237 milljarðar?

Ekki er að sjá að aðgerðaráætlun stjórnvalda sé að skila miklum árangri. Nú, á rúmum sólhring, hafa um 200 manns misst vinnu hjá tveim fyrirtækjum.

Annars er þessi aðgerðaráætlun stjórnvalda ansi innihaldslaus og stendur þar vart steinn yfir steini. Mesta skrumið er þó að segja þetta aðgerðarpakka upp á 237 milljarða króna. Þá er með eindæmum að ekki skuli hafa verið unnið að honum í samstarfi við stjórnarandstöðu og jafnvel sveitarfélög landsins. Þarna sannast það fornkveðna að völd hafa oftar en ekki þann kvilla að þeir sem þau bera, ofmetnast. "Vér einir vitum".

Þegar aðgerðarpakkinn er skoðaður kemur í ljós að hann byggir á 10 atriðum. Flest þeirra eru annað hvort frestanir á greiðslum ýmissa gjald eða beinlínis að fólk noti eigið fé. Þá er svokallað fjárfestingaátak að stórum hluta byggt á því að lagðir verða aukaskattar til greiðslu þeirra framkvæmda. Eftir stendur að útgjöld ríkisins verða um eða innan við 10%af þeirri upphæð sem stjórnvöld státa sig af. Af því fé er einungis um 1,5 milljarður ætlaður til að hjálpa fyrirtækjum að halda fólki í vinnu.

Frestanir á greiðslum eru t.d. frestun á sköttum upp á um 75 milljarða króna. Þetta er frestun, ekki afnám. Því þarf að greiða þetta fé til ríkissjóðs þótt síðar verði. Ekki kemur fram hvort reiknaðir verði vextir á þetta fé meðan frestur stendur, en annað er ólíklegt.

Annað dæmi má nefna, sem ætlað er að vega 9,5 milljarða af þeim 237 sem stjórnvöld tala um, er úttekt séreignasparnaðar. Séreignasparnaður er eign þeirra sem hann eiga og varla hægt að telja hann sem kostnað ríkisins.

20 milljörðum er ætlað í það sem kallað er "viðbótarfjárfesting" í framkvæmdum. Þarna er um framkvæmdir að ræða sem sumar hverjar átti að ráðast í en aðrar sem ætlunin var að framkvæma á allra næstu árum. Stærsti liðurinn þar eru samgöngumannvirki. Megnið af þeim skal þó greiðast með nýjum sköttum.

Ein er þó sú atvinnustarfsemi sem mun fara vel út úr þessum pakka stjórnvalda, en það er bankakerfið. Þar er hvorki um að ræða frestun né nokkuð í þeim dúr. Þar er hreinn niðurskurður á skatti,  upp á litla 11 milljarða króna.

Ekkert er talað um að hjálpa fólki sem þegar hefur misst sína vinnu, það er afskrifað af stjórnvöldum. Og ekkert á að gera til að koma í veg fyrir að fólk haldi sínum hýbýlum. Nú þegar hefur gengi krónunnar fallið nokkuð gagnvart erlendum gjaldmiðlum og því mun fylgja hækkun á verði innfluttra vara. Það er verðbólga og mun hækka lánin. Ekki er enn vitað hversu illa fyrirtæki innan lands munu fara vegna veirunnar, en ljóst er að liður í að halda þeim lifandi hlýtur að vera að hækka verð framleiðslunnar. Það eykur einnig verðbólgu og hækkar húsnæðislánin. Það þarf ekki neinn fjármálasnilling til að átta sig á þessu, þó fjármálaráðherra skilji ekki svo einfalt mál.

Eftir hrun bankakerfisins, haustið 2008, var gerð rannsóknarskýrsla um hvað hefði farið úrskeiðis. Þar kom einmitt mikil gagnrýni á samráðsleysi í stjórnmálum auk þess sem gagnrýnt var að ekki skildi hafa verið sett þak á verðtryggingu húsnæðislána. Það olli því að þúsundir fólks missti sitt húsnæði og enn margt sem er í vanda, 12 árum síðar. Nú stefnir aftur í sama hryllinginn, einungis vegna vanþekkingar fjármálaráðherra á einföldustu málum.

Það stefnir í að taka eigi sömu tökum á þeim vanda sem nú herjar og notuð voru við uppbygginguna eftir bankahrunið, enda sumir þeirra sem þá voru í lykilstöðum komnir til valda á ný. Fjölskyldufólkinu skal fórnað á altari Mammons, í þágu bankanna!

Á annað hundrað sagt upp hjá Bláa lóninu

"Við eigum að láta sérfræðingana ráða"

Hversu oft hefur maður ekki heyrt þessi orð á undanförnum dögum, "við eigum að láta sérfræðingana ráða"? Vissulega er trúverðugra að hlusta á sérfræðinga en stjórnmálamenn, á móti því er ekki hægt að mæla. Hins vegar kom þetta sjónarmið okkur í mikinn vanda fyrir rúmum áratug. Þá var hlustað á "sérfræðingana". Allir muna hvernig fór.

