Til eflingar kerfisins.

Lög um Ferðamálastofu kristalla kerfi sem búið er til í þeim eina tilgangi að viðhalda eða efla kerfið.

Í þessum lögum er tiltekið hvert hlutverk stofunnar skal vera og eftirlitsstarf. Í stuttu máli má segja að hlutverkið sé fátæklegt og eftirlitsstarfið enn fátækara, einna helst þurfa verkefni og eftirlit að vera með þeim hætti að sem minnst þurfi að gera og alls ekki að stíga fæti út í raunheima.

Jú Ferðamálastofa úthlutar leyfum til ferðasala. Til að öðlast slíkt leyfi þarf ekki mikið. Viðkomandi þarf að búa innan ESB/EES, vera lögráða, hafa skráð starfsemina hjá ríkisskattstjóra og hafa gilda tryggingu innan ESB/EES. Svo mörg voru þau orð. Ekkert spáð í getu eða trúverðugleik viðkomandi, starfsfólk hans eða búnað. Reyndar bætist við ein kvöð eftir að leyfi hefur verið gefið út og kallast það öryggisáætlun. Hún má vera á rafrænu formi og engin frekari krafa gerð um trúverðugleik þeirra áætlunar né hvernig henni er við haldið. Ekki er heldur gerð krafa um að þessi áætlun sé kynnt starfsfólki, eða það þjálfað á neinn hátt og enn síður að ferðamanninum komi hún eitthvað við.

Um sviptingu leyfis er enn færra. Í raun ekki hægt að svipta ferðasala leifi nema hann gerist brotlegur við einhver ofantalinna atriða. Ef brotið er á ferðamanninum, líf hans eða limir lagðir í hættu, varðar það ekki sviptingu leyfis. Og jafnvel þó einhver ofantalinna atriða eru brotin, hefst ákveðið ferli sem tekur nokkurn tíma að fara, áður en til lokunar getur komið.

Þessi lög eru því ekki til að þjóna ferðafólki, einungis gerð til þess eins að efla kerfið og gera það örlítið flóknara.

Krafa um tryggingu ferðasala er sjálfsögð og svo ætti einnig að vera um trúverðugleik og framkvæmdir. Öryggisáætlun ætti að vera megin grunnur undir starfsemi sem snýr að ferðum með fólk og henni þarf að viðhalda og vera starfsfólki kunn.

Frosti vill að ferðamaðurinn kaupi tryggingu fyrir björgun. Eðlilegra væri að ferðasalinn kaupi slíka tryggingu og rukki ferðamanninn. Það ferli væri mun gagnsærra og auðveldara á allan hátt. Í það minnsta þarf að breyta kerfinu gagnvart björgunarsveitum landsins. Að hver galgopi geti ætt út í hvað sem er og treyst á sjálfboðaliða til björgunar úr ófæru, getur ekki gengið til lengdar. Næg eru verkefnin þó, fyrir þessar hetjur okkar.

Geta til sviptingar leyfis á að vera sterk, þannig að ferðasalar vandi sig. Hvert það atvik sem stefnir ferðafólki í hættu ætti að varða tafarlausri sviptingu, þar til mál hefur verið rannsakað og niðurstaða fengin. Allt annað er út í hött.

Og auðvitað á sá aðili sem veitir leyfið að hafa heimild til að afturkalla það.

En Ferðamálastofa var auðvitað ekki stofnuð til að sjá um ferðamál, henni er ætlað það hlutverk að efla og viðhalda kerfinu. Þar má auðvitað ekkert útaf bregða!

Verði skylt að kaupa björgunartryggingu

Kveðja

Jón Valur Jensson er fallin frá og votta ég ættingjum hans samúð.

 

Við í þessu samfélagi hér, á moggablogginu, þekktum öll Jón Val. Hann hafði ákveðnar skoðanir og var fylginn sér, og flutti mál sitt af rökum og festu. Einkum ritaði Jón um þau mál er hann hafði menntað sig til, en einnig um dægurmál sem hæst stóðu hverju sinni. Gaman var að lesa skrif Jóns og ljóst að okkar samfélag er mun fátækara en áður.

Hvíl í friði kæri bloggvin

Að vera alsgáður um áramót

Óska öllum lesendum þessa blogg gleðilegs árs og þakka innlitið á liðnu ári.

Að vera allsgáður og í vinnu á nýársnótt er erfiðara en margur heldur. Ekki að vinnan sé slæm eða að einhver leiðindi sæki að manni, heldur hitt að allt virðist fara úr skorðum í þjóðfélaginu. Fréttir verða undarlegar og skemmtiþættir eitthvað annað en skemmtiþættir.

Áramótaskaupið náði engu hylli þess er þetta ritar, sennilega ekki samið fyrir allsgáða. 

Þegar litið er yfir fréttir síðasta dag síðasta árs, eru þar á meðal áramótahugvekjur stjórnmálamanna. Nú ber svo við að formaður landsbyggðaflokksins þeysir um víðan völl en minnist varla orði á landsbyggðina meðan formaður flokks menntafólksins gerir ójöfnuð landsbyggðarinnar að sínu aðalsefni.

Hellst dettur manni í huga að þeir félagar hafi byrjað snemma að fagna nýju ári, kannski saman á góðum bar og ruglast á ræðum.

 

Hvað sagði Twitter um Skaupið?

Ríkið á nægt land undir rafstrengi

Það er auðvitað slæmt að landeigandi skuli geta stöðvað lagningu rafstrengja í jörð. En er það svo? Á því eru fleiri hliðar.

Landeigandi er jú landeigandi, en þetta eiga sumir erfitt með að skilja. Rarik hefur einhliða búið til samning sem landeigendur skulu samþykkja. Þessi samningur setur verulega kvöð á það land sem strengur er lagður um og gerir það næsta ónothæft fyrir eigandann. T.d. er ekki hægt að rækta á því skóg, illmögulegt og stundum útilokað að nýta það til túnræktar og að auki þarf landeigandinn að afsala sér með öllu yfirráðarétti um hver fer um það land. Það er skiljanlegt að sumir séu ekki tilbúnir að ganga að slíkum afar kjörum.

