Bókun 35, hvers vegna nú?

Enn er bókun 35 komin til Alþingis og enn er okkur sagt að mikið liggi við, jafnvel sjálfur EES samningurinn. 

Það eru nú liðin 33 ár frá samþykkt Alþingis á EES samningnum, með minnsta mögulega meirihluta þingmanna og án aðkomu þjóðarinnar. Vitandi vits var bókun 35 haldið utan samningsins, enda ljóst að sú bókun væri hreint brot á stjórnarskrá okkar. Um það voru allir löglærðir menn sammála, þó deilt hafi verið um hversu mikið samningurinn að öðru leyti gengi gegn stjórnarskránni. 

EB nú ESB, samþykkti þessa afgreiðslu og lengi framanaf var ekki gerð athugasemd við hana. Jafnvel í tíð Jóhönnustjórnar, þegar Össur dvaldi löngum stundum í höfuðstöðvum sambandsins, við þá iðju að koma landinu undir yfirráð ESB, heyrðist ekki orð um þessa bókun, a.m.k. ekki opinberlega. 

Það er því undarleg árátta krata og sjálfstæðiskrata, áherslan á þetta mál. Jafnvel haldið fram að 33 ára hamall samningur sé í uppnámi. Gott og vel, er ekki bara kominn tími til að taka upp þann gamla samning, gera á honum þær bætur sem þarf?  Frá samþykkt hans hefur margt breyst. Kannski stærst breytingin eðli og tilgangur mótherja okkar að þeim samningi. 

Eins og áður segir var samningurinn gerður við Efnahagsbandalag Evrópu, EB. Skömmu eftir undirritun samningsins var gerð mjög dramatísk breyting á samstarfi þeirra þjóða er tilheyrðu EB. Gerðu nýtt samkomulag þeirra á milli um enn frekari samruna og samstarf á pólitíska sviðinu. Þá varð til Evrópusambandið, ESB. Síðan hefur það eflst mjög á pólitíska sviðinu og við orðið að taka við hinum ýmsu tilskipunum á því sviði. Þó var þessi samningur einungis um viðskipti þegar Alþingi samþykkti hann. Því er full ástæða að taka hann upp, átti auðvitað að gera það við eðlisbreytinguna sem aðildarríki EB/ESB samþykktu á sinum tíma. 

Í vitengdri frétt heldur þingmaður Samfylkingar því fram að einhugur innan ríkisstjórnar sé um samþykkt bókunar 35. Þetta er mjög merkilegt, ef satt er. Flokkur fólksins hefur gegnum tíðina verið mjög andvígur bókunnar 35. Einn ráðherra flokksins einn ötulasti talsmaður gegn þeirri bókun og bent á það augljósa að engin breyting hafi verið gerð á stjórnarskrá sem heimilar samþykkt þessarar bókunar. Hún er jafn mikið brot á stjórnarskrá nú og vorið 1992. Hvernig ætlar Ff að útskýra fyrir sínum kjósendum þessa umpólun, þessi sviknu kosningaloforð?

En hvers vegna núna? Það er stóra spurningin. Hvað veldur því að EES samningurinn er í hættu nú, 33 árum eftir samþykkt hans. EB samþykkti á sínum tíma samninginn, eftir afgreiðslu Alþingis, án bókunar 35. Hvað hefur breyst?

Er þetta kannski frekar eitthvað innanlandsmál? Eitthvað sem kratar og sjálfstæðiskratar sjá sér hag í? 

Þegar síðustu sneiðar salamipylsunar er skornar eru puttarnir í hættu. Að ekki einungis að síðasta sneiðin verði skorin, heldur einnig framanaf fingrum sér.

Einhugur innan ríkisstjórnarinnar um bókun 35

Athugasemdir

[Sigurður Kristján Hjaltested, 7.6.2025 kl. 10:18]

Með því að ná þessari bókun í gegn, verður mun

aðveldara að koma Ísland í EU og það jafnvel án

þjóðaratkvæðagreiðslu.

Blautur draumur ÞKG er við það að rætas.