Það má vissulega segja að um allt annað mál sé að ræða nú, að heilsufar og líf landsmanna liggi undir en ekki bara eignir þeirra. Og vissulega er þakkarvert að haldnir séu daglegir fundir þar sem þjóðin er upplýst. Staðreyndin er hins vegar sú að enginn er sérfræðingur á því svið sem nú herjar á heimsbyggðina. Sama hversu vel fólk er menntað, þá er engin menntun sem kennir fólki að fást við þá vá. Þetta sést best á því hversu misjafnlega er tekið á vandanum milli landa.

Eitt af því sem ég á ákaflega erfitt með að meðtaka er hvernig svokallað samkomubann er framkvæmt.  Enginn efast um að slíkt bann dregur virkilega úr smiti milli manna, en hvers vegna í ósköpunum eru sumir hópar undanskildir meðan aðrir þurfa að sætta mikilli skerðingu.

Ákveðið var að loka skólakerfinu. Þó var jafnfram ákveðið að grunnskólar og leikskólar skildu vera opnir. Þarna skellur nokkuð skökku við og ekki laust við að þetta hafi verið nokkuð gagnrýnt. Í dag, mörgum dögum síðar, telja sérfræðingarnir að þetta hafi verið rétt ákvörðun og koma fram með tölur því til staðfestingar. Þær tölur lágu þó ekki fyrir þegar ákvörðunin var tekin.

Ekki ætla ég að voga mér að efast um að þessar tölur séu réttar, að smit milli barna og veikindi barna af veirunni séu mun minni en meðal fullorðinna. Það breytir þó ekki þeirri staðreynd að barn hlýtur að geta borið veiruna á milli fólks, þó það smitist kannski ekki sjálft. 

Í fámennu sveitarfélagi út á landi en nokkuð víðfeðmu (nálægt tíu sinnum stærra en höfuðborgarsvæðið), hafa allir íbúar verið settir í sóttkví. Upp kom að einn kennari barnaskólans veiktist af veirunni og allir nemendur og kennarar settir í sóttkví. Þegar síðan fleira fólk tók að veikjast var ákveðið að setja alla þá sem í sveitarfélaginu voru, í sóttkví. Kannski hefði mátt koma í veg fyrir þetta ef algjört bann við skólahaldi hefði verið sett á strax. Kennarinn hefði sjálfsagt veikst eftir sem áður og einhverjir nákomnir honum, en sjálfsagt hefði mátt koma í veg fyrir að veiran gæti dreift sér um allt sveitarfélagið.

Einangrun og lokanir eru vissulega neyðarúrræði. Því fylgir mikil röskun og tekjutap. En með því að stýra slíkum aðgerðum er um leið hægt að stýra afleiðingunum, hægt að vita fórnarkostnaðinn að nokkru leyti. Í dag er staðan hins vegar sú að enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér, fjölskyldur bíða milli vonar og ótta, vita ekki hvort þær muni hafa vinnu eftir að þetta er yfir staðið og enn síður hvort þær halda heimillum sínum.

Þó corona faraldurinn sé kannski ekki sambærilegur spönsku veikinni, fyrst og fremst vegna þeirrar tækni sem við búum við auk almenns hreinlætis og samskiptasiða, þá má alveg horfa til hennar. Sagan er oft besti kennarinn. Þegar spænska veikin barst hér á landi, undir lok október 1918, var hún ótrúlega fljót að breiðast út. Á fáum dögum hafði hún lagt þriðjung allra þeirra sem bjuggu í Reykjavík, í rúmið. Þegar skoðað er hvert veikin breiddist út á landsbyggðinni, kemur í ljós enginn veiktist frá Hrútafirði austur um norðurland, suður austfirði og allt vestur undir Vík í Mýrdal.  Á suðurlandi vestan Víkur og vestur um land allt til vestfjarða, veiktist fólk hins vegar. Ástæða þessa er að norður og austurland var einangrað frá suður og vesturlandi. Á Holtavörðuheiði var varðstaða sem aftraði mönnum göngu norður og við Vík sá náttúran um varðstöðuna, en Katla hafði tekið að gjósa viku áður en sóttin barst til landsins. Sagan segir okkur því að einangrun svæða kemur í veg fyrir smit, um það þarf ekki að deila.

Ég vil alls ekki gera lítið úr þeirri vinnu sem framvarðarsveitin okkar sinnir og enn síður því fólki sem stendur vaktina á sjúkrastofnunum. Allt þetta fólk leggur mikla vinnu og miklar fórnir í okkar þágu. En geimum að hæla okkur af árangrinum hér á landi þar til faraldurinn er yfir staðinn í heiminum. Þá mun koma í ljós hvaða aðferðir eru bestar til að vinna á slíkum vágesti. Ef í ljós kemur að okkar fólk var með bestu aðferðarfræðina, má svo sannarlega þakka því.

Lítið smit á meðal barna