En það er til önnur leið, leið sem kallar ekki á breytingu laga eða reglna. Þannig hagar til að þegar vegir eru lagðir kaupir ríkið það land sem þeim þarf að tilheyra, af landeiganda. Náist ekki samningur er málið gjarnan leyst með eignaupptöku og bótum. Ríkið á því það land sem undir vegi fer og að auki 24 metra út fyrir vegkant á stofnbrautum og um 12 metra út fyrir vegkant á tengibrautum. Með því að leggja rafstrengina um þetta land, sem ríkið á, þarf ekki að semja við neinn landeiganda.

Þetta þýðir auðvitað að leggja þyrfti eitthvað lengri strengi en ella en það munar þó ekki miklu. Vegir eru jú yfirleitt lagðir sem styðstu leið. Á móti þarf Rarik ekki að eyða tíma sínum í samningagerð við landeigendur, getur einbeitt sér að lagningu rafstrengja í jörð. Auðvitað á þetta fyrst og fremst við um dreifikerfi Rarik, 66kV eða minni. Dreifikerfi Landsnets, 132kV byggðalínan og 220kV línurnar til stóriðjunnar, eru kannski örlítið flóknari. Þó er líklegt að hægt væri að færa stóran hluta af byggðalínunni, 132kV, í jörð í landi ríkisins, meðfram vegakerfinu. 

Það eru í raun þrír þættir sem raforkukerfinu stendur ógn af, mikill vindur, ísing og selta. Þegar tveir þessara þriggja þátt koma saman er nánast öruggt að að rafmagn fer af. Mikill vindur samhliða ísingu þyngir raflínur svo að staurar gefa sig og línur slitna. Selta, sem kemur samfara miklum vindi af hafi, veldur því að einangrar hætta að virka og útsláttur verður. Því má útiloka áhrif ísingar með því að setja línur í jörð, en áhrif vinds og seltu stendur eftir og þau áhrif eru oftast mun víðtækari, spennuvirki sem dreifa orkunni um stór svæði, verða óstarfshæf. Þetta sást vel í byrjun óveðursins í síðustu viku, þegar spennuvirkið í Hrútatungu sló út. Vestfjarðarlína og stór hluti Húnavatnssýslna varð rafmagnslaus. Reyndar sló þessu tengivirki ótrúlega fljótt út, nánast strax og vindur tók að aukast, löngu áður en vindur náði hámarki sínu. Það bendir til að fyrirbyggjandi viðhaldi sé ábótavant, að einangrarar virkisins hafi verið óþrifnir áður en veðrið skall á. 

Auðvitað þarf viðhald orkumannvirkja að vera gott, sér í lagi meðan kerfið er svo berskjaldað og feyskið sem nú. Þar hefur hvorki Rarik né Landsnet neina afsökun. Það er hins vegar hægt að bæta þetta. Hægt væri að byggja yfir þessi spennuvirki og hlýtur það að vera stefnan. Þar til það er klárað má hugsa sér einhverskonar skermingu frá þeirri átt sem selta er líklegust. Og auðvitað að þrífa einangrara reglulega, fyrir veturinn og yfirfara þá sérstaklega þegar von er á veðri er getur skapað hættu á mikilli seltu.

Raforkukerfið mun því ekki verða viðunandi á landinu fyrr en búið er að setja allt dreifikerfið í jörð, efla eða jafnvel tvöfalda stofnkerfið og verja spennuvirkin fyrir seltu. Þangað til þarf að stór efla fyrirbyggjandi viðhald, þannig að þetta laskaða kerfi okkar geti hangið inni sem lengst. Það er með öllu óviðunnandi að eitt spennuvirki, fyrir stóran hluta landsins, skuli slá út nánast um leið og spáð er einhverjum vindi af hafi!

Forstjóri Rarik ætti að hætta að reyna að koma sök á aðra, hana á hann sjálfur. Ríkið á nægt land um byggðir landsins til að leggja jarðstrengi, það þarf ekki að setja landeigendum einhverja afarkosti, þarf ekki einu sinni að ræða við þá!

 

Grundvallaratriði að sama gildi fyrir alla

Viku síðar

Nú er nærri vika liðin síðan kröpp lægð gekk yfir landið, með þeim afleiðingum að nærri helmingur þess missti rafmagn og stór hluti missti að auki öll samskipti við umheiminn. Og enn eru mörg heimili án rafmagns og þau sem sögð eru búin að fá tengingar, enn meira og minna sambandslaus. Illa gengur að koma lagi á kerfið og alls óvíst hvenær því líkur.

Hetjur landsins eru sannarlega hjálparsveitirnar og starfsmenn dreifikerfanna. Þeir æddu út í óveðrið jafn skjótt og bilanir hófust og gerðu það sem hægt var og eru enn að.

Þó var þessi lægð í sjálfu sér ekki svo kröpp, heldur var áttin kannski óvenjuleg, þ.e. norðan með tilbrigði til vesturs. Það er slæmt að missa rafmagnið en verra að missa á sama tíma öll samskipti við umheiminn. Fólk vissi ekki neitt, gat sig hvergi hreyft, ekki einu sinni að næsta bæ, svo klukkustundum og sólahringum skipti. Þarna brást allt sem brostið gat.

Það er sorglegt að horfa nú upp á menn koma fram í sjónvarp og reyna að varpa sök á einhvern annan. Vissulega hefur verið unnið gegn styrkingu rafkerfisins af hinum ýmsu umhverfissamtökum og vissulega hefur Landsnet þverskallast við að hlusta á íbúa þeirra svæða sem línur þess þurfa að fara um. En hvers vegna þarf að missa rafmagn af hálfu landinu, setja íbúa þess í hættu og etja síðan starfsfólki og hjálparsveitarfólki út í óvissuna, til að leysa þær deilur sem uppi eru um línulagnir. Er virkilega ekki hægt að setjast niður og finna lausnir án þess að tugþúsundum fólks sé stefnt í hættu? Sé svo er ljóst að þeir sem að málinu koma eru alls ekki hæfir til að sinna sínu starfi og er þar fyrst og fremst átt við stjórnendur Landsnets og stjórnvöld landsins.

