Vindorka og gallar hennar

Það væri að bera í bakkafullan lækinn að fara að telja upp alla þá galla við að beisla vindinn til raforkuframleiðslu. Ætla hér einungis að nefna eitt dæmi, stöðugleika og áreiðanleik slíkrar orkuframleiðslu.

ESB hefur markað sér stefnu í orkumálum og illu heilli samþykkti Alþingi að ganga til liðs við þá stefnu. Okkur var talin trú um að þessi orkustefna hefði ekki áhrif hér á landi, nema ef lagður yrði sæstrengur til meginlandsins. Því miður er þetta ekki rétt, því í krafti þeirrar ákvörðunar Alþingis að ganga til liðs við ESB í orkustefnu, er þegar hafið hér á fullu aðlögun að þeirri stefnu, undir forsjá Orkumálastjóra, sem er sérlegur talsmaður orkustefnu ESB hér á landi og starfsmaður ACER, undirstofnunar ESB er sér um að framkvæma orkustefnu sambandsins. Má þar nefna að verið er að koma á svokölluðum raforkumarkaði, í fámenninu hér. Raforkumarkaði sem gerir í raun það eitt að bæta enn fleiri afætum á orkuna okkar.

En það er fleira sem fylgir þessari ákvörðun Alþingis, vindorka. Ráðherrar og þingmenn tala fjálglega um að allar ákvarðanir um nýtingu vindorku verði ákvörðuð af Alþingi. Það er rétt, svo langt sem það nær. Þó má gera ráð fyrir að þeir erlendu aðilar sem vilja reisa hér vindtúrbínur á hvern hól og hafa þegar eitt stór fé í rannsóknir og skýrslugerðir, vilji fá eitthvað fyrir sinn snúð. Að látið verði á það reyna fyrir EFTA dómstólnum, ef íslensk stjórnvöld hafna öllum þeim fjölda umsókna sem þegar eru komnar og bíða á borðinu. Ekki er víst að Alþingi komi burðugt frá dómi þess dómstóls.

Þetta var nú bara smá útúrdúr, snúum okkur að stöðugleika og áreiðanleik vindorkunnar.

Danir hafa verið duglegir að reisa vindorkuver og einnig þjóðverjar. Svo vill til að þegar duglega blæs í Danmörku, er einnig góður blástur í norðurhluta Þýskalands. Þetta getur og hefur leitt til þess að suma daga verður orkuframleiðsla svæðisins mjög mikil en engin þegar lygnir. Mikil orkuframleiðsla leiðir til lækkunar á orkuverði, lítil hækkar það. Þarna á markaðurinn, eða öllu heldur framboðið, að stýra verði. En það er þó ekki svo. Þessi orkustefna ESB. sem ACER fylgir eftir og á að snúast einmitt um þetta, gerir það bara alls ekki. Með samþykki ACER hafa vindorkuframleiðendur í Þýskalandi getað greitt þeim dönsku fyrir að stoppa sín vindorkuver, svo halda megi uppi verði orkunnar.

Í Svíþjóð er einnig mikil vindorkuframleiðsla. Þar er hins vegar enginn tilbúinn að greiða vindorkuverum fyrir að stoppa þegar vel blæs og halda þannig orkuverði uppi. Það leiðir til þess að verð orkunnar getur orðið mjög lágt  þegar blæs og hækkað aftur mikið þegar lygnir. Þetta eru vindorkuframleiðendur þar í landi mjög óhressir með, telja óréttlátt að þeir geti einungis selt sína orku þegar verðið er lágt. Eða öllu heldur að verðið lækki alltaf þegar orkuver þeirra geta framleitt raforkuna. Talsmaður vindorkuframleiðenda þar í landi hafa óskað eftir því að stjórnvöld bæti þeim "tapið".

Hvernig snýr þetta að litlu einangruðu orkukerfi, á eyju langt norður í Atlantshafi?

Þær áætlanir sem þegar hafa litið dagsins ljós, hér á landi, hljóða upp á fjölda vindorkuvera með samtals 3000 til 4000 MW uppsett afl. Það er þó ekki raunframleiðslugeta á ársgrunni, þar sem bæði vindur og viðhaldsstopp gera raunframleiðslu á ársgrunni mun minni. Þeir bjartsýnustu tala um 40% orkunýtingu en gera má ráð fyrir að hún sé mun minni.

