Að reka ríkisjóð með styrkjum

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, forsætisráðherra, kemst að kjarna málsins í viðtali við fréttastofu RUV í gær, þar sem rætt var við hann um ákvörðun ESB að hætta greiðslu IPA styrkja. Þar bennti SDG á að það væri alger stefnubreyting ef reka ætti ríkisjóð í trausti einhverra styrkja. Nær sannleikanum verður vart komist.

Það liggur fyrir að aðild að ESB mun kosta okkur meira fé til sambandsins en þaðan kemur. Þetta er staðreynd sem alla tíð hefur verið vituð, þó ekki hafi komist niðurstaða í hversu mikill sá munur verði. Þar er talað um kostnað frá 3 milljörðum upp í yfir 10 milljarða. 

Skýrng þess að ekki er vitað hvert nettóframlag okkar til ESB endanlega verður liggur í þeirri staðreynd að þó vitað sé nokkurn veginn hvert heildarframlag okkar verður, er með öllu útilokað að vita hversu miklu er hægt að ná til baka.

Heildarframlag reiknast sem ákveðið hlutfall af nokkrum stærðum, s.s. vergum þjóðartekjum, virðisaukaskatti og innheimtum tollum. Þessar stærðir eru nokkuð þekktar og samkvæmt rannsókn Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, frá árinu 2002, gæti þetta orðið 12,2 - 13,2 milljarðar á ári, en í yfirlýsingu frá utanríkisráðuneytinu frá árinu 2010, er talan 14,9 milljarðar nefndir.

Það er aftur erfiðara að vita hversu mikið kemur til baka af þessu fé, þar sem það veltur að öllu leyti á því hversu dugleg við erum við að sækja um styrki til sambandsins. Í skýrslu HHÍ, frá 2002 er talað um að mögulegt væri að ná aftur, gegnum styrkjakerfi ESB, 2,1 - 5,1 milljarði króna, en í yfirlýsingu utanríkisráðuneytisins frá 2010 er talan 11,9 milljarðar nefnd.

                                                          Heildarframlag              Styrkir til baka

Skýrsla HHÍ frá 2002                          12,2 - 13,2 millj.             2,1 - 5,1 millj.

Yfirlýsing utanr.ráðuneytis frá 2010         14,9 millj.                     11,9 millj.

Þar sem yfirlýsing utanríkisráðuneytisins frá 2010 er nær í tíma er rétt að nota þær upphæðir sem þar eru nefndar, þó kannski einhverrar bjartsýni njóti í innheimtu styrkja þar, miðað við skýrslu HHÍ.

Samkvæmt þeirri yfirlýsingu mun, ef að aðild verður, ríkissjóður þurfa að treysta á styrki upp á allt að 12 milljörðum króna árlega til að koma saman fjárlögum. Þó þessir styrkir komi ekki nema að litlu leyti inn í sjálfann ríkissjóð, þá koma þeir inn í hagkerfið og hafa því bein áhrif á gerð fjárlaga.

Það þarf ekki mikið að koma uppá til að styrkjum verði hafnað að hálfu ESB og því gæti þessi upphæð hæglega lækkað verulega sum árin. Það gæti hæglega sett efnahag landsins verulegar skorður.

Að ætla að reka ríkið á styrkjum sem þessum er auðvitað út í hött, nær væri að nota það fé sem er fastákveðið til ESB til úthlutunar hér á landi. Að sleppa milliliðnum.

Aðildarsinnar nefna gjarnan þegar bennt er á að nettóframlag okkar til ESB upp á fjárhæð a bilinu 3 - 10 milljarða, þá sé margt annað sem komi á móti, sem erfitt er að reikna til gróða, s.s. greiðari aðgang að mörkuðum og fleira. Í því sambandi má einnig benda á að þó heildarframlag okkar sé metið 14,9 milljarðar á ári, er þar eingöngu verið að tala um lögbundið framlag vegna vergrar þjóðartekna, virðisaukaskatts og innheimtu tolla. Önnur framlög eru utan þessarar upphæðar. Má til dæmis nefna að framlag okkar til björgunarsjóðs ESB og ES gæti numið einhverjum tugum milljarða króna. 

En meginmálið er að við aðild að ESB er staða ríkissjóðs orðin önnur og verri en nú. Stjórnvöld munu geta gengið nokkurn veginn að vísu hver útgjöld ríkissjóðs muni verða, en með öllu útilokað fyrir þau að átta sig hversu mikið kemur til baka og einungis að litlu leyti sem stjórnvöld muni hafa áhrif þar á. Þar munu t.d. háskólar hafa mun meiri áhrif.

Því mun, ef að aðild verður, ríkissjóður verða rekinn í trausti styrkja. Er það heillavænlegt?