Sauðsleg ummæli landbúnaðarráðherra

Ummæli landbúnaðarráðherra á þingi eru vægast sagt sauðsleg og erfitt að átta sig á hvað hann er að meina.  Á hann við að þeir sem velji sér starf af hugsjón þurfi ekki laun fyrir vinnu sína? Hvað þá með þingmenn?

Varla er til sú stétt sem rekin er áfram á meiri hugsjón en einmitt stjórnmálamenn. Þeir sækjast eftir stuðningi kjósenda til setu á Alþingi, með von um að komast þar til valda og vinna sinni hugsjón fylgi. Eða eru stjórnmálamenn kannski bara hugsjónalausir og sækja eftir stuðningi kjósenda til að komast í vel launaða vinnu?

Víst er að sumir sauðfjárbændur hafa haft í flimtingu að sauðfjárbúskapur sé orðinn að hugsjón. Enda ekki skrítið, þar sem venjuleg sauðfjárbú reka sig vart lengur og reyndar á það við um fleiri búfjárgreinar. Því er staðan orðin sú að margir sauðfjárbændur, sér í lagi þeir yngri, þurfa að vera vakandi og sofandi yfir allri aukavinnu sem þeir geta komist yfir, utan bús. Síðan þurfa þeir að nýta frítímann frá þeirri vinnu til að hugsa um skepnurnar sínar. Svefntími verður oft stuttur og tími með börnum enn styttri.

Fyrir fjórum árum féll afurðaverð til sauðfjárbænda um tugi prósenta og var afkoman svo sem ekkert allt of mikil fram til þess tíma. Ungt fólk sem vildi snúa sér að slíkum rekstri þurfti mikinn kjark til að leggja á þá braut. Síðan hefur afurðaverð hækkað lítið og enn vantar nokkuð uppá að það sé komið í sömu krónutölu og fyrir fjórum árum. Á þessum tíma hafa öll aðföng hækkað mikið og rekstrargrundvöllur því brostinn hjá flestum. Verst er ástandið hjá unga fólkinu, sem á að vera framtíð sveitanna. Og nú er komin upp enn alvarlegri staða, aðrar búgreinar stefna í sömu átt. Þar má þakka dýralækninum og formanni Framsóknarflokks fyrir samning um stór aukinn innflutning á kjöti, kjöti sem við erum full fær að framleiða hér á landi á mun heilbrigðari hátt en erlendis.

Landbúnaður hér á landi á undir högg að sækja, ekki bara sauðfjárbúskapur, heldur nánast allar greinar landbúnaðar. Að þessari undirstöðu atvinnugrein er sótt á öllum sviðum, innflutningsvarnir eru felldar niður, með tilheyrandi hættu á að hingað berist sjúkdómar sem óþekktir eru hér á landi en landlægir erlendis. Rekstrarskilyrði bresta. Innlendur stuðningur, sem eru á sama anda og allar vestrænar þjóðir stunda, er rýrður verulega með hverjum samningi og staðan í dag orðin þannig að Ísland er að komast í hóp þeirra landa sem minnstan stuðning stunda við matvælaframleiðslu (stuðningur hér á landi um það bil helmingi lægri en í BNA). Sífellt er verið að auka kröfur um aðbúnað skeppnanna og hafa bændur vart undan að breyta og bæta húsakost sinn, með tilheyrandi kostnaði. Öll aðföng hækka í veldisvexti við verðbólgu, sumpart af aukinni skattlagningu stjórnvalda. Á sama tíma er afurðaverði haldi langt undir eðlilegum rekstrarkostnaði búa.

Það merkilega þó er að verðþróun á matvælum til neytenda er ekki í neinu samhengi við verðþróun afurðaverðs. Þegar afurðaverð til sauðfjárbænda lækkaði um tugi prósenta, hækkað verðið í hillum verslana. Hverju sætir það? Engum blaðamenni hefur dottið í hug að kryfja það mál til mergjar og því síður þeim ráðherrum sem með landbúnað hafa farið í síðustu ríkisstjórnum. Einhversstaðar er einhver að hagnast á þessu og víst er að ekki eru það bændur.

En aftur að sauðnum sem stýrir landbúnaðarráðuneytinu. Það er eitt þegar bændur sjálfir stunda svartan húmor með því að segja að búskapur sé hugsjón án tekna. Annað og alvarlegra er þegar ráðherra landbúnaðarmála tekur þau orð og gerir að sínum í ræðustól Alþingis. Í gamla daga hefði amman eða afinn á heimilinu tekið slíkan gutta, lagt hann á hné sér og rasskellt duglega. Það má víst ekki í dag. En hvernig á með svona vonlausa menn að fara? Menn sem ekki þekkja haus frá dindli en eru þó æðstráðandi um það sem á milli er?!

