Móðgun við landsmenn

Þegar talað er um kollefnishlutleysi er ætíð átt við að notkun jarðefnaeldsneytis skuli hætt. Það er auðvitað göfugt markmið að minnka notkun jarðefnaeldsneytis, enda mengun frá nýtingu þess nokkur. Öll mengun er slæm og ber að vinna að minnkun hennar eftir mætti. En það má þó ekki kosta aðra og verri mengun, má ekki kosta hvað sem er. Einhverra hluta vegna er það þó svo að einblínt er á eina tegund mengunar og jafnvel hvatt til stórfelldrar mengunar á öðrum sviðum, til þess eins að minnka þennan eina þátt. Slíkt leiðir einungis til glötunar. Rörsýni hefur sjaldn þótt vænleg.

Látum liggja á milli hluta deilur manna um hlýnun jarðar og áhrif co2 á hana. Hitt eru allir sammála um að mengun, hverju nafni sem hún nefnist, er slæm fyrir jarðarkringluna. Þegar horft er til þess að mannfjöldi á jörðinni er nánast kominn yfir þolmörk hennar, en mannfjöldi hefur aukist frá einum milljarði í upphafi tuttugustu aldar í átta milljarða í dag, er ljóst að verkefnið er ærið og krefjandi.

Við hér á Íslandi eru heppin, eigum gnógt af orku og fjölda kosta til að auka okkar orkuframleiðslu. Vatnsorkan er auðvitað sú allra hreinust og vandséð að hægt sé að framleiða hreinni orku. Gufuaflsvirkjanir eru einnig taldar nokkuð hreinar, þó að vísu nokkur brennisteinsmengun sé frá þeim. Hvort sú mengun aukist við að virkja orku úr gufunni, eða flæðir annar jafnt og þétt upp úr jörðinni, hef ég svo sem ekki þekkingu á. Hitt er kannski verra að tæplega er hægt að tala um sjálfbærni í virkjun gufuaflsins, a.m.k. ekki eins og að því er staðið í dag. Ofnýting gufunar er þekkt.

Og nú vilja sumir nefna vindinn sem hreina orku. Vissulega má segja að vindurinn er hrein orka, rétt eins og vatnið. Og gnægð er af vindi í heiminum, þarf ekkert að leita til Íslands eftir honum. Það er aftur þegar kemur að því að virkja þá hreinu orku, sem málið vandast. Þá er hreinleikinn fljótur að fjúka út í veðrið. Reyndar má segja að virkjun vindsins sé næst olíukynntum orkuverum í hreinleika, utan þess að mengun olíuvera er nokkuð einsleit meðan mengun frá vindorkuverum er ansi fjölbreytt og mun hættulegri. Þá má ekki gleyma þeirri staðreynd að t.d. spaðar vindtúrbína eru úr plasti og plast er unnið úr olíu. Rímar ekki beinlínis saman við að hætta allri notkun jarðefnaeldsneytis.

En hver er þessi mikla mengun frá vindorkuverum. Að frátaldri fagurfræðinni, en hún er auðvitað persónubundin. Það sem einum þykir fagurt þykir öðrum ljótt. Vel getur verið að einhver sjái fegurð í vindorkuverum, þar sem saman koma allt að 100 vindtúrbínur, yfir 200 metrar á hæð og vildu gjarnan sjá sem flest slík orkuver, er ljóst að flestum ofbýður slík sýn.

Fyrir utan fagurfræðina má nefna að fyrir hverja vindtúrbínu þarf gríðarlegt magn af steypustáli auk þess sem stál er í sjálfu mastrinu. Til að framleiða stál þarf jarðefnaeldsneyti. Fyrir hverja vindtúrbínu þarf gífurlegt magn af steypu, til að halda þessum túrbínum á réttum stað og í réttri stöðu. Hver sökkull þarf að vera a.m.k. 30 metrar í þvermál og a.m.k. 4 metra þykkur, samkvæmt upplýsingum vindtúrbínuframleiðenda. Fólk er í dag hvatt til að byggja hús sín úr timbri vegna þess að steypa sé svo ofsalega mengandi fyrir andrúmsloftið.

Eins og áður segir eru spaðar þessara túrbína gerðir úr trefjaplasti og líftími þeirra talinn vera 10 ár. Það þarf því a.m.k. tvo ganga af spöðum á hverja túrbínu, á líftíma hennar. Reyndar er þessi líftími fundinn af reynslu annarra þjóða, þar sem vindtúrbínur eru bæði minni og og umhverfi betra. Hver líftími þeirra verður á fjöllum Íslands er ekki vitað en það er þó vitað að vindurinn hefur verið duglegur að slípa steina á kollum íslenskra fjalla. Og hvað er það sem veldur þessum stutta líftíma spaðanna? Jú, svarið við því er einfalt, þeir eyðast upp. Plastið í þeim eyðst og fýkur út í loftið. Fyrst sem svifryk en þegar slit þeirra nær ákveðnu marki fara að fljúga stærri plasthlutir af spöðunum. Við erum látin borga auka skatt ef við dirfumst að kaupa plastpoka í kjörbúðinni.

Auk þessa má nefna ýmsa aðra mengun frá vindorkuverum. Í Evrópu er farið að mælast óvenjulega mikið magn af gastegund sem kallast Sulphur hexafluoride, eða SF6. Gastegund þessi er notuð til einangrunar og kælinga í rafbúnaði og þessi aukna mengun er rakin til vindorkuvera. Hættan á losun þess er einkum þar sem stöðugleiki orkuframleiðslu er lítill, minni hætta þar sem stöðugleikinn er mikill, eins og í vatnsorkuverum. Talið er að sloppið hafi út í andrúmsloftið, frá vindtúrbínum, árið 2018, yfir 9000 tonn af þessari gastegund, sem svara til um 44 milljónum einkabíla eða að brennt hafi verið 103 milljón tonnum af kolum! SF6 gas er 23.500 sinnum hættulegra en co2, fyrir andrúmsloftið. Eyðingartími SF6 er talinn vera 3.200 ár!