Landsnet sér um stofnlínukerfið, byggðalínuna, Rarik er aftur með dreifikerfið. Byggðalínan og búnaður hennar er víðast hvar komin á fimmta áratug í aldri. Sá sem þetta ritar vann við lagningu hennar yfir Holtavörðuheiðina, haustið 1975. Sú lína er því orðin gömul og feyskin og þakkarvert að hún skildi standa af sér rokið á þriðjudag og miðvikudag síðustu viku. Það er ekki spurning hvort heldur hvenær sú lukka bregst og línan gefur sig í óveðri. Það var hins vegar spennuvirkið við norðurenda þessarar línu sem fyrst gaf sig, spennuvirkið við Hrútatungu. Hversu fljótt það leysti út vekur vissulega upp spurningu hvort fyrirbyggjandi viðhaldi hafi verið ábótavant, hvort að svo mikil selta hafi verið á einöngrurum þess áður en óveðrið skall á sé ástæða þess að það sló út nánast strax og fór að hvessa, með þeim afleiðingum að vesturlína, Hrútafjörður og stór hluti Húnavatnssýslu varð rafmagnslaus og flestir gsm og útvarpssendar stuttu síðar. Svipað ástand var víðar á svæði Landsnets, engu líkara en að verulega hafi skort á eðlilegt og fyrirbyggjandi viðhald. Það er auðvitað stórmál, í ljósi þess hversu gamalt og lélegt þetta kerfi er orðið. Þar er ekki hægt að skýla sér á bak við að ekki hafi fengist leifi til lagninga á nýjum línum. Meðan svo háttar er enn frekari ástæða þess að fyrirbyggjandi viðhald sé eins gott og hægt er.

Rarik hefur vissulega gert nokkuð átak í að koma dreifikerfi sínu í jörð. Það gengur þó enn hægt og með sama hraða mun því ekki ljúka fyrr en eftir 15-20 ár og er það með öllu óviðunnandi. Þá er ámælisvert hvernig staðið hefur verið að þessu verkefni. Á sumum stöðum hefur nánast heilu sveitunum verið fært rafmagn úr loftlínu í jörð. Þó hafa verið skildir eftir einstakir kaflar. Dæmi eru þess að á um 40km langri leið, þar sem rafmagn var fært í jörð, voru fyrstu 15km frá spennuvirki enn skildir eftir sem loftlína og hún gaf sig. Þetta er svipað og að skrifa bók en sleppa fyrstu köflunum hennar!

Ríkisútvarpið, útvarp allra landsmann, brást 100%. Var svo sem varla við öðru að búast, en það vekur enn sterkari hugsun um tilverurétt þeirrar stofnunar. Ekki einungis brást sendikerfi ruv, sem saman stendur af fjölda FM senda auk tveggja langbylgjusenda, heldur brást fréttaflutningurinn með öllu. FM endarnir duttu nánast strax út er rafmagnið gaf sig. Langbylgjusendingar hafa verið skertar svo mikið yfir landinu að stór hluti hættusvæðisins náði ekki sendingum þaðan. En í sjálfu sér breytti þetta litlu, þar sem fréttaflutningurinn var í mýflugumynd. Það fólk sem sat í köldum húsum sínum, meðan stórhríðin gekk úti, var því ekki að missa af miklu. Það vissi það þó ekki. Við hin, sem vorum sunnan heiða og höfðum áhyggjur af ættingjum og afkomendum fyrir norðan, þurftum að leita annarra leiða en ruv, til að afla upplýsinga. Þar var heimasíða Rarik einna best og má vissulega þakka þar stöðugum upplýsingum um ástandið og áætlanir til bóta. Ekki hefði verið flókið fyrir ruv að lesa þær upplýsingar upp jafn skjótt og þær bárust, þó ekki væri nema fyrir þá sem voru svo heppnir að ná langbylgjunni. Það var ekki fyrr en sveitastjórnir norðan heiða gagnrýndu ruv, sem eitthvað fór að gerast í fréttaflutningnum. Þó ekki meira en svo að fréttamenn stofnunarinnar stóðu einhversstaðar í skjóli undir húsvegg í stærstu byggðarkjörnunum og fluttu fréttir þaðan, aðalega um það sem gerðist í götunni við hliðina á þeim!!

Og auðvitað fór það svo að sumir vanþroskuðustu þingmennirnir okkar ætluðu að nýta sér þetta til að fá prik. Það var þó fljótlega slegið á putta þessara manna, enda er enginn stjórnmálaflokkur undanskilinn í þessu máli. Ráðherrar skruppu norður og forsætisráðherra komst í stuð er hún fann lurk til að berja á sökudólgnum, ísingunni. Nú sitja ráðherrar sveittir við að reyna að finna sem flest orð yfir hvað þeir huga sér að gera, sem væntanlega verður ekki neitt. Skipuð hefur verið nefnd um málið og kannski má vænta niðurstöðum hennar einhverntíman í framtíðinni. Heyrst hefur að menn vilji fjölga vararafstöðvum. Kannski mætti þá skoða hvers vegna þeim var fækkað og hver eða hverjir tóku þær ákvarðanir!

Vararafstöðvar leysa þó lítinn vanda og í raun ættu þær einungis að vera á stofnunum sem eru háðar rafmagni, eins og heilsugæslustöðvum, svo starfsfólk þar þurfi ekki hugsa um sjúklingana með því að vera með vasaljós á hausnum. En það er þó ekki nóg að fjölga þessum rafstöðvum, það þarf að festa þær tryggilega svo ekki sé hægt að selja þær aftur! Að ætla að leysa vandann að öðru leiti með vararafstöðvum er auðvitað algerlega óraunhæft. Hægt er að hugsa sér að einhverjar stórar rafstöðvar gætu leyst vanda einstakra byggðarkjarna, um stuttan tíma, en sveitir landsins verða jafn illa settar, nema auðvitað að ætlunin sé að deila út litlum rafstöðvum á hvern bæ.

