræðu, þar sem enginn sannleikur finnst heldur einungis froðusnakk pólitíkusa sem vilja ganga í augu fólks, hallar svo á störf ruv að manni flökrar stundum. Þetta er augljósast í undanfar kosninga. Ekki einungis að sumir flokkar eigi betra aðgengi að ruv, heldur einnig hitt, hvernig fas og aðferðafræði stofnunin mismunar fólki með og hreinir þöggunartilburðir gagnvart sumum flokkum. Það mun sjálfsagt flestir eftir því "óhappi" er gleymdist að slökkva á hljóðnemum starfsmann, er verið var að raða í sæti fyrir kosningakappræðu. "Hvar á sá feiti að sitja" sagði þá einn starfsmaðurinn og átti þá við formann eins að stjórnmálaflokkanna. Þá þætti mér gaman að sjá einn fyrrverandi fréttamann, núverandi þingmann, taka á því að verða beittur sömu brögðum og hann viðhafði í stjórnmálaþætti, gegn öðrum formanni stjórnmálaflokks. Sá formaður stóð þá árás af sér, ekki víst að nýþingmaðurinn væri jafn hress með slíka meðferð í beinni útsendingu.

Það má lengi tala um ruv, en læt hér staðar numið á þeim vettvangi. Það er kannski táknrænt að íslenskur fjölmiðlamaður, sem starfar í stjórnum stærstu erlendra fjölmiðlanna, skuli árétta innan veggja ruv, mikilvægi þess að vanda skuli til frétta, að frétt sé frétt en ekki skoðun og að allir eigi að njóta réttmælis. Það er ekki vanþörf á í þeirri stofnun. En hugarfari verður ekki breytt. Mannaskipti verða að fara fram.

En aftur að upphafi pistilsins. Hvað er rétt og hvað er rangt. Það er ekkert endanlega rétt eða rangt. Hinn eini sannleikur er ekki til og verður aldrei til. Það sem eitt sinn þótti sannleikur þykir fyrra í dag. Staðreyndir eru einungis það sem við vitum í dag. Kannski vitum við eitthvað betur á morgun. Sá sem telur sig finna hinn eina rétta sannleik er kominn á annað stig, hefur öðlast trú. Trúi og sannleikur er sitt hvað og á sjaldnast saman.

Vísindi byggja fyrst og fremst á forvitni, að vilja vita meira en áður. Mannkynssagan er full af dæmum þess að slík forvitni hafi breytt almennri trú á sannleikann, en einnig full af dæmum þess hversu erfitt getur verið að breyta slíkri trú. Erfitt getur verið að koma fram með nýjan sannleik. Þeir vísindamenn sem segja að eitthvað sé endanlegur sannleikur eru ekki vísindamenn. Þeir hafa glatað forvitninni. Þeir eru trúboðar.

Eru fjölmiðlar að fjalla um það sem skiptir máli?