[Gunnar Heiðarsson, 7.6.2025 kl. 10:40]

Það má til sannsvegar færa, Sigurður. 

Með samþykkt bókunarinnar er ljóst að stjórnarskráin verður marklaust skjal. Alræði stjórnvalda orðið að veruleika.

[Jónatan Karlsson, 7.6.2025 kl. 14:12]

Blasa óheilindin ekki hreinlega við og það því miður ekki bara í þessu eina tiltekna máli?

Hvað ætli gengi dagsins á íslenskum ráðherra, eða þingmanni gæti verið?

Kannski svona milljón evrur, eða jafnvel minna?

[Helga Kristjánsdóttir, 7.6.2025 kl. 14:32]

Þakka þér enn og aftur Gunnar fyrir þennan skíra pistil sem opnar leið þeirra gáttuðu, lítt skyljandi í pólitískum fyrirmælum ríkisstjórnarinnar.
Ég bendi þeim (gáttuðu)á að lesa pistilinn svo og athugasemd Sigurðar, dreifa m.a.efninu til áhyggjufullra foreldra/uppalanda.Enga afsökun þarf til að mæta á boðaðan mótmælafund-miklu frekar skylda.

[Guðmundur Ásgeirsson, 7.6.2025 kl. 17:38]

Bókun 35 var ekki "haldið utan" EES samningsins heldur er hún bókun við þann samning (samningsviðauki) og þar með hluti hans.

Þegar EES samningurinn var lögfestur var sett regla í þau lög um að túlka skyldi íslensk lög til samræmis við EES reglur. Framan af dugði sú regla ágætlega því íslenskir dómstólar sáu sér fært að fylgja henni og sjaldan komu upp árekstrar sem ekki var hægt að greiða úr með lagatúlkun.

Það sem breyttist var að í kjölfar bankahrunsins fór að bera á því í sívaxandi mæli að íslenskir dómstólar sáu sér ekki fært að teygja sig nógu langt í túlkun laga sem gengu beinlínis gegn EES rétti til að tryggja íslenskum borgurum umsamin lágmarksréttindi. Hvort sem það var meðvituð ákvörðun eða slys leiddi það til réttarspjalla.

Vegna þessarar óheillaþróunar hafa sjónir beinst í auknum mæli að því að túlkunarreglan sem var sett í upphafi hafi ekki falið í sér fullnægjandi innleiðingu til að tryggja íslenskum almenningi þau lágmarksréttindi sem var samið um handa þeim með EES samningnum. Þess vegna þarf að bregðast við því með setningu skýrari reglu um að íslenskir borgarar eigi að geta treyst því að njóta a.m.k. þeirra lágmarksréttinda sem var samið um handa þeim. Svo geta íslensk stjórnvöld alltaf gert betur en lágmarkið ef þau vilja og bókun 35 girðir engan veginn fyrir það að við getum jafnvel notið betri réttinda en þekkjast í löndunum í kringum okkur.

Íslendingum stafar engin ógn af því að fá lágmarksréttindi sín betur tryggð, þvert á móti hefur skerðing þeirra ógnað þeim.

[Gunnar Heiðarsson, 7.6.2025 kl. 19:00]

Þetta er ekki alls kostar rétt hjá þér Guðmundur. Bókunin var vissulega hluti þessa samnings, eða öllu heldur átti að vera það. En hún var tekin út áður en Alþingi samþykkti samninginn. Ýmsar ástæður má nefna fyrir þeirri ákvörðun, en fyrst og fremst vegna þess að löglærðir menn voru sammála um að þessi bókun færi gegn stjórnarskrá, að breyta þyrfti henni svo hægt væri að hafa bókun 35 innan EES samningsins. Slík breyting hefur ekki enn farið fram. Annað mikilvægt atriði var að alls ekki var víst að meirihluti næðist um samþykkt þessa samnings á Alþingi. Og reyndar klárt mál að meirihluti hefði ekki náðst með bókun 35 innan hans.

