Að eyða fé eða nýta það

Það er gott þegar þingmenn átta sig á að ekki er hægt að eyða sömu peningum tvisvar. Hins vegar er umhugsunarefni að þingmaður skuli þurfa að opinbera þessa visku sína, visku sem öllum almenning hefur verið ljós frá því mannskeppna fór að höndla með mynt.

Svo er aftur spurning hvort þurfi að eyða þessum peningum yfirleitt og vissulega er um eyðslu þar að ræða. Vandi íslenskra fjölmiðla kemur kórónuveirunni lítið við, var kominn löngu áður. Réttara væri að skoða hvers vegna þessi vandi er til kominn og leysa hann frá þeim enda.

Fjölmiðlar hafa tekjur sínar fyrst og fremst af auglýsingum og ekki að sjá að þeim hafi fækkað mikið við veiruna. Hitt er ljóst að auglýsingamarkaður hér á landi er takmarkaður og því fleiri fjölmiðlar sem eru starfandi, því lægri tekjur eru í boði fyrir hvern og einn. Fjöldi fjölmiðla hér á landi er nægur, reyndar meiri en eftirspurn. Kannski er vandinn einmitt þarna, að fjölmiðlar eru of margir, kannski þarf bara að fækka þeim. Það er best gert með því að láta þá falla sem minnst eftirspurnin er eftir. Ef þingmenn telja að með því að eyða 400 milljónum til fjölmiðla, tala ekki um 750 milljónum, eru þeir ekki að átta sig á vandanum. Slík eyðsla mun einungis kalla á enn fleiri fjölmiðla og enn meiri eyðslu ríkissjóðs.

Það er nokkur munur á að eyða fé eða nýta það. Þarna er klárlega verið að eyða fé ríkissjóðs, engum til gangs nema eigendum fjölmiðla. Nær væri að nýta þetta fé til hjálpar fórnarlömbum veirunnar og þar af nógu að taka. Atvinnuleysi hér á landi hefur náð nýjum hæðum og ekki útlit fyrir að það muni batna næstu misseri eða ár. Fjöldi fjölskyldna mun eiga um sárt að binda. Tekjuöflun þjóðarinnar mun falla um tugi prósenta og vandséð hvernig við ætlum að halda uppi því velferðarþjóðfélagi sem við höfum vanist síðustu ár.

Þegar svo árar er alger fyrra að eyða hundruðum milljóna króna til að halda uppi ofvöxnu fjölmiðlaumhverfi!

„Þú eyðir ekki sömu peningunum tvisvar“

Guð blessi þjóðina

Enn standa stjórnvöld við drullupollinn og pota í hann með priki. Engin áform virðast vera að reyna að ausa drullunni úr honum, svo fært verði yfir.

Lán með 100% ríkisábyrgð hljómar vel. En þegar lengra er lesið verður ljóst að þessi aðgerð mun gagnast fáum. Fyrir það fyrsta eru settar hömlur á það hverjir geta fengið slíka ábyrgð og í öðru lagi er sú upphæð sem boðist er til að ábyrgjast svo lág að engu mun breyta. 6 miljóna hámark til fyrirtækja sem enga innkomu hafa fengið í nokkrar  vikur og fyrirséð að enga innkomu munu fá næstu mánuði, gerir ekkert gagn. Því má ljóst vera að flest eða öll þau lán sem tekin verða með slíkri ábyrgð munu lenda á ríkissjóð. Fyrirtækin fá einungis örlitla lengingu í hengingarólinni, sem að lokum mun strekkjast að.

Þessi viðbót við áður boðaðar aðgerðir munu því litlu breyta. Þær eru flestar byggðar á frestun greiðslna eða aukinni lántöku. Fyrir flest fyrirtæki í ferðaþjónustu er aukin lántaka bjarnargreiði. Frestun skattgreiðslna mun einnig koma í bak fyrirtækja, enda kemur þar að skuldadögum.

Fjármálaráðherra telur að kostnaður ríkissjóðs vegna veirunnar muni geta numið allt að 250 milljörðum króna. Ekki mun sá kostnaður þó hljótast af aðgerðum stjórnvalda, heldur aðgerðarleysi og líklegt að með sama aðgerðarleysi muni tapið verða mun meira.

Fram til þessa hefur verið einblínt á að hjálpa fyrirtækjum landsins, þó ekki hafi stjórnvöldum auðnast að finna til þess neinar virkar leiðir. Það er í sjálfu sér góðrar gjalda vert að huga að því að halda uppi atvinnu fyrir fólkið, en eins og áður sagði hefur stjórnvöldum ekki tekist vel til við það verk. Nú þegar eru 50.000 manns komnir á atvinnuleysisbætur.