Eina lausnin er því að efla sjálft dreifikerfið. Setja aukinn þunga í að jarðsetja rafkerfi sveitanna og bæta við byggðalínuna. Þá þarf að klára það sem aldrei hefur verið klárað, en það er hringtenging þannig að hægt sé að keyra rafmagn í báðar áttir. Þetta voru upphaflegu áætlanir byggðalínukerfisins en virðist sem það hafi einhvertímann síðustu hálfa öld verið skilið útundan. Verja þarf spennuvirkin, þannig að þau verði ekki eins viðkvæm fyrir veðri og saltmengun. Þetta eru auðvitað aðgerðir sem ekki verða gerðar í hvelli, en hægt er að flýta málinu. En fyrst af öllu þarf að auka fyrirbyggjandi viðhald, þrífa einangrara spennuvirkjanna reglulega og sjá til þess að þeir séu eins viðbúnir að takast á við stórviðri og hægt er. Áhættugreina línukerfi landsins og sjá til þess að nægur mannskapur og efni til viðgerða sé nægt á þeim stöðum sem teljast í mestri hættu. Þannig má takmarka skaðann og halda uppi þjónustu lengur en ella.

Varðandi grunnþjónustu fjarskipta þá er það svo að þau virka vel meðan rafmagn helst. Aldrei verður þó hægt að útiloka rafmagnsleysi, þó takmarka megi það. Því þarf að auka byrgðir varaafls við síma og útvarpssenda. Kannski þarf alþingi að koma að málinu, með reglusetningu um lágmarks varaafl þessara senda. Einnig mætti hugsa sér að lagasetning um að ef rafmarksleysi nái einhverjum ákveðnum tíma, t.d. 8klst, sé viðkomandi flutningsaðili raforkunnar skildugur til að greiða notanda bætur. Það mun sannarlega gefa þessum fyrirtækjum smá spark til að standa sig betur.

 

Högg kom á kerfið þegar tengivirki datt út

Hvenær ætlar fólk að vakna?

Umræðan um hlýnun loftlags og orsakir og afleiðingar þess virðist meira eiga heima í skáldsögum en raunveruleikanum. Kannski af þeirri ástæðu sem skáld eru svo hrifin af þessari umræðu.

Enginn efast um að loftlag á hnettinum hefur hlýnað frá þeim tíma er kaldast var, um nokkur þúsund ára skeið. Hvort sú hlýnun muni halda áfram eða hvort toppnum er náð, mun framtíðin skera úr um. Í það minnsta er vart mælanleg hlýnun síðasta áratug og reyndar farið kólnandi á sumum stöðum hnattarins.

Um afleiðingar þessarar hlýnunar þarf ekki að deila. Gróðurþekja hefur aukist, sérstaklega á þeim svæðum sem voru komin að mörkum undir lok litlu ísaldar, en einnig hefur gróður aukist á svæðum sem skilgreind hafa verið sem eyðimerkur. Skapast það fyrst og fremst af þeirri augljósu ástæðu að við hlýnun loftlags eykst raki í loftinu. Sá raki skilar sér síðan sem rigning, einnig á þau svæði sem þurrust eru. Því hefur gróðurþekja aukist verulega frá upphafi tuttugustu aldar. Mælingar gervihnatta, sem hófust undir lok sjötta áratugarins, staðfesta þetta svo ekki verði um villst. Hlýni enn frekar, ætti þessi þróun að aukast enn frekar, mannkyn til góðs. Ef aftur kólnar, munum við fara í sama horfið. Gróður mun aftur minnka og hungur aukast.

Mestar deilur eru um orsakir þessarar hlýnunar. Þær eru sjálfsagt fjölmargar en af einhverjum ástæðum hefur verið einblínt á einn þátt, co2 í andrúmslofti. Þessi skýring er þó langsótt og í raun með ólíkindum hvað fólk gleypir við þeirri skýringu, vitandi að loftslag er flóknara en svo að einn þáttur, sem vigtar mjög lítið, geti verið sökudólgurinn, eða blessunin, eftir því hvernig á málið er litið. Eitt liggur þó kristaltært fyrir, viðmiðunarpunktur mælinga er rangur. Að það hitastig sem var á jörðinni við lok litlu ísaldar skuli vera heilagur sannleikur er auðvitað fásinna. Nær væri að taka meðaltal hita yfir nokkur þúsund ár og reikna út hlýnun eða kólnun loftlags út frá því. Þegar við mælum hitastig líkama okkar er viðmiðunin meðaltal hita mannslíkamans, ekki sá hiti sem lægstur hefur mælst í lifandi manni.

Eins og áður sagði, þá hefur af einhverjum ástæðum verið valið að saka magn co2 í andrúmslofti um meinta hlýnun. Ástæðuna má kannski rekja til þess að fyrrum varaforseti Bandaríkjanna, Al nokkur Gore, kom með þessa skýringu. Bar þar fyrir sig línurit sem sannaði þetta. Þó er ljóst að ekkert beint samhengi er þarna á milli, auk þess sem skiptar skoðanir eru um orsök og afleiðingu, hvort co2 valdi hlýnun eða hvort hlýnun valdi auknu co2, þó síðari skýringin sé þó mun skynsamlegri á allan hátt. Eitt hafa menn þó átt erfitt með að útskýra, en það er þróun hitastigs og losun co2 á síðustu öld. Alla öldina var nánast línuleg aukning co2, meðan hitastig hækkað mjög hratt fram undir 1940, lækkaði þá skart aftur fram undir 1980, hækkaði aftur mjög hratt næstu tvo til þrjá áratugi og hefur nánast staðið í stað síðan. Þetta misræmi milli hitaaukningar og aukningu á losun co2 hefur vafist nokkuð fyrir þeim sem tala fyrir þeirri skýringu að co2 sé aðal sökunautur. Nú hafa hins vegar spekingar NOOA og NASA leyst þennan vanda, með því einfaldlega að jafna línuritið út. Enginn gæti útskrifast úr háskóla með slíkum hætti.

Stjórnvöld út um allan heim, ekki síst hér á landi, hafa lagt ofurafl á minnkun co2 í loftslagi. Telja sig þar með vera að "bjarga heiminum".  Aðgerðirnar eru hins vegar handahófskenndar og í flestum tilfellum felast þær í auknum sköttum eða einhverju sem mælist með peningum. Engin sjáanleg merki eru um að þetta fólk hagi sér í samræmi við sinn boðskap, en boðar fjárútlát á alla aðra sem ekki bæta sitt ráð. Verslað er með svokallaða mengunarkvóta, þvert og endilangt, án þess þó að mengunin minnki nokkuð. Skattar eru lagðir á þá sem ekki eiga þess kost að ferðast á "vistvænan" hátt og enn frekari skattar boðaðir. Allt leiðir þetta að einu og aðeins einu, frekari skerðingu lífskjara án nokkurra áhrifa á loftslagið.