Þó núverandi ráðherra skuldi bændum haldbærar skýringar á orðum sínum og þó hann hafi verið verklaus með öllu er snýr að því ráðuneyti sem hann stjórnar, landbúnaðarráðuneytinu, þá er sökin ekki hans eins. Aðrir ráðherrar  voru á undan honum, dýralæknirinn lék stórann afleik og ekki sópaði neitt sérstaklega leikaradótturinni. Ekki má heldur gleyma aumingjaskap bændaforustunnar, en þaðan hefur lítið komið til bóta og reynst stjórnmálamönnum næsta auðvelt að snúa þeim eins og hverju öðru leikfangi.

Ef við ræðum örlítið um stuðnings ríkisins við matvælaframleiðslu í landinu þá er kannski rétt að nefna að ósk um þann stuðning er ekki frá bændum kominn, hvorki hér á landi né erlendis. Fyrir bændur skiptir engu máli hvort aurarnir koma að hluta til gegnum sameiginlega sjóði okkar landsmanna, eða hvort þeir koma beint úr vasa neytenda. Hitt er ljóst að ef seinni leiðin yrði farin þyrftu jú annað hvort laun að hækka eða skattar lækka. Því hafa allar vestrænar þjóðir þann hátt á að niðurgreiða matvælaframleiðslu til þess að halda verðlagi niðri. Ísland er meðal þeirra þjóða og eins og fyrr segir erum við komin ansi neðarlega á þann lista um stuðning við matvælaframleiðslu. Tvö stærstu hagkerfin, ESB og BNA eru þar langt ofar á lista auk mun öflugri tollverndar.

Það er deginum ljósara að vandi landbúnaðar er stór. Offramleiðsla segja sumir, en ef dreginn er frá innflutningur matvæla er ljóst að offramleiðslan er rétt nægjanleg til að taka á móti náttúrulegum sveiflum í þessari framleiðslu.   Aldur bænda hækkar með hverju ári og meðan endurnýjun getur ekki átt sér stað mun eðlileg fækkun bænda vegna aldurs skerða sveitirnar verulega. Yngri bændurnir, sem flestir skulda eitthvað í sínum búum, munu ekki geta staðið við sínar skuldbindingar. Því mun fækkun bænda verða mikil  næstu ár, verði ekkert að gert. Þessu mun fylgja eyðing sveita og samfara því eyðing þorpa og kaupstaða um landið. Bændur sjálfur eru einungis lítill hluti þeirra sem hafa sína afkomu af matvælaframleiðslu í landinu.

En það er hægt að snúa dæminu við ennþá en ögurstund nálgast hratt. Fyrst af öllu á auðvitað að setja lög um að engin matvæli megi flytja til landsins nema að uppfylltum þeim skilyrðum er íslenskir bændur þurfa að sætta sig við, að skepnurnar hafi lifað við jafn heilbrigð skilyrði og þær íslensku og að slátrun og meðhöndlun sé sambærileg við það sem hér tíðkast. Stjórnvöld verða að skilja og sætta sig við að hér á landi er kostnaður við framleiðslu matvæla hærri en erlendis, sökum legu okkar á hnettinum og að stuðningur við matvælaframleiðsluna verður að vera a.m.k. sambærilegur við þau lönd sem við berum okkur saman við. Þetta tvennt mun laga mikið, en samhliða því þarf auðvitað að velja til stjórnunar landbúnaðarráðuneytis fólk sem hefur þekkingu á landbúnaði og vill veg hans sem bestan. Þá þarf auðvitað bændaforustan að horfa í eigin barm. Það gengur ekki að til hennar veljist fólk sem er fyrirmunað að standa vörð bænda.

Að óbreyttu mun landbúnaður leggjast af hér á landi, innan mjög fárra ára.

Viljum við það?

 

Framsóknarmenn ósáttir með ráðherra

Athugasemdir

[Þorsteinn Briem, 7.10.2020 kl. 19:31]

"Um 45% af útgjöldum Evrópusambandsins renna til landbúnaðar í aðildarríkjunum og 39% til uppbyggingarsjóða."

"Sænskir bændur fá um 135 milljarða íslenskra króna á ári í styrki frá Evrópusambandinu, sem er hærri upphæð en nettótekjur bændanna."

