Erfiðara að komast til Tene

Þetta er vissulega stórt hagsmunamál fyrir Ísland, en fjarri því að vera það stærsta. Lang stærsta hagsmunamál Íslands, eftir að EES samningurinn var samþykktur, er auðvitað sú ákvörðun Alþingis að taka þátt í orkustefnu ESB. Þar var stærsti naglinn negldur með samþykkt orkupakka 3 og svo virðist sem verið sé að negla enn stærri nagla varðandi orkupakka 4, bakvið tjöldin. En einnig má nefna önnur stór mál, sem eru stærri en þetta, s.s. Icesave samninginn, sem Alþingi samþykkti tvisvar en þjóðin hafnaði jafn oft. 

En auðvitað væri slæmt ef flug skerðist til og frá landinu. Reyndar virðist, samkvæmt fréttum, þetta fyrst og fremst snúa að millilendingum flugvéla yfir hafið. Það bitnar á flugfélögum, sem eru ekki burðug fyrir. Skelfilegra væri þó ef þetta gerði erfiðara fyrir landann að komast til Tene, eða fyrir stjórnmálamenn að hoppa út um allan heim í tíma og ótíma.

Stærsta hagsmunamál Íslands frá upptöku EES

Grunnhyggnir töframenn Viðreisnar

Þeir sem halda fram töfralausnum eru yfirleitt grunnhyggnir. Hagkerfi hvers ríkis er sérstakt og bundið við það ríki. Hvernig gengur að stjórna því kemur ekkert gjaldmiðli þess við. Hann getur hins vegar verið mælikvarði á stjórnun hagkerfisins, hafi ríki sinn eigin gjaldmiðil.

Lausn Viðreisnar felst í því einu að ganga í ESB og taka upp evru. Það er galdralausn þess stjórnmálaflokks. En jafnvel innan ESB er hvert ríki með sitt eigið hagkerfi, þó þau notist við sameiginlega mynt. Það sýnir sig líka að verðbólga innan þessara ríkja ESB er mismunandi, sumstaðar mun hærri en hér á landi, sé sama viðmið notað, en hér er mæling verðbólgu með öðrum hætti en innan ESB ríkja. Jafnvel þó notuð sé hin sér íslenska mæling verðbólgu, getum við talist á nokkuð góðu róli miðað við lönd ESB. Þá eru vaxtakjör innan ESB ríkja mismunandi, eftir því hvernig hagkerfi þeirra gengur. En þar sem þau ráða ekki hvert og eitt yfir gjaldmiðlinum, verður hagstjórnin erfiðari.

Því er fjarstæða að halda því fram að einhver töfralausn liggi í því að ganga í ESB og taka upp evru. Hagkerfið hér mun lítið breytast við slíka ráðstöfun og fráleitt að ætla að vaxtakjör breytist til batnaðar. Á fundi Efnahags og viðskiptanefndar Alþingis var seðlabankastjóri yfirheyrður. Þar kom meðal annar þetta fram:

Ásgeir tók hann einnig fram að ef Ísland væri með evr­una væri verðbólg­an hér­lend­is mun hærri og nefndi 7% hag­vöxt á síðasta ári og aukna at­vinnuþátt­töku sem dæmi um góðan ár­ang­ur. „Þú finn­ur ekki annað Evr­ópu­land í þess­ari stöðu“.

Reyndar er ótrúlegt að löggjafaþingið, sem á að stjórna hagkerfinu, skuli kalla þann embættismann fyrir nefnd sem þarf að þrífa skítinn upp eftir óstjórn stjórnvalda. Það fólk ætti að líta sér nær.  Það má vissulega deila um þau verkfæri sem seðlabankinn notar við þau þrif, ég fæ t.d. ekki séð hvernig slá megi á verðbólgu eða lántökur með því að hækka vexti á þegar teknum lánum. Varla fer fólk að skila þeim aftur í bankann.

Þingmenn Viðreisnar ættu kannski að átta sig á því að við búum á eyju langt frá öllum öðrum ríkjum. Það kostar að búa við slíkar aðstæður. Þó hugsanlega megi telja til einhvern kostnað við að halda eigin mynt, er sá kostnaður lítill á við annan kostnað við að búa afskekkt. Innganga í ESB og upptaka evru breytir ekki staðsetningu Íslands á hnettinum, þvert á móti má gera ráð fyrir að vandinn yrði enn stærri.

Grunnhyggnir töframenn leysa sjaldnast neinn vanda!

Halda fast í „pínuoggulitla örmynt“

Að útvíkka samstarf

Það má túlka á ýmsa vegu að "útvíkka samtarf". Fyrir ESB er túlkun þess þó einföld; enn frekari völd.

Útvíkkun samstarfs við ESB táknar það eitt að við höldum áfram þeirri óheilla vegferð að verða hluti af sambandinu, án þess þó að Alþingi eða þjóðin komi að þeirri ákvörðun. Þetta hentar einstaklega vel núverandi ríkisstjórn, en eins og ráðherra bendir á er ekki á dagskrá núverandi ríkisstjórnar að ganga opinberlega í ESB, þó margur stjórnarliðinn horfi þangað hýru auga. Hin leiðin þykir henta betur, að sneiða sjálfstæðið í litlum sneiðum yfir til ESB, hægt en örugglega þar til ekki verði aftur snúið.