Þegar maður vill síðan skoða tölulegar staðreyndir um málið, þ.e. hversu mikið Ísland losar af þessari lofttegund, sem sumir hafa skilgreint sem baneitrað en er í raun grundvöllur alls lífs, rekur maður sig á vegg.

Samkvæmt skýrslu stjórnarráðsins er losun Íslands á co2 ígildi um 2,9 miljónum tonna. Af því eru ígildistonn vegna orku, þ.e. eldsneyti og annað í þeim dúr, 1,8 milljón.  Til samanburðar losar Katla um 6,6 miljón ígildistonn á hverju ári, samkvæmt síðustu mælingum og Landsvirkjun 8,8 milljón ígildistonn vegna sölu á losunarkvóta. Þarna fer greinilega ekki saman hljóð og mynd, svo vitlaust sem þetta er. Látum vera þó losun eldfjalla sé haldið frá þessum upplýsingum, þó vissulega sú losun ætti að skipta máli í umræðunni. Hitt er aftur undarlegra að eitt fyrirtæki hér á landi skuli geta selt losunarheimildir erlendis, án þess að það komi fram í bókhaldi stjórnarráðsins. Þetta er auðvitað galið!

Ekki er neinn vafi á að þeir sem þessar losunarheimildir kaupa skrá það í sínar bækur, sem skilað er til viðkomandi lands. Til þess er jú leikurinn gerður, eða hvað? Hvað verður þá um sjálfa mengunina? Gufar hún þá bara upp? Þetta er ein af þeim snilldarlausnum sem ESB kom fram með, enda hefur losun co2 í Evrópu aldrei verið meiri en nú, jafnvel þó íslenskt fyrirtæki selji þeim losunarkvóta sem er rúmlega þrisvar sinnum það magn losunar sem stjórnarráðið telur landsmenn losa!

Hvenær ætlar fólk að vakna? Hvers vegna er þjóð, sem telur sig vera þokkalega vitiborin, svo auðkeypt?

 

Bann við notkun svartolíu í landhelgi Íslands

Til hvers er verið að kjósa?

Það er aldeilis stór merkilegt hvað stjórnvöld eru tilbúin að fjármagna kosningaloforð samfylkingar en heikjast á að standa við sín eigin. Þarna hefur formaður framsóknar verið fremstur í stafni.

Til hvers er verið að kjósa?!

Ríki og borg í samstarf um framtíð flugvallarmála

Vísindi, sjórnmál og peningar

Fyrst af öllu ætla ég að taka upp breytt orðalag. Fram til þessa hef ég talað um efasemdarfólk og fólk sem trúir, þegar loftlagsmál eru rædd. Orðið afneitunarsinnar hefur sífellt orðið algengara á efasemdarfólk, jafnvel þingmenn farnir að skrifa greinar til réttlætingar þess orðs og ríkisútvarpið notar það í sinni umfjöllun, tel ég rétt að kalla þá sem trúa á manngert loftslag, hamfarasinna. Mér er illa við þessi bæði orð, en til að tolla í tískunni verður maður jú að spila með.

En þessi pistill átti ekki að vera um orðnotkun, heldur vísindi, stjórnmá og peninga. Mjög hefur verið haldið á lofti að vísindamenn þiggi ekki greiðslur fyrir sín störf, að þeir séu engum háðir og vinni allt út frá vísindalegum forsendum. Í hinum fullkomna heimi væri svo, en svo er þó alls ekki. allir þurfa jú salt í grautinn, einnig vísindamenn. Þeir sækja því vinnu, oftast hjá einhverjum stofnunum og því merkilegri sem stofnunin er, því virtari telja vísindamenn sig vera. Auk þess sem launin hækka eftir því sem stofnunin verður virtari. Ekki ætla ég að halda því fram vísindamenn, almennt, séu að taka við aukagreiðslum ofaná sín laun, en starfið getur vissulega verið í húfi, ef ekki er gert það sem ætlast er til.

Hins vegar er vitað að þær stofnanir sem vísindamenn vinna hjá eru alfarið háðar fjárframlögum. Þau fjárframlög koma bæði frá ríkissjóðum landa sem og frá þeim sem eiga mikla peninga. Því er víst að það skiptir miklu máli fyrir stofnanir að frá þeim komi það sem hentar þeim er með fjármagnið fara, hvort heldur það eru þeir sem tímabundið fara með fjármál ríkja eða einhverjum sem beinlínis hagnast á "réttum" niðurstöðum vísindamanna. Því eru vísindamenn gjarnan bundnir við að "réttar" niðurstöður séu framreiddar, þó ekki væri nema til að halda stöðu sinni.

Sem dæmi flutti kanadískur vísindamaður, Susan Janet Crockford, prófessor í mannfræði og dýrafræðingur við Viktoríuháskóla, erindi þar sem hún benti á hið augljósa. Að Ísbirnir væru í mestri þörf fyrir mat eftir að þeir skriðu úr híði að vori, að það væri þá sem sem líf húna hennar réðust og því ætti hlýnun loftlags og minnkun heimskautaíss einmitt að auka lífslíkur ísbjarna, að þá yrði auðveldara fyrir þá að afla sér matar. Fyrir þennan fyrirlestur var hún rekin frá háskólanum!

Það er ljóst öllu hugsandi fólki að peningar hafa áhrif á vísindamenn. Hellst að þeir sem eru komnir á eftirlaun og engum háðir geti talað út frá vísindum á hlutlægan hátt. Enda er það svo að flestir þeirra sem tala gegn því að veðurfar jarðar sé manngert, að ekki sé talað um hamfarahlýnun, eru vísindamenn á efri árum, komnir á eftirlaun. Hafa engu að tapa og eru engum háðir.