Þá má nefna aðra og minni mengun frá vindorkuverum, s.s. olíumengun, en fyrir hverja vindtúrbínu þarf töluvert magn af olíu, á gíra hennar, til kælingar rafals og á spenna. Algengt er að þessa olía sleppi út og mengi jarðveginn umhverfis þær. Þetta gerist bæði þegar olíuskipti fara fram en einnig á búnaður til að bila. Hljóðmengun, sem sumir vilja gera lítið úr en hefur valdið kvölum hjá þeim sem hafa fengið slík mannvirki nærri sínum húsum. Skuggaflökt, eitthvað sem Gestapó þótti eitt sinn tilvalið til pyntingar á föngum sínum. Mikið jarðrask á byggingatíma, sem vandséð er að verði nokkurn tíma bætt í viðkvæmri íslenskri náttúru, margfalt verri en nokkur utanvegaakstur. Svona mætti lengi telja.

Það er því vandséð að nokkur geti mælt vindorkuverum bót, að minnsta kosti ekki ef hagur náttúru og loftlags á að vera til staðar. Ef engum öðrum kosti er til að dreifa, má segja að vindorkan sé hugsanlega réttlætanleg, umfram kolakynnt orkuver. Að öðrum kosti á ekki að horfa þennan kost til orkuframleiðslu.

Þegar svo er komið að öllum meðulum megi beita, til að minnka losun á co2, jafnvel menga margfalt meira, mengun sem er margfalt verri fyrir andrúmsloftið, er eitthvað stórkostlegt að.

Í viðtengdri frétt heldur forstjóri Landsnets því fram að tvöfalda þurfi raforkuframleiðslu í landinu. Engir útreikningar eða forsendur eru þó lagðar fram. Hvernig forstjórinn, sem stjórnar jú því fyrirtæki sem flytur orkuna um landið, ætlar að koma þeirri orku milli staða, þegar ekki einu sinni er hægt skammlaust að flytja þá orku sem þegar er framleidd hér, til notenda, er vandséð. Hann heldur því fram að virkja þurfi vindinn, framleiða með vindorku 2.500 MW. Þá þarf uppsett afl vindorkuvera að vera að lágmarki 5-6.000 MW, miðað við betri nýtingatíma en þekkist! Þetta gerir yfir 1.000 vindtúrbínur af þeirri stærð sem flestar hugmyndir eru um hér á landi! Og til að jafna álag frá 6.000 MW vindorku þarf jafn mikla eða meiri vatnsorku. Þar með fýkur út í vindinn hagkvæmni vatnsorkuveranna, en hún byggist fyrst og fremst á stöðugleika framleiðslunnar. Reyndar gefur forstjórinn í skyn að hægt sé að jafna þessa notkun á hinum endanum, þ.e. að salan geti fylgt sveiflum vindsins. Að halda því fram, jafnvel þó undir rós sé, að einhver sé tilbúinn að byggja hér upp einhvern iðnað sem þarf að reka eftir því hvernig vindur blæs, er ekki bara barnalegt, heldur beinlínis móðgun við landsmenn.

Hvernig er hægt að taka svona fólk trúanlegt!

Gæti þurft að tvöfalda raforkuframleiðsluna

Skammgóður vermir

Á dögunum var FM mastur rúv á Eiðum fellt. Mastrið var 220 metra hátt og sást víða, einkum er skyggja tók, en þá mátti sjá ljósblikkið efst á því. Margur Héraðsbúinn fagnaði þessu og taldi mastrið hafa haft truflandi áhrif á líf þeirra og tilveru.

En vermirinn verður kannski skammur. Til stendur að reisa allt að 90 vindtúrbínur í landi Klaustursels. Hver þeirra verður heldur hærri en hið fallna mastur og á toppi hverrar þeirra verður blikkandi ljós. Þá munu þessar vindtúrbínur hafa spaða sem slaga hátt í eitt hundrað metra að lengd, þrjú stykki á hverri, sem snúast þegar vind hreyfir.  Þetta mun yfirgnæfa allt þar eystra, kannski mesta sjónmengunin einmitt af Héraðinu.

Í stað þess að Héraðsbúar leggi leið sína að mastri og hlusti á stagvíra þess syngja í vindinum, munu íbúar héraðsins getað dundað sér við að tína upp dauða fugla umhverfis Klausturselið.

 

 

Hversu djúpt eru norsk stjórnvöld sokkin?

Hvað kallast það stjórnarfar þegar stjórnvöld fara gegn dómi æðsta dómstól viðkomandi lands? Einræði?

Norsk stjórnvöld hafa ekki framfylgt dómi Hæstaréttar Noregs  um að stöðva skuli allar vindtúrbínur í tveim vindorkuverum í Þrændalögum, þrátt fyrir að liðnir séu rúmir 16 mánuðir frá því dómur var kveðinn upp um ólögmæti þeirra. Ríkisstjórnin ber því við að skoða þurfi einstaka liði dómsins! Hvað þarf að skoða? Vindorkuverin voru dæmt ólögmæt og að þeim skyldi lokað. Þarna þarf ekkert að skoða, einungis að framfylgja dómnum. Hvaða skilaboð eru stjórnvöld að gefa með þessu? Getur kannski hver sá er dæmdur er af Hæstarétti ákveðið sjálfur hvort hann fari að dómnum? Að það sé valkvætt hvort fylgja skuli eftir ákvörðunum dómsvaldsins?

Og til að gera skömm sína enn stærri senda stjórnvöld lögreglu á það fólk sem ekki er að krefjast neins annars en að dómnum verði framfylkt.

Hvert eru norsk stjórnvöld eiginlega komin? Hversu djúpt er hægt að sökkva til að þjóna predikurum Mannons?

 

Mótmælendur fjarlægðir með valdi

Zephyr og Qair

Þegar umræðan snýr að vindorkuframleiðslu og tengdum iðnaði, hér á landi, koma sömu fyrirtækin gjarnan upp, norska fyrirtækið Zephyr og franska fyrirtækið Qair. Þessi tvö fyrirtæki virðast vera að ná algjörum heljartökum á stjórnmálamönnum þessa lands og eru að yfirtaka landið okkar.