Dráttarvélar, kjarnfóður, tilbúinn áburður, illgresis- og skordýraeitur, heyrúlluplast og olía er flutt hingað til Íslands frá Evrópu til að framleiða hér landbúnaðarvörur.

Og nú vilja mörlenskir sauðfjárbændur greinilega ganga í Evrópusambandið.

6.8.2020:

"Afurðaverð til íslenskra sauðfjárbænda er það lægsta í Evrópu og hefur lækkað talsvert að raungildi undanfarin ár.

Þetta sýna gögn sem Landssamtök sauðfjárbænda tóku saman. Þau byggja á skýrslu frá Evrópusambandinu þar sem fram kemur að rúmenskir bændur fá minnst allra innan sambandsins eða um 485 íslenskar krónur á kílóið.

Verð til íslenskra bænda haustið 2019 var með viðbótargreiðslum 468 krónur fyrir kílóið.

Árið 2013 var verðið tæpar sex hundruð krónur. Landssamtökin segja líka að verð á lambakjöti til neytenda hafi ekki fylgt almennri verðlagsþróun frá árinu 2014.

Að þeirra sögn hefur verðlag hækkað um 12,7% en lambakjötið aðeins um 2,7%. Verð á sauðfjárafurðum er frjálst á öllum sölustigum.

Hluti bænda af því nemur 37% en til samanburðar fá bændur í nágrannalöndunum að jafnaði 45-50% í sinn vasa."

Mörlenskir sauðfjárbændur líta til Evrópusambandsins

[Þorsteinn Briem, 7.10.2020 kl. 19:39]

Með fullri aðild Íslands að Evrópusambandinu falla niður tollar á íslenskum landbúnaðarvörum í Evrópusambandsríkjunum og þar af leiðandi yrði hægt að stórauka útflutning héðan frá Íslandi á fullunnum landbúnaðarvörum, til að mynda skyri og lambakjöti, til Evrópusambandsríkjanna.

Það á einnig við um fullunnar sjávarafurðir, þannig að atvinna í fullvinnslu í þessum greinum eykst hér á Íslandi með aðild Íslands að Evrópusambandinu.

Með aðild að Evrópska efnahagssvæðinu er Ísland nú þegar 80% í Evrópusambandinu og kjör íslenskra bænda væru ekki verri ef Ísland væri að öllu leyti í sambandinu.

Of langan tíma tæki að flytja mjólk frá öðrum Evrópulöndum hingað til Íslands með skipum og of dýrt að flytja mjólkina hingað með flugvélum.

Ostar frá Evrópusambandsríkjunum yrðu hins vegar ódýrari í verslunum hér en þeir eru nú en tollar féllu niður á öllum íslenskum vörum í Evrópusambandsríkjunum, til að mynda lambakjöti og skyri.

Verð á kjúklingum frá Evrópusambandsríkjunum myndi einnig lækka í íslenskum verslunum en kjúklingar og egg eru hins vegar framleidd hér í verksmiðjum.

Tollar á öllum vörum frá Evrópusambandsríkjunum féllu niður hérlendis, til að mynda 30% tollur á kjúklingum og eggjum.

Þar af leiðandi myndi rekstrarkostnaður íslenskra heimila lækka verulega, einnig heimila íslenskra bænda.

Vextir myndu einnig lækka verulega hérlendis og þar með kostnaður íslenskra bænda, bæði vegna lána sem tekin eru vegna búrekstrarins og íbúðarhúsnæðis.

[Magnús Sigurðsson, 7.10.2020 kl. 20:12]

Sæll Gunnar.

Það þarf nú svo sem ekki við miklu að búast af sauð með þorskhaus. Hvað þá eftir að dýralæknirinn og kúlulánadrottningin gengu um gáttir.

En þetta er skeleggur pistill og orð í tíma töluð og tek ég undir hvert og einasta.

Það er alveg hörmulegt að verða vitni af því ár eftir ár hvernig búsældarlegar sveitir eru leiknar af stjórnamálamönnum landsins. Hvað þá þeirra sem eiga að gæta hagsmuna bænda. 

Og þyngra en tárum taki hvernig farið er með ungt fólk sem reynir að fóta sig sauðfjárbúskap.

Eyðibýlastefnan virðist vera orðin algjör, og það er eins og íbúar höfuðborgarsvæðisins geri sér enga grein fyrir því að á endanum munu þeir búa í síðasta bænum í dalnum.

[Gunnar Heiðarsson, 7.10.2020 kl. 20:49]

Þakka þér innleggið Magnús. Þeim á vissulega eftir að fjölga dölunum þar sem síðasti bærinn fer í eyði. Þá mun verða hægt að gera margar myndir í anda Óskars Gíslasonar.