Þetta munum við sem vorum farin að fylgjast með stjórnmalum á þessum tíma. Hins vegar eru margir yngri duglegir við að breyta sögunni. Því miður fyrir þá, þá erum við enn nokkuð mörg enn heil á hug, erum ekki enn komin á bekk elligleymskunnar. Það styttist þó i það. 

Hvort ESB hafi sárnað sigur okkar í Isesave deilunni og leggi því meiri áherslu á að bókun 35 verði löggild, skal ósagt. Hitt er ljóst að erfiðara hefði verið fyrir okkur að standa vörð þjóðarinnar, með þessa árans bókun inni. Einnig hefði þá sennilega verið erfiðara eða jafnvel útilokað að setja neyðarlögin sem björguðu okkur frá allsherjarhruni.

Kveðja

[Guðmundur Ásgeirsson, 7.6.2025 kl. 19:36]

Bókun 35 gerir ekkert nema árétta þá skyldu sem felst í 7. gr. meginmáls til að innleiða EES reglur í íslenskan rétt. Því markmiði verður ekki náð ef svo eru sett einhver allt önnur séríslensk lög sem aftengja EES réttinn og þess vegna er áréttað í bókuninni að ef svo ber undir skuli EES reglan gilda. Innleiðingarskyldan í 7. gr. er lykilatriði í meginmáli EES samningsins og hefur sem slík verið hluti af íslenskum lögum frá því að samningurinn var lögfestur 1994. Ef við ætlum að virða samninginn að þessu leyti gerir forgangsregla samkvæmt bókun 35 ekkert nema hjálpa við að ná því markmiði. Þeir sem leggjast gegn því eru í raun að mæla því að íslenska ríkið brjóti gegn umsömdum réttindum almennra borgara.

Sem fovígismaður baráttunnar gegn samningum um ríkisábyrgð vegna Icesave vil ég frábiðja mér rangtúlkanir á staðreyndum þess máls til notkunar í áróðri gegn umsömdum réttindum íslenskra borgara samkvæmt EES samningnum. Bókun 35 hefði engu máli skipt í Icesave málinu, því þar var ekki um ræða neinn árekstur séríslenskra laga við EES reglur. Einu lögin sem giltu og gilda enn um innstæðutryggingar eru lög sem innleiða EES reglur. Þar sem þær voru réttilega innleiddar með þeim lögum og framkvæmd þeirra í samræmi við EES reglurnar var Ísland ekki brotlegt við þær og þess vegna vannst sigur fyrir EFTA dómstólnum. Ekki vegna þess að við vorum með frávik frá EES reglunum heldur fylgdum við þeim! Ef við hefðum ekki gert það, þá hefðum við tapað fyrir ESB í málinu.

Framkvæmdastjórn ESB hefur svo sem verið tapsár allar götur frá sneypuför sinni til EFTA dómstólsins í Icesave málinu og aldrei viðurkennt niðurstöðu dómsins heldur þvert á móti farið gegn henni og ætlast til þess að aðildarríkin geri slíkt hið sama. Einmitt þess vegna er aðild Íslands að ESB útilokuð því þjóðin hefur í tveimur lagalega bindandi þjóðaratkvæðagreiðslum hafnað því að undirgangast ríkisábyrgð á innstæðutryggingum. Ekkert að þakka og verði ykkur að góðu.

Sú regla sem er lögð til í frumvarpi á Alþingi um innleiðingu bókunar 35 hefði alls ekki gert okkur erfiðara, hvað þá útilokað að setja lög nr. 125/2008 (svokölluð neyðarlög). Það reyndi nefnilega á það hvort þau samræmdust EES samningnum og þau stóðust þá skoðun! Auk þess hefði verið einfalt að taka af allan vafa með því að skrifa það einfaldlega í lögin að skuli gilda framar öðrum lögum, eða eins og segir í texta frumvarpsákvæðisins: "...skal hið fyrrnefnda ganga framar, nema Alþingi hafi mælt fyrir um annað". Með þessu er áréttað að það sé alltaf á færi Alþingis að "mæla fyrir um annað" en EES reglur kveða á um. Einmitt þess vegna brýtur þetta ekki heldur í bága við stjórnarskrá.