Norska fyrirtækið Zephyr er fyrst og fremst á sviði vindorkuvera. Er þegar með starfandi vindorkuver í Noregi með samtals uppsett afl upp á 550 MW og áætlanir um aukningu á framleiðslu. Þar vegur kannski þyngst stórfelld vindorkuframleiðsla á sjó, utan Oslóafjarðar. Hér á landi eru áætlanir þessa fyrirtækis nokkuð stærri og meiri. Bara eitt vindorkuver, Klausturselsvirkjun, á að vera með uppsett afl upp á 500 MW, eða nærri jafn mikið og allt uppsett afl fyrirtækisins í öllum vindorkuverum þess í Noregi. Auk þess er fyrirtækið með áætlanir um vindorkuver víða um landið og má nefna Brekkukamb, Langanes, Mýrar, Á suðurlandinu og samkvæmt heimasíðu Zephyr einnig í Meðallandinu, en sennilega eru þau áform komin í hendur Qair.

Þá er Zephyr einnig með starfsemi í Svíþjóð en enn sem komið er fer sú starfsemi öll fram við skrifborðið, þó áætlanir fyrirtækisins séu að koma þar fyrir vindorkuverum, í framtíðinni.

Zephyr er sagt í eigu norskra sveitarfélaga en það er eins og að segja að SS sé í eigu bænda. Vissulega stofnuðu bændur SS á sínum tíma og þegar illa gengur hjá fyrirtækinu þurfa bændur að blæða. En þegar bóndi hættir búskap fær hann ekkert fyrir sinn hlut í SS. Svipað fyrirkomulag er með eignarhald á Zephyr. Þá er þetta fyrirtæki einna þekktast fyrir að standa í deilumálum, heima fyrir, sem gjarnan lenda fyrir dómstólum. Oftar en ekki eru það sveitarfélögin, sem sögð eru eigendur, sem deila við fyrirtækið.

Franska fyrirtækið Qair er aftur nokkuð flóknara. Á heimasíðu þess má sjá að nánast allt sem hægt er að kalla einhverskonar græna orkuvinnslu, er þar í boði. Þegar nánar er skoðað kemur þó í ljós að þetta fyrirtæki hefur einkum verið á sviði sólarorku. Er með slík orkuver víða, þó einkum í suður Evrópu, norðanverðri Afríku og Brasilíu. Vindorka er hverfandi hjá fyrirtækinu og enn ekki hafin vinnsla á vetni. Þó er fyrirtækið með áætlanir um lítilsháttar vetnisframleiðslu í Frakklandi, í tengslum við fljótandi vindorkuver á Biskayja flóa, einhvertímann í framtíðinni. Í Brasilíu eru auk sólarorkuvera einstök vindorkuver og er ætlunin að auka þá framleiðslu upp í 600 MW uppsett afl. Þetta fyrirtæki er meira fyrir ásýndina en raunveruleikann, sýndarveruleikinn þar allsráðandi.

Hér á landi er Qair kannski þekktast fyrir að kaupa upp hugmyndir annarra á vindorkusviðinu. Hefur þannig eignast nokkrar hugmyndir eins og stórt vindorkuver á Laxárdalsheiði, í landi eiginkonu eins ráðherrans okkar. Þá keypti Qair ónýtar vindtúrbínur í Þykkvabæ og hefur stórar hugmyndir þar. Eins og áður segir er nokkuð líklegt að þetta fyrirtæki hafi keypt hugmyndir Zephyr í Meðallandi, en þar hyggst Qair reisa stórt orkuver. Eins og staðan er í dag eru hugmyndir Qair um vindorkuframleiðslu hér á landi, komnar yfir 1000 MW uppsett afl, vítt um landið. Þó er eins og einhver afturkippur sé hjá fyrirtækinu, þar sem eitt stærsta vindorkuverið þeirra hér á landi, á Melrakkasléttu, er komið í uppnám. Sveitastjórnin þar þykir  monsjur Tryggvi hafa sig afskipta og leita annarra aðila í verkið. Kæmi ekki á óvart að þar kæmi Zephyr að borði.

Áætlanir á sviði rafgreiningar og framleiðslu á vetni eru farnar að heyrast nokkuð hér á landi. Fyrir austan er Zephyr komið í samstarf við danskt fyrirtæki, sem ætlar að reisa slíka verksmiðju niður á fjörðum. Sá böggull fylgir þó skammrifi að hún er fasttengd því að Zephyr fái að reisa risavindorkuver í Klausturseli, orkuver að stærðagráðu sem hvergi annarstaðar þekkist á landi. Qair virðist hins vegar ætla að sjá um þennan lið sjálft, með því að reisa rafgreiningarverksmiðju á Grundartanga. Sú verksmiðja er einnig tengd áætlunum fyrirtækisins í vindorku.

Rafgreining á vetni er í sjálfu sér góð hugmynd og mun hjálpa til við orkuskipin hér, að ekki sé talað um þá möguleika sem slík framleiðsla býður uppá í annarri framleiðslu, eins og áburði á tún bænda. Þessar tvær rafgreiningarverksmiðjur eru hins vegar af þeirri stærðargráðu að ljóst er að verið er að horfa til fleiri markaða en hér innanlands. Þessar verksmiðjur eru dýrar í byggingu og kosta sitt í rekstri. Því er mikilvægt að starfstími þeirra sé sem stöðugastur, að ekki þurfi að keyra þær eftir duttlungum vindsins. Það er með ósköpum að nokkur skuli trúa því að forsenda slíkrar verksmiðja sé vindorka og nánast móðgun að setja slíkt fram.  Ætla mætti að leikurinn sé til þess gerður að liðka fyrir því að vindorkuver fáist reist.