Samstarf okkar við Evrópulönd, hvort sem þau eru innan ESB eða ekki, er með ágætum. Þetta samstarf er vissulega mikilvægt okkur, jafnt sem þeim og ber að hlúa að. Hins vegar er ekki það sama að segja um samstarf okkar við ESB, gegnum EES samninginn. Þar þarf að bæta úr. Túlkun þess samnings af hálfu ESB er skýr og því miður hafa stjórnvöld hér á landi ekki staðið í lappirnar í að verja þau gildi sem sá samningur var gerður um. Því hefur oftar en ekki hallað á okkar hlut í því samstarfi.

Þegar svo forsætisráðherra okkar gefur því undir fótinn að það samstarf þurfi að "útvíkka" er voðinn vís.

Katrín og Scholz vilja útvíkka samstarf

Vindorka og gallar hennar

Það væri að bera í bakkafullan lækinn að fara að telja upp alla þá galla við að beisla vindinn til raforkuframleiðslu. Ætla hér einungis að nefna eitt dæmi, stöðugleika og áreiðanleik slíkrar orkuframleiðslu.

ESB hefur markað sér stefnu í orkumálum og illu heilli samþykkti Alþingi að ganga til liðs við þá stefnu. Okkur var talin trú um að þessi orkustefna hefði ekki áhrif hér á landi, nema ef lagður yrði sæstrengur til meginlandsins. Því miður er þetta ekki rétt, því í krafti þeirrar ákvörðunar Alþingis að ganga til liðs við ESB í orkustefnu, er þegar hafið hér á fullu aðlögun að þeirri stefnu, undir forsjá Orkumálastjóra, sem er sérlegur talsmaður orkustefnu ESB hér á landi og starfsmaður ACER, undirstofnunar ESB er sér um að framkvæma orkustefnu sambandsins. Má þar nefna að verið er að koma á svokölluðum raforkumarkaði, í fámenninu hér. Raforkumarkaði sem gerir í raun það eitt að bæta enn fleiri afætum á orkuna okkar.

En það er fleira sem fylgir þessari ákvörðun Alþingis, vindorka. Ráðherrar og þingmenn tala fjálglega um að allar ákvarðanir um nýtingu vindorku verði ákvörðuð af Alþingi. Það er rétt, svo langt sem það nær. Þó má gera ráð fyrir að þeir erlendu aðilar sem vilja reisa hér vindtúrbínur á hvern hól og hafa þegar eitt stór fé í rannsóknir og skýrslugerðir, vilji fá eitthvað fyrir sinn snúð. Að látið verði á það reyna fyrir EFTA dómstólnum, ef íslensk stjórnvöld hafna öllum þeim fjölda umsókna sem þegar eru komnar og bíða á borðinu. Ekki er víst að Alþingi komi burðugt frá dómi þess dómstóls.

Þetta var nú bara smá útúrdúr, snúum okkur að stöðugleika og áreiðanleik vindorkunnar.

Danir hafa verið duglegir að reisa vindorkuver og einnig þjóðverjar. Svo vill til að þegar duglega blæs í Danmörku, er einnig góður blástur í norðurhluta Þýskalands. Þetta getur og hefur leitt til þess að suma daga verður orkuframleiðsla svæðisins mjög mikil en engin þegar lygnir. Mikil orkuframleiðsla leiðir til lækkunar á orkuverði, lítil hækkar það. Þarna á markaðurinn, eða öllu heldur framboðið, að stýra verði. En það er þó ekki svo. Þessi orkustefna ESB. sem ACER fylgir eftir og á að snúast einmitt um þetta, gerir það bara alls ekki. Með samþykki ACER hafa vindorkuframleiðendur í Þýskalandi getað greitt þeim dönsku fyrir að stoppa sín vindorkuver, svo halda megi uppi verði orkunnar.

Í Svíþjóð er einnig mikil vindorkuframleiðsla. Þar er hins vegar enginn tilbúinn að greiða vindorkuverum fyrir að stoppa þegar vel blæs og halda þannig orkuverði uppi. Það leiðir til þess að verð orkunnar getur orðið mjög lágt  þegar blæs og hækkað aftur mikið þegar lygnir. Þetta eru vindorkuframleiðendur þar í landi mjög óhressir með, telja óréttlátt að þeir geti einungis selt sína orku þegar verðið er lágt. Eða öllu heldur að verðið lækki alltaf þegar orkuver þeirra geta framleitt raforkuna. Talsmaður vindorkuframleiðenda þar í landi hafa óskað eftir því að stjórnvöld bæti þeim "tapið".

Hvernig snýr þetta að litlu einangruðu orkukerfi, á eyju langt norður í Atlantshafi?