Aðeins um stjórnmál. Ef eitthvað skiptir stjórnmálamenn máli, eru það peningar. Hugsjónir og stefnur eru einskis virði þegar völdum er náð. Því skipir öllu máli fyrir stjórnmálamenn að hlíða í einu og öllu því sem peningamenn sega. Þetta eru auðvitað ekki ný sannindi, hefur þekkst um nokkuð langan tíma. Hin síðari ár hafa fjármagnöflin þó sífellt verið að gera sig gildari í stjórnmálum. Því skiptir máli fyrir stjórnmálamenn hvernig þeir haga sér. Litið er fram hjá tali þeirra um stefnumál og hugsjónir fyrir kosningar, en eftir þær skulu menn spila rétt!

Að halda því fram að peningar skipti ekki máli í vísindum, eins og haldið var fram í svokölluðum borgarafundi um loftlagsmál, á ruv, er firra. Á þessu ári nema styrkir frá ríkisstjórnum og fjármálamönnum, vegna global warming um 400 milljörðum bandaríkjadala. Þá er ótalinn óbeinn kostnaður. Ríkisstjórnir sækja þetta fé í vasa þegna sinna og ef einhver heldur að fjármálamenn leggi fram peninga af hugsjón, er það mikill misskilningur. Þeir nota sína peninga til að ávaxta þá.

Vísindi byggjast á rannsóknum og tilgátum. Vísindamenn eiga að vera tilbúnir að skipta um skoðun, komi í ljós að fyrri tilgáta var röng eða að nýjar rannsóknir gefa til kynna að svo hafi verið. Á þessu verður stundum misbrestur, það er þekkt úr sögunni. Ætíð hefur þó sannleikurinn opinberast þó á stundum þeir sem héldu honum fram væri burtu flognir meðal lifandi manna.

Enginn efast um að hlýnað hefur á jörðinni frá lokum litlu ísaldar. Einnig er vitað að oftar en ekki hefur verið hlýrra á jörðinni í sögu hennar. Reyndar er það svo að sá upphafspunktur sem valin er til mælinga hlýnunar jarðar er í lok eins kaldasta skeiðs jarðar um þúsundir ára og reyndar kaldasta tímabil fyrir utan alvöru ísaldarskeiða jarðarinnar. Við lifum því í dag mun nær ísöld en hlýskeiði, enda benti fyrrum veðurstofustjóri á að hann hefði svo sem ekki miklar áhyggjur þó hitastig hækki um tvær gráður, mun alvarlegra væri ef það hefði lækkað um þær tvær gráður.

Frá aldamótum hefur hitastig jarðar staðið nokkuð í stað, þ.e. samkvæmt mælingum á jörðu niðri. Mælingar gervihnatta segja reyndar annað, en þær mælingar hefur reglulega þurft að leiðrétta, allt frá því þær hófust, seint á sjötta áratugnum.

Nokkuð er víst að þessi stöðugleiki í hitastigi jarðar, sem verið hefur frá aldamótum, mun ekki haldast. Hvort enn frekari hlýnun verði, jafnvel svo að svipuðu hitastigi verði náð og við landnám eða jafnvel svipuðum hita og var er Rómaveldi varð til, er útilokað að segja til um. Allt eins gæti kólnað aftur, aftur orðið sú staða að firðir hér á landi og ár og skipaskurðir Evrópu yrðu ísilagðaðir stóran hluta vetrar. Eitt er þó ljóst að um stóran hluta norðurhvels jarðarinnar, þ.e. í Rússlandi og Norður Ameríku, hefur árið í ár verið hið kaldasta í áratugi og sumstaðar hafa jafnvel kuldamet allt frá nítjándu öld fallið. Hvort um einstakt ár er að ræða eða hvort þetta er vísir að því að það fari kólnandi, get ég auðvitað ekki sagt til um.

Hamfarasinnar kenna auðvitað hlýnun jarðar um þennan kulda, en það er önnur saga.

 

 

Borgarafundur ruv

Fyrir mér er borgarafundur eitthvað sem borgarar landsins koma að og ræðir málin, þ.e. að reynt er að finna sem víðastan skilning á einhverju máli sem snýr að þjóðinni. Því fagnaði ég þegar ruv ákvað að halda borgarafund um loftlagsmál. Málefni sem er umdeilt meðal þjóðarinnar og kannski enn umdeildara meðal loftlagssérfræðinga, sem við Íslendingar eigum því miður eitthvað lítið af. Ég settist því fyrir framan sjónvarpið, aldrei þessu vant, til að horfa á þennan þátt og fá sem flestar skoðanir um þetta málefni. Í stuttu máli var ég fyrir vonbrigðum, eða kannski réttara að segja að mér hafi ofboðið.

Í fyrstu virtist þetta ganga ágætlega, að vísu hallaði töluvert á efasemdarmenn hamfarahlýnunar, einungis einn gegn nokkrum öðrum trúuðum. En þessi eini, fyrrum veðurstofustjóri, lét ekkert vaða yfir sig, vissi hvað hann söng.

Næsta hóp var aftur öllu erfiðara á að horfa og hlusta. Enn var einungis einn efasemdarmaður gegn mörgum trúuðum, hallinn enn sá sami. Þarna var meðal annarra einn ungur vísindamaður sem í mínum huga hefur verið meðal þeirra bestu hér á landi, Sævar Ingþórsson, líffræðingur, sem greinilega taldi sig einan vita allan sannleika um loftslag. Reyndar datt engum til hugar að spyrja hann um áhrif aukins magns co2 á lífríki. Framkoma þessa manns var vægt sagt til skammar og víst að hann er ekki lengur marktækur í mínum huga. Ekki einungis kom hann fram með hroka og yfirgangi, heldur hélt hann fram beinum lygum. Talaði um að bara ef Ísland minnkaði hjá sér kolefnislosun í takt við ESB lönd, væri stór sigur unnin. Því miður hafa lönd ESB ekki enn náð að minnka hjá sér kolefnislosun, er enn að aukast og engin merki um að það breytist. Hins vegar getur vel verið að bókhaldslega sé um einhverja minnkun að ræða, þ.e. með kaupum á kolefniskvóta, m.a. héðan frá Íslandi. Raunverulega er þó um aukningu að ræða.

Þegar þessi hópur yfirgaf sviðið var trúðurinn við Tjörnina kallaður á svið. Þá stóð ég upp og slökkti á sjónvarpinu!