En það er ekki orkan á ársgrunni sem er vandamálið, heldur frá degi til dags. Þegar vel blæs má þá búast við að framleiðslan verði mikil, mjög mikil, reyndar mun miklu meiri en heildarframleiðslan í dag. Svo þegar lygnir þá hverfur öll sú orka út úr kerfinu. Menn hafa talað um að hægt sé að samstilla vindorku við vatnsorku, þegar blæs sé lækkað í vatnsorkuverunum og þegar lygnir eru þau keyrð á fullu. Þetta er svo sem rökhugsun, meðan vindorkuver eru fá og lítil. Á alls ekki við um þau gígatísku áform sem erlendir aðilar hafa hér á landi.

Þó eru áhöld um hvort hagkvæmt sé að keyra saman vindorku og vatnsorku. Hagkvæmni vatnsorkunnar liggur í stöðugleikanum og ef hann er rofinn með því að keyra vatnsorkuverin upp og niður, eftir því hvernig vindur blæs, er hætt við að hagkvæmni þeirra sé fyrir borð borin og raforkuverð hækki hressilega.

Gallar vindorkuframleiðslu eru margir og óstöðugleiki í framleiðslu orkunnar sennilega þeirra stærstur, fyrir utan auðvitað að landinu og náttúrunni er fórnað.. Það fer enginn að kasta hundruðum milljarða í byggingu einhverskonar iðnaðar og þurfa síðan að treysta á duttlunga veðurguðina í rekstri. Það er slík fásinna að engu tali tekur.

Hins vegar geta sveiflur í rekstri vindorkuvera hér á landi, spilast ágætlega við samskonar rekstur á meginlandinu. Þegar vel blæs hér getur lognnið verið ráðandi þar. Þetta er það sem öll áform um vindorkuver hér á landi snúast um, að koma orkunni til meginlandsins. Að lagður verði sæstrengur milli Íslands og meginlands Evrópu. Þetta verður fólk að átta sig á og fylgifiskum þess. Allt tal um að hér muni rísa fjöldi vetnisverksmiðja sem gæti leitt af sér enn frekari framleiðslu, m.a. áburðarframleiðslu, er út í hött. Slík starfsemi þarf stöðuga og trygga orku.

Allt tal stjórnmálamanna er ákaflega loðið um þessi mál, engu líkara en ákvörðun sé þegar tekin, einungis eftir að finna einhverja leið til að opinbera hana. "Við verðum að leggja okkar að mörkum" er vinsæll frasi forsætisráðherra. Orkumálaráðherra slær úr og í, enda er hann með tvo hatta í ráðuneytinu, hatt orkumála og hatt umhverfismála. Þriðja hattinn mætti kannski líka nefna, hatt einkamála.

Í núverandi ríkisstjórn eru a.m.k. tveir ráðherrar sem hafa beinan hag af því að vindorkuáætlunum verði ýtt úr vör og seglin þanin. Fleiri mætti nefna sem hafa óbeinan hag af þessum áætlunum, gegnum fyrirtæki sem þeir tengjast. Því er ljóst að ríkisstjórnin og reyndar Alþingi, er óhæft il að taka ákvörðun um hvort eða hvernig vindur skal beislaður hér á landi. Stjórnvöld ættu að sjá sóma sinn í því að láta þjóðina sjálfa um þá ákvörðun, ef það er þá ekki orðið um seinan. Þjóðin á landið, með kostum þess og göllum.

Það er vægast sagt undarlegt að nokkrum manni detti til hugar, jafnvel þó trúin á manngert veður sé sterk, að það þjóni hagsmunum heildarinnar að land, sem býr að einstakri náttúru og hefur í marga áratugi verið með hreinustu orku í heimi, sé fórnað. Slíkt gera einungis fávitar.

Athugasemdir

[Magnús Sigurðsson, 23.1.2023 kl. 06:14]

Góður, þarfur og fræðandi pistill, Gunnar.

[Gunnar Heiðarsson, 23.1.2023 kl. 23:34]

Takk fyrir það Magnús.

Landið okkar hefur ekki rödd, svo við verðum að standa vörð þess.

Kveðja