Niðurgreiðsla launa

Er forstjóri Haga tilbúinn að hækka laun sinna starfsmanna?

Þeir sem þekkja til niðurgreiðslukerfis matvæla, ekki bara hér á landi, heldur um allann hinn vestræna heim, vita að niðurgreiðslur á matvælum eru til þess ætlaðar að halda niðri verði til neytenda. Hér á landi skekkist þessi mynd reyndar nokkuð vegna græðgi og einokunnar smásölunnar, en það er annað mál. Megin málið er að niðurgreiðslur matvæla eru til þess ætlaðar að halda niðri matvöruverði.

Það kostar að framleiða matvörur og ef niðurgreiðslum yrði hætt þurfa bændur auðvitað að sækja þá peninga til neytenda. Það mun þá auðvitað kalla á hærri laun. Nú gæti einhver gripið gæsina og sagt að ef ekki er hægt að framleiða matvæli hér á landi fyrir lítinn pening, eigi bara að hætta því og flytja inn öll matvæli.

Það er þó hætt við að það dæmi gengi illa upp. Þá væri verið að ógna öryggi þjóðarinnar, bæði matvælaöryggi og efnahagslegu öryggi. Matvælaöryggi er auðvitað vagga hverrar þjóðar og því eru verndartollar svo vinsælir í öllum hinum vestræna heimi. Efnahgaslegu öryggi þjóða er tryggt með því að framleiða þá matvöru sem hægt er innan lands, svo spara megi gjaldeyri.

Þá er ljóst að niðurgreiðslur á matvælaframleiðslu eru miklar í öllum löndum sem við hugsanlega gætum keypt mat frá og næsta víst að ef við ákveðum að hætta niðurgreiðslum hér á landi muni fáar ef nokkrar þjóðir vera tilbúnar að selja okkur matvæli nema á kostnaðarverði. Ofaná það kæmi síðan flutningskostnaður. Hætt er við að einhverjum muni þá blöskra matarverð.

Í stuttu máli má segja að niðurgreiðslur til bænda þjóni þeim tilgangi hellst að halda niðri launum. Að þetta séu í raun niðurgreiðslur til atvinnurekenda. Því spyr ég aftur, er forstjóri Haga tilbúinn til að hækka verulega laun sinna starfsmanna? Ef svo er, þá getur hann haldið áfram að gagnrýna niðurgreiðslukerfið, annars ætti hann að hætta þessu hjali.

Það eru reyndar fleyri spurningar til forstjórans sem vakna:  

Hvað hafa Hagar og þær verslanakeðjur sem tilheyra þeim fengið mikið afskrifað frá hruni? Og hversu mörg ár væru niðurgreiðslur til landbúnaðar að greiða þær afskriftir?

Hvernig stendur á því að verslun á Íslandi þarf margfallt meira húsnæði en verslanir í löndunum sem liggja okkur næst?  

Hvernig getur verslanakeðja sem hefur yfirgnæfandi ráð yfir matvörumarkaði haft svo mikinn gróða sem ársreikningar þess segja, meðan framleiðendur landbúnaðarvara eiga erfitt með að auka sína verðmætasköpun sökum lágs afurðaverðs? 

Finnst forstjóra Haga eðlilegt að nánast öll smásala á matvörumarkaði sé á hendi örfárra fyrirtækja og telur hann að eðlileg samkeppni geti þrifist við slíkar aðstæður? 

Vöruverð hér á landi er vissulega hátt og kannski þær vörur sem næst liggja vöruverði erlendis þær matvörur sem framleiddar eru hér á landi, jafnvel þó álagning smásölunnar á þeim sé nánast svívirðileg. Flestar aðrar vörur eru mun dýrari hér en erlendis og sumar svo nemur tugum prósenta.

Það er auðvelt að halda því fram að verðmætasköpun í landbúnaði sé lítil, kannski erfiðara að rökstyðja þá fullyrðingu. Verðmætasköpun í landbúnaði hér á landi síðustu ár er nánast undraverð. Og hún verður til af dugnaði bænda einum saman, þar sem afurðaverði er markvisst haldið niðri, svo verslunin geti borgað sínar hallir og greitt forstjórunum "hæfileg" laun!

Megin málið er þó það að niðurgreiðslur til landbúnaðar eru í raun niðurgreiðslur til launagreiðenda. 

 

Verðmætasköpun lítil í landbúnaði