Lengi má manninn reyna. Þegar maður hélt að ruv hefði náð hámarki vitleysunnar bættist enn í ruslasarp stofnunarinnar!

En hver er loftlagsváin? Hvað er það sem málið snýst um?

Enginn vildi þó beinlínis segja að um vá væri að ræða, þó margir töluðu á þann veg.

Einn viðmælenda taldi að málið snerist um langlundargeð landsmanna, blandað pólitísku ívafi. Frekar þunn skýring.

Einfaldasta skýringin eru þó peningar, loftlagsvá er haldið á lofti vegna peninga og um það snýst málið. Þetta byrjaði snemma á áttunda ártugnum, reyndar með öfugum formerkjum, þá fólst loftlagsváin í því að ísöld væri að skella á. Á níunda áratugnum snerist þetta við, enda hafði hætt að kólna og byrjað að hlýna aftur. Önnur skýring á vandanum er að mælistokkurinn sem nýttur er til verksins er rangur. Fyrir það fyrsta er upphafsmæling frá einu kaldasta skeiði ritaðra sagna, lokum litlu ísaldar. Það hitastig sem þá var er sagt vera hið eina rétta, jafnvel þó vitað sé að oftar hafi verið mun hlýrra. Í öðru lagi er sífellt meira notast við mælingar gervihnatta, í stað mælinga á jörðu niðri, jafnvel þó mikið misræmi sé gjarnan þar á milli. Og ekki má gleyma að spálíkön, þessi sem hinir trúuðu veifa mest, eru jú líkön. Líkan gerir það sem því er ætlað, þ.e. hvernig það er hannað og hvaða upplýsingum er matað í það. Með líkönum má í reynd fá hverja þá niðurstöðu sem menn vilja.

Enginn efast um að hlýnað hefur á jörðinni frá lokum litlu ísaldar. Fyrst hlýnaði hratt fram undir seinna stríð og náði hiti jarðar þá svipuðum "hæðum" og nú. Næstu fjóra áratugi kólnaði aftur, þó hitastig hafi ekki farið eins neðarlega og í upphafi tuttugustu aldarinnar. Frá 1980 til aldamóta hlýnaði aftur mjög hratt en frá aldamótum hefur hitastig jarðar staðið nokkuð í stað. Allt byggist þetta á staðreyndum mælinga á jörðu niðri og hægt að nálgast þær hjá þeim stofnunum sem nýttar eru til áróðurs hamfarahlýnunar, s.s. NOAA. Með loftlagslíkunum hefur hins vegar tekist að sýna fram á mikla hlýnun framundan og jafnvel þó spár séu leiðréttar reglulega samkvæmt raun er enn haldið áfram að birta þær.  Til dæmis er búið að halda því fram í um tvo áratugi að íshellan við norðurpól muni hverfa og ef þær spár hefðu ræst væri það hafsvæði búið að vera íslaust yfir sumarið í rúman áratug. Vissulega hefur ísbreiðan minnkað en enn þarf þó að notast við fylgd ísbrjóta æski flutningaskip að sigla norðurleiðina til Kyrrahafs.

Þá er tal um bráðnun Grænlandsjökuls nokkuð fyndið. Allir vita að snjór og ís bráðnar ekki fyrr en hitastig kemst upp fyrir frostmark. Á Grænlandsjökli er hitastig yfir sumarið á milli -15 og -20 gráður. Bráðnun getur því enganvegin átt sér stað. Jafnvel í sumar, þegar svokölluð hitabylgja er fór yfir Evrópu, kom hingað og endaði síðan á Grænlandsjökli, náði hitastig þar ekki upp fyrir frostmark. En vissulega hafa jaðrar hans minnkað frá þeim tíma er þeir voru mestir, um 1900.

Hvert rétt hitastig jarðar er, er útilokað að segja til um. Mælingar úr borkjörnum hafa sýnt fram á að mestan hluta jarðsögunnar hefur hiti verið hærri en nú og víst er að í byrjun tuttugustu aldar hafði ríkt eitt kalt skeið í nokkur hundruð ár, eitt kaldasta skeið sem jörðin hefur upplifað í þúsundir ára.

Kolefni í andrúmslofti er frum skilyrði lífs á jörðinni. Hvert magn þess skal vera getur enginn sagt, þó er vitað á sumum tímum jarðsögunnar hefur það náð 8000ppm,er í dag rétt undir 400ppm. Skiptar skoðanir vísindamanna eru um hvort co2 sé orsök eða afleiðing hita jarðar. Hitt má bóka að ef það lífsefnið væri svo hættulegt sem sumir halda fram, er ljóst að við værum ekki til í dag. Þá hefði jörðin og allt líf hennar að drepast þegar magn þess efnis náði hæstu hæðum og jörðin átt að steikjast.

Stjórnvöld eru mjög trúandi á loftlagsvá, svona eins og aðrir erlendir pólitíkusar. Aðgerðir þeirra eru þó frekar ómarkvissar. Væri svo að svo mikið muni hitna á jörðinni sem sumir halda fram, ætti auðvitað að vera að vinna að því að aðlagast breyttu loftslagi. Svo er þó alls ekki, það eina sem mönnum dettur í hug er skattlagning, eins og menn haldi að hægt sé að kaupa sig frá vanda. Jafnvel umhverfisráðherrann okkar, sem er einn mesti talsmaður loftlagsvár, stundar flugferðir erlendis eins og enginn sé morgundagurinn. Þegar hann er síðan gagnrýndur fyrir þessar ferðir, segist hann kolefnisjafna þær! Hvernig, kemur ekki fram en tvær leiðir hafa verið honum hugleiknar, endurheimt votlendis og plöntun trjáa. Mjög skiptar skoðanir eru um endurheimt votlendis og telja sumir vísandamenn að það virki öfugt, að í stað þess magns af co2 sem sparast komi í staðinn metangas, 20 falt hættulegri tegund. Plöntun trjáa er góð og gild. Þó tekur nokkur ár fyrir plöntuna að ná þeim þroska að hún geri eitthvað gagn í minnkun co2. Því stendur mengun umhverfisráðherra föstum fótum um nokkur ár.

