Landgræðsla og landnytjar

Það er ljóst að bændur um allt land, stundum í samvinnu við landgræðslu ríkisins, hafa gert stórátak í uppgræðslu lands og friðun viðkvæmra landsvæða. Þar fara saman hagsmunir bænda og landgræðslunnar. Það sem svo á eftir kemur er annað mál. Þá virðist sem landgræðslan vilji friða þau svæði sem grædd hafa verið, með eða án aðkomu hennar, en bændur vija nýta þau.

Auðvitað fara bændur ekki af stað í slíka vegferð nema í von um betra land til nota. Þeirra hagur er ekki svo góður að þeir geti lagt fram stóra fjármuni í slíkt verkefni, eins og sumir kaupmenn hafa gert, reyndar á kostnað viðskiptavina sinna. Því er framlag bænda að mestu vinna og vélar, þó sumir hafi einnig skaffað áburð og fræ. Og þetta framlag bænda er ómetanlegt, því án vinnunar gengur lítið að græða landið, sama hvað kaupmenn eru duglegir að leggja fram fé.

Þetta mál, varðandi Almenninga ofanvið Þórsmörk, er skýrt dæmi um þann ágreining sem ríkir milli landgræðslunnar og bænda, þegar kemur að nýtingu landsins.

1989 ákváðu bændur sjálfir að friða Almenninga fyrir beit og leituðu til landgræðslunnar um aðstoð við uppgræðslu. Sú samvinna stóð til aldamóta en frá þeim tíma hafa bændur sjálfir séð um uppgræðslu á landinu.

1931 fékk skógrækt ríkisins yfirráð yfir Þórsmerkurlandinu og var þá girt af það svæði sem telst til þess, að hluta af skógræktinni og af hluta af bændum. Landgræðslan fjarlægði þessar girðingar meðan hún var í samstarfi við bændur um bætur á Almenningum, þ.e. tók þær niður og vöðlaði í hrúgur sem enn eru á svæðinu, því og landgræðslunni til vansa.

Því var, árið 2009, tilkynnt til skógræktarinnar að bændur ætluðu að nýta Almenninga til beitar, svo tími gæfist til að girða skógræktarsvæðið af. Fyrir þá sem ekki þekkja til, skal bent á að ef annar aðili telur þurfa girðingu, skulu báðir fjármagna hana, svo bædur voru ekki að koma sér undan því. Einungis að benda skógræktinni á að beit hæfist innan skamms og ef hún vildi girða þyrfti að vinna að því máli sem fyrst. Ekkert var gert.

Hins vegar féllust bændur á að fresta upprekstri og hafa staðið í samningaviðræðum um málið, nú í þrjú ár án árangurs. Hluti þess samkomulags var að láta skoða afréttinn og meta hann. Þetta var svo gert án samráðs við bændurna og án samanburðar við þann afrétt sem nú er í notkun til beitar. Málið var ekki skoðað heildstætt, þar sem fram kæmi hvort með nýtingu Almenninga væri hægt að létta beit á öðrum viðkvæmum svæðum. Það efast enginn um rétt bænda til upprekstrar á Almenninga, en samt skal þeim meinað það.

Sú umræða sem um málið hefur verið, ekki síst af hálfu landgræðslunnar, er sorgleg. Þó misvitrir bloggarar séu með upphrópanir, þá skaðar það engann nema þann sem hrópar, en þegar forsvarsmenn landgræðslunnar heykja sér á hól og láta fúkyrðin vella, er málið mun alvarlegra. Sveinn Runólfsson veit manna best hversu þýðingamiklir bændur eru í uppgræðslu landsins. Hann veit manna best hversu mikilvægt er að samstarf bænda og landgræðslu sé sem best. Þetta framferði hans er því hættulegur leikur og ekki til þess fallið að hlúa að því!

 

Bændur harðorðir vegna Almenninga