En það er til lítils að bjarga fyrirtækjum landsins, ef ekki er hugað að því að gera fólki kleyft að búa hér áfram. Þó fjármálaráðherra átti sig ekki á þeirri einföldu staðreynd, sem allt hugsandi fólk skilur, að sú kreppa sem er að skella á okkur og allri heimsbyggðinni, muni leiða til verðbólgu af stærðargráðu sem ekki hefur sést hér á landi í nærri hálfa öld, er ljóst að svo mun verða. Flest heimili landsins eru undir hæl bankanna og skulda í sínum fasteignum. Verðtryggð lán munu stökkbreytast og svo mun einnig verða með óverðtryggð lán, þar sem vextir þeirra eru í flestum tilfellum bundnir með einum eða öðrum hætti við verðtrygginguna.

Ákalli hagsmunasamtaka heimilanna um að verðtrygging yrði fryst meðan stærsti skaflinn skellur yfir, svaraði ráðherrann að "slíkt væri flókið og að viðtakandi væri á hinum endanum". Frekar ósmekklegt svar sem segir manni að ráðherra gefur skít í fólkið.

Það er fjarri því að það sé flókið að frysta verðtrygginguna, reyndar ekki heldur flókið að afnema hana, ef því er að skipta. Það kostaði eina undirskrift að setja hana á á sínum tíma, var þá sett á bæði lán og laun. Þrem árum síðar var með einni undirskrift afnumin verðtrygging launa og því ætti ekki að kosta  meira en eina undirskrift að afnema verðtryggingu lána. En það var ekki afnám verðtryggingar sem HH fór fram á nú, einungis frystingu á meðan stærsti skaflinn gengur yfir. Að koma í veg fyrir að sömu mistök yrðu gerð nú og voru gerð haustið 2008, með skelfilegum afleiðingum. Og það er mikið rétt hjá ráðherranum, það er viðtakandi á hinum endanum, "hinir ósnertanlegu" þ.e. lífeyrissjóðirnir og bankarnir. Í bókum sínum segjast lífeyrissjóðirnir eiga um 4.000 milljarða króna, fjárhæð sem erfitt er að gera sér í hugarlund, reyndar svo há að marga tugi tæki þá að tæma bækur sínar með greiðslum lífeyris, þó engar tekjur væru. Tveir af þrem bönkum landsins eru að stærstum hluta í eigu ríkissjóðs, sá þriðji í erlendri eigu. Frá hruni hafa þeir hagnast um hundruð milljarða hver. 

Það er nokkuð magnað hvaða tök lífeyrissjóðir og bankar hafa á stjórnvöldum og skiptir þar litlu máli hvaða flokkar eru við stjórn. Frysting verðtryggingar mun að sjálfsögðu minnka tekjustreymi þeirra um einhvern tíma, en sú upphæð er þó smámunir miðað við allur sá austur spákaupmennska stjórna þeirra hefur dregið út úr þeim. Þá ætti sjálfur fjármálaráðherra að átta sig á að stór hluti þeirra fjármuna sem lífeyrissjóðir telja sig eiga, eru í raun eign ríkissjóðs.

Haustið 2008 bað þáverandi formaður Sjálfstæðisflokks guð að blessa þjóðina. Núverandi formaður er greinilega á öðru máli!

Lán með 100% ríkisábyrgð fyrir minni fyrirtæki

Nóg verður samt

Fréttaflutningur og yfirlýsing forstjóra Landsvirkjunar, af vanda Ríó Tintó er hreint með ólíkindum. Að kjarasamningur við starfsmenn sé skilyrtur við að fyrirtækinu takist að ná nýjum samning um raforkukaup er mjög eðlilegt. Takist það ekki mun engin þörf vera á kjarasamningi, þar sem engir starfsmenn munu þá starfa fyrir fyrirtækið á Íslandi. Einfalt.

Staðan er sú að álverið í Straumsvík á í miklum vanda, rekstrarkostnaður þar er langt fyrir ofan tekjur. Þegar hefur verið tekið á vandanum innanhúss eins og hægt er, jafnvel gengið þar skrefinu of langt á sumum sviðum. Launagjöld eru tiltölulega lítill hluti rekstrarkostnaðar, en þegar vandi fyrirtækis er slíkur sem er í Straumsvík, verður að leita allra leiða til að ná niður kostnaði. Launahækkanir geta því ekki komið til nema einhver annar kostnaður lækki.

Hins vegar eru raforkukaup stór rekstrarliður álfyrirtækja. Og þar er vandi álversins í Straumsvík. Orkusamningur sem gerður var við Landsvirkjun, þar sem annar aðilinn gat knúið fram óraunhæft verð í ljósi einokunar, veldur vanda álversins. Verðið er mun hærra en nokkur staðar þekkist í víðri veröld, til slíkra fyrirtækja. Því mun Ríó Tintó eiga þann einn kost, náist ekki hagstæðari samningur, en að loka í Straumsvík. Það dettur engum í hug að rekstri verði haldið áfram með milljarða tapi ár eftir ár og enga aðra framtíð en að slíkt tap muni halda áfram. Við þá lokun munu þúsundir manna missa viðurværi sitt, bæði starfsmenn sem vinna hjá fyrirtækinu sem og allur sá fjöldi sem hefur sínar tekjur af því að þjóna það.