Áætlanir um vindorkuframleiðslu á Íslandi eru orðnar svo gígatískar að útilokað verður að stýra raforkukerfinu hér á landi. Þegar blæs munu túrbínur framleiða á fullu og ekkert þess á milli. Ekkert fyrirtæki er tilbúið að starfa við slíkar aðstæður. Það er því einungis ein leið til að hafa einhverja stjórn að raforkukerfinu okkar, komi þessi áform til framkvæmda, en það er sæstrengur til meginlandsins. Þá er hægt að send yfir hafið orku meðan blæs og slökkva á strengnum í logni.

En málið er þó ekki svo einfalt. Alþingi samþykkti orkupakka 3, sem fjallar fyrst og fremst um flæði orku yfir landamæri og stjórnun þess flæðis. Meðan enginn strengur er, eru áhrif þessa orkupakka ekki mikil. Komi til strengur tekur þessu tilskipun gildi að fullu, hér. Þá mun vindur ekki ráða hversu mikla orku við sendum til meginlandsins, heldur mun ACER ráða þar för og horfa frekar til þarfar meginlandsins á hverjum tíma. Þetta gæti valdið enn frekari sveiflum á orku hér á landi.

Hitt er líka ljóst að verð orkunnar mun hækka verulega, verða í takt við það sem þekkist í Noregi, ef ekki hærra. Verst er þó að vald okkar yfir fyrirsjá í vatnsbúskapnum mun verða af okkur tekið. Það gæti leitt til þess að miðlunarlón væru nánast tóm í upphafi vetrar, með tilheyrandi framleiðsluskerðingu vatnsorkuveranna. Þá verðum við upp á náð og miskunn meginlandsins um orku TIL landsins og vart hægt að hugsa þá hugsun til enda ef eitthvað kæmi fyrir strenginn. Bilun í sæstreng er ekki löguð á örfáum klukkutímum, frekar hægt að tala þar um vikur og mánuði.

Í landi sem er ríkt af orku er fráleitt að ætla að fórna náttúrunni undir risa vindorkuver, í fleirtölu!

Bæta við fjórum vetnisstöðvum

Vindorkuver byggt á sandi

Franska fyrirtækið Qair var með háleitar hugmyndir um byggingu vindorkuvers í Landi Grímsstaða í Meðallandi, alls um 30 vindtúrbínur af 7,2 MW aflgetu hver. Fljótlega kom í ljós að hluti svæðisins náði inn á verndarsvæði og lausn Qair við því að skipta svæðinu í tvennt, Grímstaðavirkjun 1 og Grímstaðavirkjun 2. Grímstaðavirkjun 1 er það svæði sem er innan verndarsvæðis og það sett í "frekari rannsóknir". Grímstaðavirkjun 2 nær frá verndarsvæðinu og niður að sjó, með 21 vindtúrbínu og er skipulagstillagan um þann hluta.

Eins og áður segir nær þetta svæði frá mörkum verndarsvæðisins, sjávarkambinum og niður til sjávar. Eðli málsins samkvæmt er þetta svæði allt á sandi, síkvikum sandi suðursrandar Íslands. Flest það sem borist hefur á þá sanda hefur horfið á skömmum tíma ofaní síkvika sandana og því ekki séð hvernig hægt er að byggja vindorkuver á þeim. Þá hefur landgræðslan verið að reyna að rækta upp sandana í Meðallandsfjörunni og mun það svæði falla undir athafnasvæði Grímsstaða 2.

Ofan fjörukambsins er, eins og áður segir, verndarsvæði votlendis og fuglalífs. Það er nokkuð mikil skammsýni að ætla að 7,2 MW vindtúrbínur, hátt í 300 metra upp í loftið og með spaðahafi nærri 200 metrum, alls 21 stykki, sem byggðar eru að mörkum þessa svæðis, hafi ekki áhrif á náttúruna þar. Fuglarnir fljúga ekki bara innan marka verndarsvæðisins. Þá er flug farfugla mikið þarna um og víst að þeim mun fækka verulega, þegar þeir koma inn til lendingar þarna, eftir erfitt flug yfir hafið.

Landbúnaður hefur dregist saman í Meðallandinu hin síðari ár, eins og svo víða. Hins vegar hefur ferðaþjónustan aukist verulega þarna og er mikil uppbygging á því sviði. Þar er ekki síst að þakka þeirri náttúru og fuglalífi sem finnst í Meðallandinu. Þetta hefur leitt til þess að stórfelld fækkun íbúa hefur breyst í fjölgun þeirra. Hætt er við að þessu verði öllu fórnað í þágu erlendra auðbaróna. Að landbúnaður leggist af og ferðaþjónustan láti undan með enn frekari fækkun íbúa.

Sem fyrr er gert minna úr stærðum og áhrifum vindtúrbína í þessari skipulagstillögu, rétt eins og flestum öðrum. Miðað við uppgefna aflgetu túrbína stemmir hæð þeirra ekki við upplýsingar framleiðenda. Svæði sem áætlað er undir orkuverið sjálft er mun minna en þarf fyrir þann fjölda túrbína sem byggja á. Sjónræn áhrif í skipulagstillögunni eru væntanlega mæld út frá þeirri hæð túrbína sem upp er gefin og því röng, þó það komi svo sem ekki að sök í tillögunni sjálfri, þar sem mælingin er gerð á afar takmörkuðu svæði, eða einungis 45 km radíus. Það svæði er nánast allt undirlagt sjónmengun frá orkuverinu. 

Það hefur sjaldan verið talin mikil viska að byggja á sandi, en kannski er þetta lýsandi dæmi um allar hugmyndir vindorkuvera á Íslandi. Þær eru byggðar á sandi, í eiginlegri eða óeiginlegri meiningu.

Það væri stórslys ef þetta vindorkuver verður byggt, stórslys fyrir náttúruna, stórslys fyrir fuglalífið og stórslys fyrir samfélagið í Meðallandinu.

Vindorkugarður á Meðallandssandi

Hvers vegna Ísland

Hvað veldur því að erlendir aðilar sækjast svo mjög eftir landi undir vindorkuver, hér á landi? Ekki er það vegna orkuverðsins, svo mikið er víst og varla verður það skýrt með hugmyndum um vetnis og rafeldsneytisverkmiðjur. Þær þurfa stöðuga orku, ekki raunhæft að keyra þær bara þegar vindur blæs. En hvað hangir þá á spýtunni? Hvers vegna að reisa hér vindorkuver í stórum stíl?