Í dag er hitastig um einni og hálfri gráðu hærra en í lok síðustu ísaldar. Hvort hiti muni aukast eitthvað meira eða hvort aftur kólnar getur enginn sagt til um í dag. Sjálfur vil ég frekar meiri hita. Í það minnsta eru mjög skiptar skoðanir meðal loftlagsvísindamanna um málið, þó vísindamenn í lygum, þ.e. stjórnmálamenn, séu nokkuð samstíga. 

 

 

 

 

 

Réttarríkið Ísland?

Þegar sjálfur forsetinn tjáir sig um órannsakaðar ásakanir er ekki annað hægt en rita nokkur orð. Ætlaði ekki að skrifa neitt um svokallað Samherjamál, enda hef ég ekki leyfi til að dæma einn né neinn. Það hefur þú ekki heldur lesandi góður og ekki heldur Helgi Seljan, hvað þá forsetinn.

Það er orðin stór spurning hvort við búum í réttarríki hér á landi. Hornsteinar réttarríkisins eru að hver telst saklaus uns sekt er sönnuð, að lögregla rannsaki, að saksóknari sæki og að dómstólar dæmi. Ítrekað hefur fréttastofa ruv, í samvinnu við blaðsnepil sem sérhæfir sig í gróusögum, brotið þessi gildi, stundum haft eitthvað satt fyrir sér en oftar farið með fleipur. Ætíð hafa menn verið fljótir að dæma, sér í lagi sumir stjórnmálamenn. Sjaldnast er beðist afsökunar þó í ljós komi að um gróusögu var að ræða og hafa sumar fjölskyldur þurft að eyða stór fé í að sækja sinn rétt fyrir dómstólum, eftir að fyrirtæki þeirra eða mannorð var drepið. Það ber nýrra við að forsetinn skuli skipa sér á sess með þessum dómurum götunnar.

Vissulega er það svo að víða má betur fara og á það við um ansi margt. Mútur geta verið í öðru formi en peningum og ættartengsl og vinskapur getur vart tæpast talist glæpur.

Nú veit ég auðvitað ekki hvort Samherji er sekur eða saklaus, það munu réttmætir valdhafar skera úr um. Þar til að því kemur er best að tjá sig sem minnst. Hitt er ljóst að þær upphæðir sem nefndar voru í þætti Helga Seljan eru af þeirri stærðargráðu að nánast er útilokað að þær geti staðist, að sú rannsókn sem fyrirtækið hefur verið undir til margra ára hafi ekki leitt í ljós eitthvað misdægurt. Fyrir nokkrum árum var Samherji tekinn til rannsóknar, ekki bara hér á landi heldur líka erlendis, einnig í Namibíu.

Og inn í þetta er síðan fléttað fiskveiðistjórnkerfinu. Vissulega er það ekki gallalaust. Kannski einn stærsti gallinn framsal kvóta, verk eins fyrrum sjávarútvegsráðherra sem nú hneykslast á Samherja. En það framsal hefur lagt í eyði heilu byggðalögin og þjappað kvótanum á fáar hendur. Þeir sem muna hvernig var áður, þ.e. meðan bæjarútgerðir og ríkisútgerðir voru við lýði, muna að þá var ekki mikið sem fiskveiðar gáfu í ríkissjóð. Sjóðstreymi hans varðandi fiskveiðar var yfirleitt á hinn veginn. En vissulega má laga það kerfi sem nú er notast við, þá hellst til að styrkja smærri útgerðir. Því miður hefur stjórnmálamönnum ekki tekist að koma fram með slíkar hugmyndir, þær breytingar sem nefndar hafa verið til þessa hafa ætið verið á þann veg að stóru útgerðirnar hefðu hagnast enn frekar. En þetta mál kemur ekkert við því sem nú er mest rætt og menn duglegastir við að dæma í.

Eins og áður segir þá geta mútur verið í öðru formi en peningum. Þetta dettur manni í hug þegar á markaðinn er nú send bók, rituð af þeim sem stjórnaði svokallaðri rannsókn á Samherja, um sama efni. Þessi bók kemur á markað um viku eftir þátt ruv, svo ljóst er að nokkuð er síðan hún var skrifuð. Víst er að þessi bók selst nú í tonnum talið og ljóst að höfundur mun hagnast verulega á henni. Eru það mútur? Ef ekki, hvað þá? Og hvað með að liggja á gögnum um glæp? Ber ekki öllum skilda til að færa slík gögn til tilþess bærra yfirvalda, svo skjótt sem þau koma í hendur fólks? Það hlýtur að teljast glæpur að leyna gögnum þar til vel stendur á hjá þeim sem sem með gögnin eru, jafnvel peningalegt spursmál!

Annað dæmi má nefna, en það er tilskipun ESB um stjórn orkumála (op3). Hvernig stóð á því að flestir stjórnarþingmenn, sem verið höfðu á móti samþykkt þessarar tilskipunnar, skiptu allir um skoðun á einum degi, eftir að forsætisráðherra annars lands hafði komið hingað í heimsókn. Skiptu einhverjir fjármunir eða eitthvað annað um hendur í þeirri heimsókn? Sé svo voru það vissulega mútur. Ekki var ruv neitt að skoða þetta, reyndar þvert á móti. Þó var þar um að ræða mál sem er af allt annarri og stærri gráðu. Mál sem snertir alla landsmenn hressilega um alla framtíð. Mun gera lífsskilyrði landsmanna mun verri.

Svona mætti lengi telja og vel er hugsanlegt að Samherji hafi greitt einhverjar mútur í Afríku. Svo getur allt eins verið víða og að fleiri aðilar hafi stundað svo. Til Afríku er erfitt að selja eða koma með fyrirtæki nema einhverjir peningar skipti um hendur. Og þetta á við víðar. Eru það t.d. mútur þegar fyrirtæki kaupa verslunarpláss í verslunum, fyrir sínar vörur? Þar getur oft verið um nokkra upphæð að ræða.

 

Þetta er spurning um hvort við viljum áfram lifa við réttarríki hér á landi, eða hvort við ætlum að færa rannsókn og saksókn til fjölmiðla og láta síðan dómstól götunnar sjá um að dæma. Það væri ansi langt skref afturábak.

Óverjandi framferði