Þær áætlanir sem þegar hafa litið dagsins ljós, hér á landi, hljóða upp á fjölda vindorkuvera með samtals 3000 til 4000 MW uppsett afl. Það er þó ekki raunframleiðslugeta á ársgrunni, þar sem bæði vindur og viðhaldsstopp gera raunframleiðslu á ársgrunni mun minni. Þeir bjartsýnustu tala um 40% orkunýtingu en gera má ráð fyrir að hún sé mun minni.

En það er ekki orkan á ársgrunni sem er vandamálið, heldur frá degi til dags. Þegar vel blæs má þá búast við að framleiðslan verði mikil, mjög mikil, reyndar mun miklu meiri en heildarframleiðslan í dag. Svo þegar lygnir þá hverfur öll sú orka út úr kerfinu. Menn hafa talað um að hægt sé að samstilla vindorku við vatnsorku, þegar blæs sé lækkað í vatnsorkuverunum og þegar lygnir eru þau keyrð á fullu. Þetta er svo sem rökhugsun, meðan vindorkuver eru fá og lítil. Á alls ekki við um þau gígatísku áform sem erlendir aðilar hafa hér á landi.

Þó eru áhöld um hvort hagkvæmt sé að keyra saman vindorku og vatnsorku. Hagkvæmni vatnsorkunnar liggur í stöðugleikanum og ef hann er rofinn með því að keyra vatnsorkuverin upp og niður, eftir því hvernig vindur blæs, er hætt við að hagkvæmni þeirra sé fyrir borð borin og raforkuverð hækki hressilega.

Gallar vindorkuframleiðslu eru margir og óstöðugleiki í framleiðslu orkunnar sennilega þeirra stærstur, fyrir utan auðvitað að landinu og náttúrunni er fórnað.. Það fer enginn að kasta hundruðum milljarða í byggingu einhverskonar iðnaðar og þurfa síðan að treysta á duttlunga veðurguðina í rekstri. Það er slík fásinna að engu tali tekur.

Hins vegar geta sveiflur í rekstri vindorkuvera hér á landi, spilast ágætlega við samskonar rekstur á meginlandinu. Þegar vel blæs hér getur lognnið verið ráðandi þar. Þetta er það sem öll áform um vindorkuver hér á landi snúast um, að koma orkunni til meginlandsins. Að lagður verði sæstrengur milli Íslands og meginlands Evrópu. Þetta verður fólk að átta sig á og fylgifiskum þess. Allt tal um að hér muni rísa fjöldi vetnisverksmiðja sem gæti leitt af sér enn frekari framleiðslu, m.a. áburðarframleiðslu, er út í hött. Slík starfsemi þarf stöðuga og trygga orku.

Allt tal stjórnmálamanna er ákaflega loðið um þessi mál, engu líkara en ákvörðun sé þegar tekin, einungis eftir að finna einhverja leið til að opinbera hana. "Við verðum að leggja okkar að mörkum" er vinsæll frasi forsætisráðherra. Orkumálaráðherra slær úr og í, enda er hann með tvo hatta í ráðuneytinu, hatt orkumála og hatt umhverfismála. Þriðja hattinn mætti kannski líka nefna, hatt einkamála.

Í núverandi ríkisstjórn eru a.m.k. tveir ráðherrar sem hafa beinan hag af því að vindorkuáætlunum verði ýtt úr vör og seglin þanin. Fleiri mætti nefna sem hafa óbeinan hag af þessum áætlunum, gegnum fyrirtæki sem þeir tengjast. Því er ljóst að ríkisstjórnin og reyndar Alþingi, er óhæft il að taka ákvörðun um hvort eða hvernig vindur skal beislaður hér á landi. Stjórnvöld ættu að sjá sóma sinn í því að láta þjóðina sjálfa um þá ákvörðun, ef það er þá ekki orðið um seinan. Þjóðin á landið, með kostum þess og göllum.

Það er vægast sagt undarlegt að nokkrum manni detti til hugar, jafnvel þó trúin á manngert veður sé sterk, að það þjóni hagsmunum heildarinnar að land, sem býr að einstakri náttúru og hefur í marga áratugi verið með hreinustu orku í heimi, sé fórnað. Slíkt gera einungis fávitar.

Snilldar viðskiptamódel Landsvirkjunnar

Margir hafa undrast þá ráðstöfun að hægt sé að selja upprunavottorð (aflátsbréf) fyrir raforku til annarra landa, jafnvel þó engin tenging sé þar á milli. Að orka sem framleidd er í einu landi sé sögð nýtt í öðru, án tenginga þar á milli. Þetta er náttúrulega svo út úr kú að engu tali tekur. Af þessum sökum er framleidd orka, samkvæmt pappírum, með bæði kolum og kjarnorku, hér á landi. Þó eru slík orkuver ekki til og ekki stendur til að reisa þau. Hvernig þessi ósköp koma fram í loftlagsbókhaldi Íslands hefur ekki komið fram, en vart er hægt að nota þessa hreinu orku okkar mörgum sinnum.