Þarna kemur einkum tvennt til, sæstrengur til meginlandsins og þannig tenging orkukerfis okkar inn á "alvöru" orkumarkað, markað sem er óseðjandi með háu orkuverði. Hitt atriðið vegur þó kannski þyngra, en það eru peningar. ESB hefur þegar eyrnamerkt mikla fjármuni sem styrki til vindorkuverkefna á Íslandi, eða um 3.2 milljörðum evra (um 500 milljörðum íslenskra króna). Það er því eftir miklu að slægjast og mikilvægt að komast framarlega í röð styrkumsækjenda. 

Eitt er þó alveg á hreinu, þessir aðilar eru ekki að hugsa um hag lands og þjóðar og enn síður um íslenska náttúru. Þeir eru ekki heldur með hugann við minnkun co2 í andrumslofti. Þeirra hugur liggur allur að því hvernig hægt er að græða sem mest á þessu brölti. Þegar í boði eru styrkir af þeirri gráðu sem okkur landsmönnum eru framandi og þegar ljóst er að mun auðveldara er að fá heimild til tengingar okkar orkukerfis við orkukerfið á meginlandinu, er Ísland að sjálfsögðu einn besti kostur sem þekkist, hér á vesturhveli jarðar. Auðvelt að snúa pólitíkusum um fingur sér að ekki sé nú talað um hversu lítið fjármagn þarf til að fá fjársvelta bændur og fjársvelt sveitarfélög á sitt band. Og ekki er verra þegar ráðherrar eiga lönd sem eru föl undir ósómann. 

Ætla ekki að tala um hreinleik vindorkuvera í þessum pistli en bendi á að vindorkuver flokkast nú í sama flokk og olíukynnt raforkuver. Gasorkuver er talið hreinna fyrir náttúruna en vindorkuver. Þar kemur margt til en þó er ekki rætt um örplastmengun vindtúrbína í þeirri flokkun.

Það er erfitt að sjá tilganginn í því að eyða hér stórum hluta náttúrunnar og upplifun af perlum hennar, í nafni loftlagsins. Að gera Ísland að ruslakistu í þeim tilgangi. Sér í lagi þegar nota á stórmengandi risastórar vindtúrbínur, í hundruðum talið, til þess verkefnis. Hver er þá hagurinn?

Ég er ekki með loftlagskvíða, einfaldlega vegna þess að hiti jarðar sveiflast upp og niður og ekkert sem við getum við því gert. Vonandi hlýnar eitthvað meira áður en kólna tekur á ný. Ég er hins vegar með kvíða yfir því hvernig við umgöngumst jörðina okkar. Þar má margt bæta. Samfara gífurlegri fólksfjölgun hefur sóðaskapur gagnvart jörðinni margfaldast og sóun á öllum sviðum mikil. Verr er þó að í nafni loftlagsins er verið að tæma ýmsar náttúruauðlindir sem eru af takmörkuðu magni til á jörðinni, hleypa út í andræumsloftið baneitruðu gasi sem er margfalt hættulegra en CO2 og sleppa gígatísku magni af örplasti út í náttúruna. Þeir sem það stunda reyna að telja okkur trú um að með því sé verið að búa í haginn fyrir komandi kynslóðir, þegar í raunin er verið að sóa enn frekar auðlindum jarðar og sóða hana enn frekar, verið að vinna að því hörðum höndum að gera jörðina óbyggilega fyrir næstu aldamót.  

Hvenær ætlar skynsemin að vakna í höfðum stjórnmálamanna? Það hefur stundum heyrst að við sem berjumst gegn vindorkuverum, á þeim skala sem til stendur að byggja hér á landi, séum eins og Don Kíkóti. Það er þó ekki allskostar rétt. Sú sögupersóna barðist gegn vindmillum af því hann hélt þær vera riddarar óvinarins. Honum var lítt ágengt. Við berjumst gegn ofurvindorkuverum, af því þetta eru ofurvindorkuver. Þar er engin tálsýn. Hitt er kannski umhugsunarvert að meðan heimurinn er á heljarþröm, hugsa þjóðarleiðtogar heims um það eitt að berjast gegn byggingarefni alls lífs á jörðinni, CO2. Þar mætti hugsa sér að Don Kíkótar væru á ferð!

Votlendissjóður - RIP

Þann 30. apríl 2018 tók Votlendissjóður formlega til starfa. Verndari sjóðsins var forseti Íslands. Nú er staða sjóðsins óræð, framkvæmdastjórinn rekinn og ekki víst hvort eða hvenær sjóðurinn getur tekið til starfa að nýju.

Á heimasíðu Votlendissjóðs segir að sjóðurinn sé sjálfseignastofnun, rekin á framlögum frá samfélagslega ábyrgum fyrirtækjum, félagasamtökum og einstaklingum. Þegar skoðað er hver þessi samfélagslegu ábyrgu fyrirtæki eru, samkvæmt sömu heimasíðu, sést að flest fyrirtækin sem þar eru nefnd, eru fyrirtæki sem geta sett þennan stuðning beint út í selda vöru eða þjónustu. Það eru því ekki þau fyrirtæki sem halda sjóðnum uppi, heldur þeir einstaklingar sem neyðast til að versla við þau.

En nóg um það. Hver er svo vandi sjóðsins í dag? Jú, honum hefur ekki enn tekist að fá vottun á sölu kolefnisbréfa. Þau fyrirtæki sem hingað til hafa talið sig vera að kaupa þar vottaða vöru, standa nú uppi með að hafa verið plötuð. Og auðvitað lendir sá kostnaður einnig á þeim einstaklingum er þurfa að versla við þau fyrirtæki. En hvers vegna hefur sjóðnum ekki tekist að fá slíka vottun, á tæplega fimm ára starfstíma sjóðsins? Ekki hefur vantað á yfirlýsingar frá sjóðnum um ágæti endurheimt votlendis. Þar hafa kannski yfirlýsingarnar verið nokkuð djarfar og jafnvel litast meira af óskhyggju en staðreyndum.