Það dylst engum ást forstjóra og stjórnaformanns Landsvirkjunar á sæstreng til Evrópu. Vilja færa virðisaukann af orkuframleiðslunni til annarra landa. Reiknimeistarar hafa setið sveittir við útreikninga á dæminu og með miklum vilja hefur þeim tekist að fá þá niðurstöðu að slíkur strengur sé hagstæður Landsvirkjun. Það er þó einkum tvennt sem haldið er utan þeirra útreikninga, annars vegar fyrrnefndur virðisauki, þ.e. að hér á landi starfi fyrirtæki sem skaffi fólki vinnu og afli tekna og gjaldeyris fyrir þjóðarbúið. Hitt atriðið sem ekki er nefnt, er að í öllum útreikningum er gert ráð fyrir að erlend ríki séu tilbúin til að niðurgreiða íslenska orku. Án slíkra niðurgreiðslna er útilokað að neinar tekjur fáist af sölu orku gegnum sæstreng til Evrópu. Orkuverð þar mun vart duga fyrir kostnaði við rekstur á slíkum streng.

Nú eru viðsjárverðir tímar. Mannskæð veira herjar á heimsbyggðina og vart séð fyrir endann á því. Af þeim sökum hefur atvinnulíf nánast lagst af í sumum ríkjum heims og því samfara hefur orkuverð hrunið. Þegar við komumst yfir þessa veiru mun verkefni þjóða heims vera það eitt að komast yfir þau fjárhagslegu erfiðleika sem nú eru að skapast. Það mun taka sinn tíma og á meðan mun orkuverð haldast lágt.

Þá er ljóst að hvenær sem er má búast við að ný og kannski enn skæðari veira hlaupi af stað. Því munu allar þjóðir horfa til þess, við sína uppbyggingu, að stefna að sem mestri sjálfbærni. Halda fast um sitt.

Vandi álversins í Straumsvík er þó ekki vegna veirunnar, ekki enn. Hann er innlendur og var kominn fram fyrir nokkuð löngu síðan, þó ekki hafi hann komist í fjölmiðla fyrr en hann varð það stór að móðurfyrirtækið boðaði lokun.

Í ljósi þess ástands sem nú er komið upp, vegna veirunnar, er magnað hvað stjórnvöld eru þögul. Við erum með fjórar grunnstoðir undir okkar þjóðfélagi, grunnstoðir sem sjá til þess að halda uppi því velferðarþjóðfélagi sem við búum við. Þær eru sjávarútvegur, stóriðnaður, ferðaþjónusta og landbúnaður.  Þrjár fyrstu sjá okkur fyrir gjaldeyrisöflun og sú fjórða matvælum og sparnaði í gjaldeyri.

Ein þessara stoða er hrunin og mun taka langan tíma að byggja hana upp aftur, þ.e. þegar sú uppbygging getur loks farið af stað. Því þarf að verja hinar þrjár, svo þjóðfélagið okkar falli af sínum grunni. Sjávarútvegur er nokkuð vel settur og lítið sem þarf að gera þar. Landbúnað verður að efla enn frekar, hellst svo að við getum orðið okkur sjálfbær. Þar stendur hellst hnífurinn í Harðar kúnni. Hægt er að auka til muna ræktun matjurta og hægt væri að framleiða hér á landi áburð á tún, en til þess þarf að fá orku á viðráðanlegu verði.

Fjórða stoðin er svo stóriðjan, önnur þeirra sem eftir er til gjaldeyris öflunar. Þar þurfa stjórnvöld að grípa inní strax. Verði það ekki gert mun þjóðfélag okkar falla.

Það verður ekki með neinu móti unað við það að tveir menn, forstjóri og stjórnarformaður Landsvirkjunar, skuli geta haft örlög þjóðarinnar í sínum höndum, bara alls ekki. Álverið í Straumsvík hangir á einni hendi á bjargbrúninni, Elkem á Grundartanga er komið fram á brúnina og önnur stóriðjufyrirtæki landsins stefna hraðbyrir í sömu átt. Verði ekki gripið inn í, mun allt fara á versta veg.

Það er því með algerum eindæmum hvað stjórnvöld eru fámál um stöðuna. Ætla þau virkilega að bæta enn við vanda vegna veirunnar, með því að láta stóriðjuna falla líka?

Nóg verður samt!

Rio Tinto nýti sér stöðuna