Til þessa hafa þessi aflátsbréf orkuframleiðenda verið valkvæð. En nú skal breyta því. Landsvirkjun, fyrirtæki okkar landsmanna, hefur ákveðið að allir notendur raforku frá þeim skuli kaupa aflátsbréf, hvort sem þeir vilja eða ekki. Þetta mun hækka orkuverð til notenda um allt að 20% á einu bretti. Fyrir hinn almenna borgara gerir þessi ráðstöfun ekkert annað en að hækka orkureikninginn, enda markmiðið það eitt, af hálfu orkuframleiðenda.

En skoðum aðeins málið., Nú þegar selur Landsvirkjun aflátsbréf fyrir 61% af sinni orkuframleiðslu, að megninu til til erlendra fyrirtækja. Eftir stendur að fyrirtækið er að framleiða 39% af sinni orku sem hreina orku. Hitt er framleitt með jarðefnaeldsneyti eða kjarnorku hér á landi, eða þannig. 

Sem sagt, Landsvirkjun hefur til umráða 39% af sinni orku sem hrein orka. Samt ætla þeir að rukka alla notendur sína um aflátsbréfin góðu. Það segir að fyrir stóran hluta af sinni framleiðslu ætlar fyrirtækið okkar að selja aflátsbréfin tvisvar, fyrst til erlendra kaupenda og síðan til eigenda sinna.

Er hægt að finna meiri snilld í viðskiptum?

Hvar er Alþingi nú? Hvers vegna er þetta mál ekki rætt þar? Eru þingmenn svo uppteknir við að leita sér málefna á facebook, til að ræða í sal Alþingi? Er þeim algerlega fyrirmunað að greina hismið frá kjarnanum?

Margt skrítið í kýrhausnum

Það er margt skrítið í kýrhausnum. Kýr ropa og reka við og hafa alla tíð gert.  Því teljast þessar blessaðar skepnur nú til helstu ógnar við mannkynið, jafnvel þó kýr hafi alla tíð ropað og rekið við og lítil breyting þar á síðustu þrjá áratugi.

Í Hollandi hefur verið tekin sú ákvörðun að fækka kýrhausum um helming, til bjargar mannkyni. Samhliða þessari ákvörðun, ákváðu Hollendingar að ræsa gömul og úrsérgengin kolaorkuver. Frekar skrítið.

Í Danmerkurhreppi eru bændur farnir að ókyrrast. Heyrst hefur að hreppsnefndin þar sé að íhuga álíka dóm gegn blessaðri kúnni, að afhöfða þurfi slatta að þeim bústofni, væntanlega líka til að bjarga mannkyni jarðar.

Talandi um Danmerkurhrepp, þá hafa Danir verið einstaklega duglegir við að virkja vindinn, enda fátt annað virkjanlegt þar í landi. Svo merkilega vill til að þegar vel blæs á Jótlandsheiðum, blæs yfirleitt einnig ágætlega í norðurhluta Þýskalands. En þar um slóðir og fyrir ströndum þess, eru einnig mikil vindorkuver. Því getur komið upp sú staða að orkuframleiðsla á þessum slóðum getur orðið meiri en gott þykir, þ.e. gott þykir hjá framleiðendum orkunnar. Ofgnótt orku leiðir jú til lækkaðs markaðsverð hennar, eitthvað sem framleiðendur orkunnar eru ekki par sáttir við. Því hafa þýskir orkuframleiðendur tekið það upp hjá sér að greiða þeim dönsku fyrir að stoppa sínar vindtúrbínur, til að halda orkuverðinu sem hæstu. Þetta er gert með samþykki ACER, verjanda orkustefnu ESB.

Og hvernig bregst svo danskurinn við? Jú, hann ætlar að margfalda vindorkuframleiðslu sína. Væntanlega til að fá enn meira borgað fyrir að láta þær ekki snúast. Getur jafnvel sleppt því að hafa þær með spöðum!

Þetta er auðvitað galið. Jafnvel Orwell hefði ekki getað spunnið upp söguþráð sem slær þessum staðreyndum við.

Eru austfirðingar gengnir af göflunum?

Í síðasta tölublaði Bændablaðsins er mikil grein um vindorkuver í Fljótsdal. Auðvitað er þetta kallað vindmillugarður, þó fyrirbrigðið eigi ekki neitt skylt við vindmillur og því síður garð. Þetta eru risavaxnar vindtúrbínur og um er að ræða orkuver af stærri gerðinni.

Samkvæmt greininni er ekki um neinn ágreining að ræða um þessa vegferð, í héraðinu og því fyllilega hægt að spyrja hvort Héraðsbúar séu gjörsamlega gengnir af göflunum. Reyndar trúi ég ekki að slík samstaða sé um verkið sem segir í þessari grein, þó vissulega einhverjir landeigendur séu auðkeyptir á sitt land, að ekki sé nú talað um svokallaða "vettvangsferð" sem þeim var gefin, til Spánar.