Þegar sjóðurinn hóf göngu sína vísuðu forsvarsmenn hans gjarnan til rannsókna, máli sínu til bóta. Þær rannsóknir hafa hins vegar ekki verið opinberaðar landsmönnum og þegar eftir er gengið er talað um erlendar rannsóknir og nú undir það síðasta vitnað til innlendrar rannsóknar frá áttunda áratug síðustu aldar. Ekki man ég til að mikið hafi verið spáð í losun á koltvístring úr jörðu á þeim tíma, en vel getur verið að einhver rannsókn hafi verið gerð þá. Út frá þessum "rannsóknum" öllum, hefur sjóðnum tekist að telja fólki trú um að losun á framræstu landi sé svo mikil að sennilega mætti rækta þar tómata yfir vetrartímann.

Framræsla lands hér á landi lauk að mestu í byrjun níunda áratug síðustu aldar, hafði reyndar dregið verulega úr henni nokkru fyrr. Frá þeim tíma hafa flestir skurðir, sem ekki eru umhverfis ræktarlönd og viðhaldið, gróið upp og margir orðnir uppfylltir. Skurðir í votlendi fyllst aftur af náttúrulegum ástæðum á ótrúlega skömmum tíma, meðan skurðir í vallendi standa eitthvað betur, þar er frekar að þeir grói og verði til frekar ljóstillífunar, þ.e. vinnslu á súrefni og föngunar kolefnis, úr andrúmsloftinu.  Áhrif losunar er því orðin hvervandi miðað við það sem var. Þá er stór hluti þessara skurða í vallendi, einungis hluti þeirra í votlendi. Það sýnir sig líka þegar skoðuð eru afrek Votlendissjóðs, þar sem reynt er með veikum mætti að breyta fornu valllendi í votlendi, með fyllingu skurða. Jafnvel hægt að sjá afrek sjóðsins við að reyna að breyta skriðum í votlendi. Þetta er eðlilegt, þar sem erfitt er oft á tíðum að nálgast uppfulla skurði í blautum mýrum til að fylla þá enn frekar. Valllendið er hentugra fyrir stór jarðvinnutæki, til að athafna sig.

En það er þó ekki svo að engar rannsóknir hafi farið fram hér á landi, um losun co2 úr landi. Slíka rannsókn gerði fræðingar við Landbúnaðarháskólann á Hvanneyri, sumarið 2021. Niðurstaðan var sláandi, reyndar svo að þeir töldu bráð nauðsynlegt að gera enn frekari rannsóknir á þessu sviði. Í stuttu máli kom í ljós að tölur Votlendissjóðs voru ofáætlaðar um allt að  90%. Hvort þessi einstaka rannsókn sé fullkomlega rétt fæst ekki úr skorið fyrr en frekari rannsóknir hafa farið fram. Hitt er ljóst að ofáætlun Volendissjóðs er gífurleg, hvort heldur hún er 90% eða eitthvað minni. Kannski er það ástæða þess að sjóðnum hefur ekki tekist að fá vottun.

Þessi rannsókn var birt í Bændablaðinu, á sínum tíma. Eftir þá birtingu hefur ekkert til hennar spurst, né hafa frekari rannsóknir farið fram, eða a.m.k. þá mjög vel faldar. Svo vel tókst að fela þessa skömm  að jafnvel ráðherrar hafa ekki haft um hana hósta né stunu, sem er í raun stór merkilegt. Sér í lagi vegna þess að stór hluti losunar Íslands er talin koma frá landnytjum. En þar er auðvitað stuðst við sömu útreikninga og Votlendissjóður notar. Óskhyggjan færð fram fyrir raunveruleikann.

Ekki græt ég það þó Votlendissjóður gefi upp öndina. Ef einhver alvara er í því að minnka losun co2 út í andrúmsloftið er þeim peningum sem sjóðurinn hefur verið að leika sér með, betur varið annað. En auðvitað er sýndarmennskan þarna alráðandi.

Ekki áfellisdómur yfir störfum framkvæmdastjóra

Að bera saman melónur og epli

Hvernig í ósköpunum ætlar umhverfis og samgöngunefnd Alþingis að draga lærdóm af Burnhead - Moss vindorkuverinu? Hvernig ætlar nefndin að nýta þann lærdóm til ákvörðunar um vindorkuver hér á landi.

Burnhead - Moss vindorkuverið saman stendur af 13 vindtúrbínum með uppsett afl hverrar þeirra um 2MW og hæð hverrar túrbínu um 126 metrar, miðað við spaða í toppstöðu.

Hér á landi eru áætlanir nokkuð stærri en þetta. Flestar hugmyndir hljóða upp á vindtúrbínur með um 6MW uppsett afl og hæð þeirra um og yfir 240 metrar, eða þrisvar sinnum öflugri og nærri helmingi hærri, hver vindtúrbína en þær sem reknar eru í Burnhead - Moss vindorkuverinu. Þá er fjöldi vindtúrbína í hverju vindorkuveri hér á landi, sjaldnast undir tuttugu og allt að 100 vindtúrbínum.

Það má alltaf blekkja fólk en þarna virðist umhverfis og samgöngunefnd helst vera að blekkja sjálfa sig. Ekki er hægt að trúa því að allt það fólk er hana skipa sé svona víðáttu heimskt!