[Gunnar Heiðarsson, 7.10.2020 kl. 21:11]

Þorsteinn, það er ekki aðild að ESB sem bændur kalla eftir, enda myndi hún endanlega gera út um búskap hér á landi.

Það er skemmtun aðildarsinna að benda á ódýrari mat á meginlandinu og telja hag landsmanna borgið með inngöngu í sambandið.

Hitt mega menn vera vissir um að lönd ESB eru ekki tilbúin til lengdar að greiða niður matvæli til okkar Íslendinga og víst að við verðum að sjá um þann reikning sjálfir.

Hvað er þá fengið með aðild, ef við þurfum gegnum hana að taka meira úr sameiginlegum sjóðum okkar hér á landi til niðurgreiðslu á matvælum frá meginlandinu? Jú snauðara land og atvinnuleysi þeirra tug þúsunda sem hafa sitt lífsviðurværi af matvælaframleiðslunni hér.

Er þá ekki alveg eins gott að taka þessa aura og leggja þá í innlenda framleiðslu, að auka hér stuðning við matvælaframleiðsluna til samræmis við "fyrirheitna landið".

Þannig höldum við landinu búsældarlegu og fólk hefur vinnu.

Varðandi verð til neytenda er málið svo allt annað. Þar er einhver kengur á sem þarf að rannsaka. Hvort maturinn er framleiddur hér á landi eða út í hinum stóra heimi virðist engu skipta fyrir kúnna verslana. Ekki hefur sést nein lækkun á kjöti í verslunum þó flutt sé inn einhver ótiltekin tonn af því til landsins, magn sem enginn virðist vita hvað er mikið en þó ljóst að það er mun meira en heimildir eru fyrir. Eina undantekningin er þegar verslunin lækkar verð á íslensku kjöti skömmu fyrir slátrun, í þeirri von að geta sagt að ekki fáist kjöt frá sláturleyfishöfum.

Svo hef ég aldrei skilið þessa ást til ESB. Veit það fólk ekki að EES samningurinn heimilar frjálst flæði fólks milli landa, þannig að þeim sem langar í ESB er gert auðvelt að stíga það skref. Við hin sem viljum vera íslensk sitjum bara eftir hér á landi!

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 8.10.2020 kl. 10:00]

Heyr heyr, Gunnar, en hvað á að gera þegar fólk vill ekki borða okkar góða kindakjöt? Sjálfur er ég að asnast við í einhverju heilsusvelti að éta svínakjötssneiðar ofan á brauð þó ég vilji miklu fremur kindakjöt, bara ekki reykt. 

En tek undir hvert orð í pistli!

[Gunnar Heiðarsson, 8.10.2020 kl. 20:28]

Sæll Bjarni

Pistillinn á vissulega rót sína að ummælum landbúnaðarráðherra um sauðfjárbændur. Hins vegar er hann ekki bundinn við sauðfjárbuskap einan, heldur búskap almennt á Íslandi. Í dag er sauðfjárbúskapur í mestri hættu en á morgun getur einhver önnur búgrein lennt fyrir ljánum.

Þú nefnir svínakjöt í þinni athugasemd. Sjálfum þykir mér ágætt að snæða það öðru hvoru, þó lambið sé þó alltaf í uppáhaldi. En það er þó nokkrum vandkvæðum bundið, þar sem ég kaupi ekki innflutt kjöt. Oftar en ekki þarf að grafa djúpt í hillur verslana til að finna íslenskt svínakjöt. Nægt framboð er hins vegar af slíku kjöti merkt danaveldi, sem segir manni þó það eitt að kjötonu var pakkað í Danmörk, ekkert um hvar grísinn var alinn upp eða honum slátrað.

Það merkilga er þó að þegar manni loks tekst að grafa upp íslenskt svín út úr hillunni, er ekki að sjá neinn verðmun á því og hinu innflutta. Að innflutta ódýra kjötið kostar bara upp á krónu jafn mikið og það rándýra íslenska!

Þetta segir manni það eitt að ef kjöt innan esb er svo ofboðslega ódýrt sem sumir halda fram, er ljóst að verslunin ætlar sjálfri sér þann mismun.

Sjálfur mundi ég glaður borga meira fyrir íslenskt svínakjöt, en vil þá geta gengið að því sem vísu í verslunum, þurfa ekki að grafa í hillurnar og rýna í miðan á hverju stykki til að finna íslenskt.