Þessi svokallaða vettvangsferð þeirra virðist hafa verið vel valin að vindbarónunum. Samkvæmt mynd sem fylgir greininni hefur fólkinu verið sýndar vindtúrbínur af smærri gerðinni, úreltar túrbínur. Að auki virðist sem þær séu reistar í eyðimörk, ekki á frjósömu landi eins og tíðkast hér á landi, ekki síst á frjósömum heiðum Fljótsdalsins. Að sjá af þessum myndum er um að ræða vindtúrbínur með aflgetu á milli 1 og 2 MW, meðan áætlað er að reisa vindtúrbínur með aflgetu yfir 6MW í þessu orkuveri þar eystra. 2MW vindtúrbína losar 100 metra hæð, meðan 6MW vindtúrbína getur farið yfir 300 metra hæð. Þarna er himinn og haf á milli. Reyndar verður að segjast eins og er að sennilega er erfitt að finna vindorkuver erlendis, af þeirri stærðargráðu sem ætlað er að byggja á Fljótsdalsheiðinni, hvort heldur er stærð vindtúrbína eða fjölda þeirra. Leifi fyrir slíkum risamannvirkjum fást ekki þar yrta. Menn ættu aðeins að velta fyrir sér áhuga erlendra fjármálamanna á Íslandi í þessu skyni.

Eins og áður segir er áætlað að reisa þarna vindtúrbínur með aflgetu upp á 6MW og þær eiga að vera alls 58 stykki! Það er ekki neitt smá landflæmi sem þarf fyrir slíkt orkuver. Aflgeta orkuversins á að vera 350 MW, eða ca. hálf Kárahnjúkavirkjun, eða vel rúmlega tvær Sigölduvirkjanir, svo dæmi séu tekin. Þarna eru svo risavaxnar stærðir í gangi að það nær ekki nokkurri átt. Í ofanálag eru áætlanir þeirra sem að þessu orkuveri standa, að nýting þess verði 45%. Það er einhver besta nýting sem sést hefur í vindorkuveri og þó hafa enn engar rannsóknir farið fram um vindafar á svæðinu. Vel er þó þekkt sú veðurblíða sem oft gengur þarna yfir.

Samhliða þessu og það sem þessir aðilar leggja megin áherslu á er bygging rafeldsneytisverksmiðju niður á fjörðum. Þar er áætlað að vinna rafeldsneyti og úr aukaafurð þess mætti byggja áburðarverksmiðju. Sá böggull fylgir þó skammrifi að þessi verksmiðjuáform verða ekki að veruleika nema þetta risastóra vindorkuver verði reyst. Halda þessir menn að fólk, svona almennt, sé fávíst? Þó þeim takist, með fagurgala og Spánarferðum að plata einhverja landeigendur þar eystra, þíðir lítið að bera svona þvætting á borð þjóðarinnar. Að halda því fram að erlendir fjármálamenn vilji ekki fjárfesta hér í stóriðju nema að um ótrygga orku sé að ræða er fásinna. Að það sé sett fram sem skilyrði af þeirra hálfu. Hvað ætla þeir að gera þegar margrómað góðviðrið  brestur á þarna? Ætla þeir bara að stoppa alla framleiðsluna og bíða þar til vindur blæs?! Þvílíku og öðru eins bulli hefur fáum tekist að halda fram.

Auðvitað er þessi svokallaða rafeldsneytisverksmiðja einungis rúsínan í málflutningi þessara manna, til þess eins ætluð að liðka fyrir samþykki á risastóru vindorkuveri. Það vita allir sem vilja vita, að þeir aðilar sem vilja byggja vindorkuver á hverjum hól hér á landi, eru ekki að því til að nýta þá orku innanlands. Það eitt að verð orkunnar hér er mjög lágt, meðan orkuverð á meginlandinu er í hæstu hæðum, segir manni hvert þeir stefna. Þeir ætla sér að fá sæstreng, annað er ekki í boði. Einungis þannig geta þessir fjármálamenn ávaxtað fé sitt. Orkupakki 3 opnaði á þann möguleika.

Þessi bull málflutningur er svo gjörsamlega út í hött að engin skáldsaga slær honum við. Þeim er vorkunn sem trúa þessu, en því miður virðist flest vera falt fyrir örfáa skildinga og ekki verra að fá ferð til Spánar í kaupbæti! Smá aurar og ferðalag virðist geta látið ágætis fólk tapa glórunni.

 

Bændablaðið

 

Enn gala vindhanar

Ég hef áður ritað nokkuð um aðkomu fyrrverandi rektors á Bifröst að vindorkumálum og þá fylgispekt sem hann hefur tekið við erlenda fjármálamenn á því sviði. Nú lætur lektor við viðskiptadeild Háskólans á Akureyri heyra í sér og ekki að sjá annað á hans orðum en að hann sé einnig orðinn fylgismaður þessara erlendu afla. Þegar tveir háttmetnir menn innan menntakerfisins tjá sig á þennan veg, vaknar vissulega upp sú spurning hvar menntakerfið klikkaði. Hvar eða hvenær auður væri eingöngu mældur í spesíum. 