Það er allra leiða leitað til að reyna að réttlæta það sem stjórnmálamenn virðast hafa lofað erlendum auðjöfrum, að gera Íslanda að einskonar villta vestri vindorkunnar. Fulltrúi Samorku flutti þjóðinni þann boðskap að ákvörðun um að fórna landi undir vindorkuver ætti að liggja hjá heimafólki, þ.e. landeigendum og sveitastjórnum. Að slíkt afsal náttúrunnar kæmi hvorki stjórnvöldum né þjóðinni við. Þetta er svo sem skiljanleg hugsun af þeirra hálfu. Það er auðveldara að bera smáaura á fátæka bændur og sveitastjórnir sem berjast alla daga í bökkum við að geta sinnt grunnþjónustunni. En þetta er þó svo brengluð hugsun, jafnvel þó hagsmunir kalli, að með ólíkindum er að þessi fulltrúi Samorku hafi látið hafa þetta eftir sér. Enn undarlegra er að hann stóð sperrtur þegar hann tilkynnti þetta og auðvitað datt blaðamanni ekki í hug að efast eða spyrja spurninga. Heimskulegast var er hann svo sagði að fjöldi vindtúrbína væri stórlega ýktar. Þær upplýsingar eru þó fengnar úr skýrslum sem tilvonandi vindorkuframleiðendur hafa kostað og sent til stjórnvalda. Varla eru þeir að kosta slíka skýrslugerð nema einhver alvara liggi að baki

Ráðherra orkumála er í klemmu, enda ber hann tvo hatta, annan fyrir málefni orkumála og hinn fyrir náttúruvernd. Þetta tvennt fer illa saman þegar talað er um vindorkuver. En hugur ráðherrans er skýr og þar er hann trúr sinni samfæringu. Hann sleppir að ræða náttúruna og sleppir að ræða orkuna. Hann heldur sig við peningana. Af veikum mætti nöldrar hann að fjármunirnir eigi að skila sér í "nærumhverfið". Ísland er nú ekki svo stórt að hægt sé að tala um eitthvað nærumhverfi, þegar náttúru þess er fórnað. En ráðherrann hugsar bara um peningana.

Sumir ráðherrar sem hafa beinan hag af því að vindorkuáformum verði komið á flot sem fyrst og náttúru landsins fórnað á altari Mammons. Umhverfis og samgöngunefnd ferðast á kostnað okkar til erlendra landa til að skoða vindorkuver. Hver það var sem skipulagði þá ferð hefur greinilega valið vel fyrir sinn ráðherra og annan, valið lítið og sætt vindorkuver í Skotlandi, með fáum og litlum vindtúrbínum. Það sést hvert plottið er.

Við umhverfis og samgöngunefnd get ég einungis sagt þetta: Ekki bera saman melónur við epli, berið saman melónu við melónu. Opnið á rökhugsunina. Þá getið þið sest niður og tekið ákvörðun um framhaldið og varið hina einstöku náttúru sem okkur er treyst til að vernda. Þið eruð jú fulltrúar náttúru landsins á Alþingi, ekki satt?

Hjálpar okkur í vinnunni um vindorkuna sem er fram undan

Það er gott að vera heimskur

Að minnsta kosti skil ég ekki hvernig á því stendur að forstjóri olíufélags Sameinuðu furstadæmanna skuli vera skipaður sem forseti Loftlagsráðstefnu Sameiniðuþjóðanna. Ég skil heldur ekki hvaða erindi sami maður, sem býr við Persíuflóa, sem er í ca. 5500 km fjarlægð frá heimskautsbaug, í beinni loftlínu, á heiðurssæti í þann félagsskap er kallast  Arctric Circle. En eins og fyrrum forseti vor bendir á, þá er það vanþekking mín, eða heimska, sem orsakar það skilningsleysi.

Hitt veit ég að það eru til nægir peningar hjá þeim sem ráða ríkjum þar syðra, með harðstjórn og einræði. Ég veit líka að sumum þykir ágætt að vinskast við auðuga menn, jafnvel þó þeir hafi á sínum yngri árum talað fyrir alræði öreiganna. Þá er ekki horft í mannkosti heldur hversu veski manna er þungt.

Þarna sannast svart á hvítu að það er ekki viljinn til að vernda náttúruna sem dregur fjölda manns saman á einn stað nokkrum sinnum á ári, hvort heldur til að ræða "manngert veður" eða "háska norðurslóða", oftast einn eða tveir í hverri einkaþotu. Þar ræður peningagræðgin öllu atferli manna.

En samkvæmt mínum gamla forseta, sem ég hef oft á tíðum mært, er ég bara heimskur. Kannski þarf ég að endurskoða álit mitt á þessum manni.

Skilur gagnrýni á skipun forseta

Vindorka og gallar hennar

Það væri að bera í bakkafullan lækinn að fara að telja upp alla þá galla við að beisla vindinn til raforkuframleiðslu. Ætla hér einungis að nefna eitt dæmi, stöðugleika og áreiðanleik slíkrar orkuframleiðslu.

ESB hefur markað sér stefnu í orkumálum og illu heilli samþykkti Alþingi að ganga til liðs við þá stefnu. Okkur var talin trú um að þessi orkustefna hefði ekki áhrif hér á landi, nema ef lagður yrði sæstrengur til meginlandsins. Því miður er þetta ekki rétt, því í krafti þeirrar ákvörðunar Alþingis að ganga til liðs við ESB í orkustefnu, er þegar hafið hér á fullu aðlögun að þeirri stefnu, undir forsjá Orkumálastjóra, sem er sérlegur talsmaður orkustefnu ESB hér á landi og starfsmaður ACER, undirstofnunar ESB er sér um að framkvæma orkustefnu sambandsins. Má þar nefna að verið er að koma á svokölluðum raforkumarkaði, í fámenninu hér. Raforkumarkaði sem gerir í raun það eitt að bæta enn fleiri afætum á orkuna okkar.

En það er fleira sem fylgir þessari ákvörðun Alþingis, vindorka. Ráðherrar og þingmenn tala fjálglega um að allar ákvarðanir um nýtingu vindorku verði ákvörðuð af Alþingi. Það er rétt, svo langt sem það nær. Þó má gera ráð fyrir að þeir erlendu aðilar sem vilja reisa hér vindtúrbínur á hvern hól og hafa þegar eitt stór fé í rannsóknir og skýrslugerðir, vilji fá eitthvað fyrir sinn snúð. Að látið verði á það reyna fyrir EFTA dómstólnum, ef íslensk stjórnvöld hafna öllum þeim fjölda umsókna sem þegar eru komnar og bíða á borðinu. Ekki er víst að Alþingi komi burðugt frá dómi þess dómstóls.

