Sjaldan veldur einn er tveir deila

Viðhengd frétt sannar að samstarfsvilji til að ná sátt um þingslit er ekki til staðar. Þar bera bæði stjórn og stjórnarandstaða sök. 

Það var hins vegar nokkuð kuldalegt að hlusta á eintal svokallaðs álitsgjafa ruv um málið í gær. Þar fór hann enn og aftur út á þá braut að kynda undir virkjun þess ákvæðis er hann kallaði "kjarnorkugrein" þingskapa. Að forseti Alþingis, eða ákveðinn fjöldi þingmanna, gætu komið fram með tillögu um að mál væri útrætt og skyldi fara í atkvæðagreiðslu. Þessi "álitsgjafi" ruv hefur nú nokkrum sinnum bent á þessa leið, leið sem aftengir málfrelsið.

Þetta er óhugnanleg umræða. Að virkilega sé verið að ræða í alvöru að beita ákvæði sem einungis tvisvar áður hefur verið notuð. Í bæði skiptin meðan lýðræðið var ungt og enn í mótun. Afleiðingin varð að síðan hafa einungis vitfirringar nefnt þetta ákvæði, í alvöru. 

Þetta rökstuddi hann með því að segja að þingmeirihluti ætti ekki að sætta sig við vald minnihlutans. Að þjóðarvilji ætti að ráða. 

Þingmeirihluti er ekki kosinn af þjóðinni, nema að því uppfylltu að einn flokkur fái hreinan meirihluta. Þingmeirihluti er myndaður af flokkum eftir kosningar og þarf alls ekki að spegla meirihlutavilja kjósenda, einungis að formenn flokka nái saman um að mynda hann. Þurfa þeir þá oftar en ekki að gefa eftir af sínum kosningamálum og ræður þar ætið aflið. Þeir sem frekari eru ná fleiri málum inn en hinir veikari. Það er síðan þingmanna þessara flokka að ákveða hvort þeir samþykkja gjörning formannsins. Kjósendur ráða þar engu, enda búnir að afhenda sitt atkvæði, í góðri trú.

Bara sem dæmi þá var lítið rætt um áframhaldandi aðlögunarviðræður við esb, fyrir kosningar. Þó er þetta orðið aðalmál núverandi ríkisstjórnar, þrátt fyrir að einn stjórnarflokka hafi verið einlægur andstæðingur þeirrar vegferðar, allt frá stofnun til þess dags er hann komst að kjötkötlunum. Þjóðin fékk því ekki að sýna vilja sinn um það mál, þegar hún var að ráðstafa atkvæði sínu. 

Verkefni Alþingis er að setja lög, verkefni stjórnsýslunnar er að fara að þeim lögum. Sæki ráðherra eftir lagasetningu, þarf Alþingi að koma sér saman um hana. Eðli málsins samkvæmt er vald minnihluta lítið. Getur í raun einungis tafið mál, annað hvort þar til á þeim er gerð breyting sem þeir sætta sig við, nú eða þar til málið er tekið af málaskrá, frestað eða hætt. Þetta höfum við margoft séð í gegnum tíðina. Mál sem meirihluti vildi ná í gegn tekið og breytt eða frestað. 

Því er það ekki vald meirihlutans sem ræður, heldur samstaða þingsins. Þingmenn þurfa að komast að sátt. Allt annað er ofbeldi og einræðis tilburðir. Mun kljúfa þjóðina.

Því er háalvarlegt þegar rikisútvarpið sækir til sín álitsgjafa sem trekk í trekk nefnir ákvæði í þingsköpum sem ekki hefur verið beitt í meira en hálfa öld. Ákvæði sem afnemur málfrelsi innan Alþingis. Og ef rétt er hjá honum að forseti þingsins geti einn lagt fram þá tillögu, eða ákveðinn lítill hluti þingmanna, er málið enn alvarlegra. Þá hefur hann ekki getað skilgreint orðið malþóf, hvenær það hefst svo hægt sé að beita ákvæðinu. Er kannski hægt að beita þessu ákvæði strax á fyrsta degi umræðu?

Alla vega var stutt komið á umræðuna þegar hann nefndi þetta ákvæði fyrst. Í kjölfarið þótti forseta Alþingis ástæða til að koma fram í fjölmiðla og sagði að ekki væri enn hægt að tala um málþóf, einungis umræðu um málið. Snupraði þar álitsgjafa ruv. 

Og talandi um málþóf, þá hefur þingsköpum verið breytt nokkrum sinnum, til að hefta þingmenn í ræðustól. Ekki mörg ár síðan þingmenn gátu flutt ræður svo lengi sem þeir treystu sér til að standa í ræðustól. Sennilega á Hjörleifur Guttormsson þar metið, er hann hélt 11 klukkutíma ræðu í einni lotu. Ágætis ræðu. 

Málið er þó einungis eitt, þingmenn þurfa að komast að niðurstöðu. Þar er ekki við þá að sakast sem sagðir eru stunda málþóf, heldur einþykkni stjórnarliðsins, sem ekki vill neytt gefa eftir. Atvinnuvegaráðherra hefur margoft sagt það, bæði á þingi og í fjölmiðlum.

 

Bara svo það sé á hreinu þá tek ég ekki sérstaka afstöðu til þess fiskveiðifrumvarps sem mest er deilt um. Hef þar engra hagsmuna að gæta, þó ég skilji þá einföldu staðreynd að auknar skattaálögur, hverju nafni sem þær nefnast, draga ætíð úr hagvexti.

Mér er hins vegar umhugað um virðingu Alþingis, sem verulega hefur átt undir högg að sækja. Virðing Alþingis verður ekki unnin með einþykkni ráðherra og reyndar ekki heldur málþófstilburðum. Virðingin eykst með því einu að þingmenn hafi vit og kjark til að ná saman um mál. Þar skortir verulega á og ruv kyndir þar undir!

 

Hver sáttahöndin upp á móti annarri