Í frétt á ruv er rætt við lektor Háskólans á Akureyri. Hugmyndi hans eru vægast sagt óhuggulegar fyrir lands og þjóð. Hann vill taka 10% af landinu undir vindorkuver, svo hægt verði að senda megnið af þeirri orku um sæstrengi til Evrópu. Telur að með því megi "hjálpa" Evrópu í við orkuskiptin. Þessar hugmyndir eru svo fjarstæðukenndar að engu tali tekur.

Jöklar Íslands þekja um 10% af landinu, með allri sinni tign og fegurð. Fæstir vilja hafa vindmillur nærri byggð og ef taka á önnur 10% af landinu undir stór og ljót vindorkuver, er ljóst að ansi lítið verður eftir af ósnortinni náttúru hálendis Íslands. Á þessu landsvæði telur lektorinn að hægt verði að framleiða allt að 150 teravattstundir af orku, eða sjö komma fimm sinnum meiri orku en nú er framleidd hér á landi. Til að framleiða 150 teravattstundir af orku með vindorkuverum þarf gott betur en 10% af Íslandi, en látum þá skekkju lektorsins liggja milli hluta.

En hvað segja 150 teravattstundir í orkuþörf Evrópu. Það er eins og dropi í hafið, dugar rétt til að halda við aukinni orkuþörf álfunnar og alls ekki til orkuskipta þar. Sem dæmi hefur ESB litið hýru auga til vesturstrandar Afríku, til vindorkuvera. Þar er gert ráð fyrir að framleiða allt að 1000 teravattstundum af orku og er það talið sem smá hjálp við orkuskipti Evrópu, alls ekki lausn þeirra.

Vissulega er rétt að við núverandi orkuverð í Evrópu mætti fá ágætis tekjur fyrir 150 teravattstundir af rafmagni. Þær tekjur færu þó að mestu í vasa erlendra auðjöfra, lítið til okkar landsmanna. Hins vegar eru tvær hliðar á hverju máli og tapið sem við yrðum fyrir í staðinn margfalt meira en ágóðinn.

Fyrir það fyrsta mun ferðaiðnaður hrynja, ekki lengur hægt að bjóða upp á ósnortna náttúru Íslands. Litlar líkur á að erlendir ferðamenn hafi mikinn áhuga á að koma hingað til að skoða stórmengað land af vindorkuverum og örplasti.

Í öðru lagi mun með tengingu landsins við Evrópu, virkjast að fullu orkupakki 3, og væntanlega op 4 einnig. Það mun leiða til þess að orkuverð á raforku hér á landi mun fylgja markaðsverði á hinum enda strengsins. Það mun leiða til þess að öll fyrirtæki landsins munu ekki geta átt í samkeppni við erlend fyrirtæki og leggja upp laupana, með tilheyrandi atvinnuleysi.

Það liggur fyrir að allur kostnaður við tengingu vindorkuvera við landsnetið og lagning þess að fyrirhuguðum sæstrengjum, mun falla á almenna landsmenn, samkvæmt op 3.

Þessi sýn er ljót en raunsæ, reyndar svo fjarstæðukennd að furðu þykir að hugmyndin komi úr ranni lektors við háskóla. Hann virðist einblína á eina stærð en horfa að öllu leiti framhjá öllum öðrum. Ekki beint vísindaleg nálgun.

Hitt er svo spurning, hvenær vísindasamfélagið gerir athugasemd við vindorkuverin, í þeirri mynd sem nú er. Það liggur fyrir að mengun frá þessum orkuverum er gífurleg, jafnvel meiri en frá gasorkuverum. Það liggur fyrir að nú þegar eru stór landsvæði tekin undir urðun ónýtra spaða vindorkuvera, en af þeim fellur til gífurlegt magn nú þegar. Það liggur fyrir að örplastmengun frá spöðum vindorkuvera er mikil, mjög mikil. Nýlega var sagt frá rannsókn á hvölum og tiltekið ótrúlegt magn af örplast sem þeir innbyrða. Það liggur fyrir að í Þýskalandi er farið að mælast stór aukið magn af SF6 gasi í andrúmslofti og sú mengun rakin til fjölgunar vindorkuvera. Það liggur auðvitað fyrir að sjónmengun vindorkuvera er gífurleg og flökt frá spöðum talið skaðlegt. Það liggur fyrir að hljóðmengun frá vindorkuverum er mikil, rétt eins og á rokktónleikum að sögn framleiðenda þessara túrbína. Það liggur hinsvegar ekki fyrir hver áhrif vindorkuver hafa á vindstrauma. Ekki enn verið opinberaðar rannsóknir á því sviði. Því er ekki spurning hvort heldur hvenær vísindasamfélagið setur sig gegn vindorkuverum í þeirri mynd sem nú er. Þar mun ráða fjármagnið sem það fær greitt.

Það eru til aðferðir til virkjunar vindsins án vindtúrbína með spöðum. Aðferðir sem þurrka út flesta galla hefðbundinna vindtúrbína, þó sérstaklega örplastmengunina. Þessar aðferðir byggja helst á því að vindur verði virkjaður sem næst notkunarstað orkunnar. Þá eru menn að komast yfir þann þröskuld sem hefur staðið gegn byggingu þóríum orkuvera, en af þóríum er nægt magn til á jörðinni.