Þetta var nú bara smá útúrdúr, snúum okkur að stöðugleika og áreiðanleik vindorkunnar.

Danir hafa verið duglegir að reisa vindorkuver og einnig þjóðverjar. Svo vill til að þegar duglega blæs í Danmörku, er einnig góður blástur í norðurhluta Þýskalands. Þetta getur og hefur leitt til þess að suma daga verður orkuframleiðsla svæðisins mjög mikil en engin þegar lygnir. Mikil orkuframleiðsla leiðir til lækkunar á orkuverði, lítil hækkar það. Þarna á markaðurinn, eða öllu heldur framboðið, að stýra verði. En það er þó ekki svo. Þessi orkustefna ESB. sem ACER fylgir eftir og á að snúast einmitt um þetta, gerir það bara alls ekki. Með samþykki ACER hafa vindorkuframleiðendur í Þýskalandi getað greitt þeim dönsku fyrir að stoppa sín vindorkuver, svo halda megi uppi verði orkunnar.

Í Svíþjóð er einnig mikil vindorkuframleiðsla. Þar er hins vegar enginn tilbúinn að greiða vindorkuverum fyrir að stoppa þegar vel blæs og halda þannig orkuverði uppi. Það leiðir til þess að verð orkunnar getur orðið mjög lágt  þegar blæs og hækkað aftur mikið þegar lygnir. Þetta eru vindorkuframleiðendur þar í landi mjög óhressir með, telja óréttlátt að þeir geti einungis selt sína orku þegar verðið er lágt. Eða öllu heldur að verðið lækki alltaf þegar orkuver þeirra geta framleitt raforkuna. Talsmaður vindorkuframleiðenda þar í landi hafa óskað eftir því að stjórnvöld bæti þeim "tapið".

Hvernig snýr þetta að litlu einangruðu orkukerfi, á eyju langt norður í Atlantshafi?

Þær áætlanir sem þegar hafa litið dagsins ljós, hér á landi, hljóða upp á fjölda vindorkuvera með samtals 3000 til 4000 MW uppsett afl. Það er þó ekki raunframleiðslugeta á ársgrunni, þar sem bæði vindur og viðhaldsstopp gera raunframleiðslu á ársgrunni mun minni. Þeir bjartsýnustu tala um 40% orkunýtingu en gera má ráð fyrir að hún sé mun minni.

En það er ekki orkan á ársgrunni sem er vandamálið, heldur frá degi til dags. Þegar vel blæs má þá búast við að framleiðslan verði mikil, mjög mikil, reyndar mun miklu meiri en heildarframleiðslan í dag. Svo þegar lygnir þá hverfur öll sú orka út úr kerfinu. Menn hafa talað um að hægt sé að samstilla vindorku við vatnsorku, þegar blæs sé lækkað í vatnsorkuverunum og þegar lygnir eru þau keyrð á fullu. Þetta er svo sem rökhugsun, meðan vindorkuver eru fá og lítil. Á alls ekki við um þau gígatísku áform sem erlendir aðilar hafa hér á landi.

Þó eru áhöld um hvort hagkvæmt sé að keyra saman vindorku og vatnsorku. Hagkvæmni vatnsorkunnar liggur í stöðugleikanum og ef hann er rofinn með því að keyra vatnsorkuverin upp og niður, eftir því hvernig vindur blæs, er hætt við að hagkvæmni þeirra sé fyrir borð borin og raforkuverð hækki hressilega.

Gallar vindorkuframleiðslu eru margir og óstöðugleiki í framleiðslu orkunnar sennilega þeirra stærstur, fyrir utan auðvitað að landinu og náttúrunni er fórnað.. Það fer enginn að kasta hundruðum milljarða í byggingu einhverskonar iðnaðar og þurfa síðan að treysta á duttlunga veðurguðina í rekstri. Það er slík fásinna að engu tali tekur.

Hins vegar geta sveiflur í rekstri vindorkuvera hér á landi, spilast ágætlega við samskonar rekstur á meginlandinu. Þegar vel blæs hér getur lognnið verið ráðandi þar. Þetta er það sem öll áform um vindorkuver hér á landi snúast um, að koma orkunni til meginlandsins. Að lagður verði sæstrengur milli Íslands og meginlands Evrópu. Þetta verður fólk að átta sig á og fylgifiskum þess. Allt tal um að hér muni rísa fjöldi vetnisverksmiðja sem gæti leitt af sér enn frekari framleiðslu, m.a. áburðarframleiðslu, er út í hött. Slík starfsemi þarf stöðuga og trygga orku.

Allt tal stjórnmálamanna er ákaflega loðið um þessi mál, engu líkara en ákvörðun sé þegar tekin, einungis eftir að finna einhverja leið til að opinbera hana. "Við verðum að leggja okkar að mörkum" er vinsæll frasi forsætisráðherra. Orkumálaráðherra slær úr og í, enda er hann með tvo hatta í ráðuneytinu, hatt orkumála og hatt umhverfismála. Þriðja hattinn mætti kannski líka nefna, hatt einkamála.

Í núverandi ríkisstjórn eru a.m.k. tveir ráðherrar sem hafa beinan hag af því að vindorkuáætlunum verði ýtt úr vör og seglin þanin. Fleiri mætti nefna sem hafa óbeinan hag af þessum áætlunum, gegnum fyrirtæki sem þeir tengjast. Því er ljóst að ríkisstjórnin og reyndar Alþingi, er óhæft il að taka ákvörðun um hvort eða hvernig vindur skal beislaður hér á landi. Stjórnvöld ættu að sjá sóma sinn í því að láta þjóðina sjálfa um þá ákvörðun, ef það er þá ekki orðið um seinan. Þjóðin á landið, með kostum þess og göllum.

Það er vægast sagt undarlegt að nokkrum manni detti til hugar, jafnvel þó trúin á manngert veður sé sterk, að það þjóni hagsmunum heildarinnar að land, sem býr að einstakri náttúru og hefur í marga áratugi verið með hreinustu orku í heimi, sé fórnað. Slíkt gera einungis fávitar.