Vísindasamfélagið út um allan heim, nema kannski á Íslandi, vinnur hörðum höndum að lausn orkuvanda jarðar. Hugsanlega mun á næstu árum koma eitthvað alveg nýtt fram til þeirrar lausnar, eitthvað sem fáum eða engum dettur til hugar í dag. Víst er að hefðbundin og gamaldags vindorkuver eru ekki þar.

Verð raforku

Það er með ólíkindum að erlendir fjármálamenn skuli vilja nota sitt fjármagn til uppbygginu vindorkuvera á Íslandi. Í samantekt Hagstofunnar kemur fram að af norðurlöndum er raforkuverð langlægst á Íslandi.

Raforkuverð í Noregi, meðalverð, er 40% hærra en hér á landi. Enn meiri munur ef tekið er viðmið af suður og vestur hluta Noregs, eða þeim hluta er tengist meginlandi Evrópu.

Raforkuverð í Finnlandi er 60% hærra en hér á landi.

Raforkuverð í Svíþjóð er 100% hærra en hér.

Og raforkuverð í Danmörku 440% hærra en hjá okkur.

Hvers vegna leita þessir erlendu fjármálamenn ekki með sitt fé í byggingu vindorkuvera þar sem verðin eru hæst? Það er engin hætta á þeir séu að stunda einhverja þegnstarfsemi fyrir okkur Íslendinga, menn græða lítið á því. Það er ekki nema ein skýring, þeir vita að hingað mun verða lagður sæstrengur, frá meginlandi Evrópu. Þeir vita að þá mun orkuverð hér hækka verulega, þrefaldast eða fjórfaldast. Þeir vita líka að að þegar starfsmenn ACER hér á landi hafa komið á markaði með orkuna, munu þær reglur gilda að jaðarverð mun ráða orkuverðinu, þ.e. sá orkukostur sem dýrastur er mun verða leiðandi í raforkuverði.

Þá ættu menn að skoða hvernig hlutfallsleg vindorkuframleiðsla er í hverju af þessum löndum og bera saman við orkuverðin í þeim. Þar eru Danir með langmestan hluta af sinni orkuframleiðslu í vindorku, Svíar koma þar næst og síðan Finnar. Jafnvel þó sprenging hafi orðið í vindorkuframleiðslu í Noregi er hlutfall hennar enn lítið af heildarorkuframleiðslu þeirra.

Því er ljóst að markaðskerfi ESB á orku, sem ACER stjórnar, mun eitt og sér hækka orkuverð hér á landi með tilkomu vindorkuvera, því fleiri þeim mun meiri hækkun. Það dugir þó ekki þessum erlendu fjármálamönnum, þeir verða að rjúfa einangrun landsins frá orkumarkaði Evrópu, með sæstreng. Einungis þannig er einhver glóra í því að reisa hér vindorkuver, með risastórum vindtúrbínum.

Rafmagnið langódýrast á Íslandi

Vindorka og op3

Ég hef ritað nokkrar greinar um ásókn erlendra aðila til að byggja vindorkuver á Íslandi, enda málið stórt á alla vegu. En það verður ekki rætt um þessa ásókn erlendra aðila án þess að nefna einnig orkupakka ESB. Það er nauðsynlegt fyrir þessa erlendu aðila að rjúfa einangrun Íslands frá orkumarkaði Evrópu. Forsendur fyrir byggingu slíkra risamannvirkja liggja auðvitað í því að geta fengið sem mest fyrir orkuna.

Til hliðsjónar þessum pistli hef ég tekið skýrslu er unnin var fyrir stjórnvöld um op3, áður en hann var samþykktur á Alþingi, höfundar Friðrik Árni Friðriksson Hirst og Stefán Már Stefánsson. Það sorglega er að stjórnvöld og stór hluti þingmanna nenntu ekki að lesa þá skýrslu. Hefðu þeir haft dug til að vinna sína vinnu, værum við ekki í þeirri stöðu sem við erum í dag.

Orkupakkar ESB eru nú orðnir þrír, sá fyrsti tók gildi 1999 og fjallaði fyrst og fremst um gagnsæi í viðskiptum með orku. Annar orkupakkinn tók gildi 2003 og hann fjallaði einkum um framleiðslu, flutning og dreifingu, auk þess aðskilnað þessara þátta.

Orkupakki 3 tók gildi 2009, samþykktur af Alþingi vorið 2019. Þessi pakki skiptist niður í tvær tilskipanir og þrjár reglugerðir. Við samþykkt þeirra áskildi Alþingi að þessar tilskipanir og reglugerðir yrðu að íslenskum lögum. Maður veltir hins vegar svolítið fyrir sér hvernig hægt er að taka upp lög hér á landi, sem koma frá erlendum aðilum og samþykkt af Alþingi með einfaldri þinsályktunartillögu.

Af þessum fimm tilskipunum og reglugerðum eru það þrjár sem fjalla um raforku og tvær um gas og eldsneyti. Það eru þessar þrjár sem fjalla um raforku sem skipta okkur máli;

Tilskipun 2009/72/EB, sameiginlegar reglur um innrimarkað raforku.

Reglugerð 713/2009 samstarfsstofnun eftirlitsaðila á orkumarkaði, ACER.

Reglugerð 714/2009 raforkuviðskipti yfir landamæri.

Það eru einkum þær tvær síðarnefndu sem skipta máli, vald ACER og viðskipi yfir landamæri.

ACER er ný stofnun innan ESB, sem sér um stýringu orkuflæðis um sameiginlegt orkunet aðildarríkjanna. Þessi stofnun hefur einnig vald til að heimila lagningu tenginga milli landa, 8. grein 713/2009.

Í skýrslu Friðriks og Stefáns er komist að þeirri niðurstöðu að 8. grein 713/2009 samrýmist vart stjórnarskrá Íslands. Sér í lagi vegna þess að við samþykkt EES samningsins hér á landi, hafi verið gengið eins nærri stjórnarskrá og hugsast gat og síðan hefur fjöldi laga verið tekin upp sem enn frekar gekk á hana. Þó telja þeir að þessi 8. grein reglugerðarinnar gangi það langt að um brot á stjórnarskrá sé að ræða. Þarna er erlendri stofnun fært vald til ákvarðanatöku sem hefur víðtæk áhrif á íbúa okkar lands. Þ.e. færir erlendri stofnun vald til ákvörðunar um tengingu landsins við meginland Evrópu og stýringu orkunnar um þann streng.

Við samþykkt þingsályktunartillögu á Alþingi, vorið 2019, um op3, setti orkumálaráðherra fyrirvara við hana, um að Alþingi réði hvort slíkur strengur yrði lagður. Orðalagið á þessum fyrirvara minnir hellst á samþykkt í ungmennafélagi, svo almenn var hún. Ekki var nefnt hvaða grein fyrirvarinn átti við og í raun ljóst að hann var skrifaður í fússi, til að sætta flokksfélaga.

En slíkur fyrir segir ekkert, hvort heldur hann er vel eða illa orðaður. Friðrik og Stefán rekja hvernig og hvar slíkir fyrirvarar fást í samskiptum EES við ESB. Þá má einungis fá þegar sameiginlega EES nefndin fjallar um málið. Það er þar sem hugsanlega er hægt að ná fram fyrirvörum, þ.e. ef EES nefndin kemur sér saman um að fara í slíkar viðræður við ESB. Þeir taka skýrt fram að við samþykkt reglugerðarinnar eru íslensk stjórnvöld búin að samþykkja hana, með öllum kostum og göllum.

Það liggur því ljóst fyrir að ef einhverjum dettur til hugar að leggja hingað sæstreng getur Alþingi ekkert sagt. Málið er sótt til umboðsmanns ACER á Íslandi, Orkustofnunar, sem samkvæmt reglugerð 713/2009 heyrir að öllu leyti undir ACER. Verði tafir þar mun ACER yfirtaka málið og það fer fyrir ESA, sem lítið getur sagt. Ísland samþykkti jú viðkomandi reglugerð án þess að fá fyrirvar samkvæmt starfsreglum EES/ESB samningsins. Hámarkstími til lausnar málsins eru 6 mánuðir. ACER getur hins vegar heimilað framkvæmdir áður en málsmeðferð líkur.

Ásókn erlendra aðila til að byggja hér vindorkuver byggir á þessu. Það sér hver heilvita maður að enginn færi að leggja peninga sína til slíkra framkvæmda þar sem orkuverð er lægst, nema því aðeins þeir viti sem er að Ísland muni tengjast erlendum orkumarkaði, með tilheyrandi hækkun á orkuverði hér á landi.

Reglugerð 714/2009 fjallar um raforkuviðskipti yfir landamæri. Þar er ACER fært allt vald til stjórnunar á orkuflæðinu. Við munum áfram eiga orkuna en ráðum litlu hvernig henni er ráðstafað. Þessi reglugerð skiptir okkur litlu meðan ekki er sæstrengur en mun taka öll völd um leið og slíkur strengur verður lagður.

Talsmenn þessara erlendu aðila, er vilja leggja landið okkar undir risastórar vindtúrbínur, hafa sagt að þeir ætli ekki að selja orkuna úr landi. Þeir hafa líka sagt að orkan gefi okkur svo og svo mikla auðsæld. Það er auðvelt að lofa einhverju sem ekki þarf að standa við. Þeir ráða ekkert hvert orkan fer efir að þeir keyra hana inn á landsnetið og þó vissulega orka geti skapað atvinnutækifæri, verður verð hennar að vera viðráðanlegt. Eftir að sæstrengur hefur verið lagður er engin hætta á að nokkurt fyrirtæki vilji starfa hér á landi.

Einu heiðarlegu erlendu fjármálamennirnir í þessum bransa eru þeir sem vilja leggja fiskimiðin okkar undir vindorkuver. Þeir hafa ætíð sagt að þeirra ætlun væri að leggja sæstrengi, í fleirtölu. Meir um það síðar.