Tvískinningur Orkuveitu Reykjarvíkur

Það er erfitt að átta sig á stjórnun og siðferði OR. Fyrirtækið ætlar að loka fyrir umferð um Heiðmörkin, í nafni vatnsverndar. Á sama tíma vinnur fyrirtækið hörðum höndum að því að fá leyfi til að byggja og reka vindorkuver ofan vatnsverndarsvæðisins, inn á Hellisheiðinni. 

Reyndar, í ljósi þess að Landsvirkjun plataði þjóðina, sagðist ætla að byggja og reka vindorkuver ofan Búrfells, við innganginn að hálendinu, en var einungis að hjálpa erlendu fyrirtæki til þess verks, veltir maður óneitanlega fyrir sér fyrir hvaða erlenda aðila OR vinnur. Landsvirkjun mun ekki byggja né reka vindorkuverið við innganginn að hálendinu, um það mun þýskt fyrirtæki sjá. Hvaða erlenda fyrirtæki ætlar þá að byggja og reka vindorkuverið sem OR þykist ætla að reisa?

En hvað um það, mengunin er málið. Eins og fyrr segir á að loka fyrir umferð í Heiðmörk, í nafni vatnsverndar. Innar á heiðinni á að byggja vindorkuver og vindorkuver menga mikið. Vatn hefur þann eiginleika að renna niður í móti og því útilokað fyrir það að komast aðra leið til sjávar nema til norðurs og vestur. Gegnum vatnsverndarsvæðið að stórum hluta. 

Vindorkuver menga mikið. Hundruð lítra af olíu eru á gírkassa hverrar vindtúrbínu. Um þá olíu þarf að skipta reglulega og ekki óalgengt að við þá vinnu verði mistök sem valdi því að olía sleppi í jarðveginn. Þá er nokkuð algengt að þéttingar í þessum gírkössum gefi sig, með tilheyrandi mengun. 

Annað og verra er þó örplastmengun frá vindorkuverum. Framleiðendur og talsmenn vindorku gera gjarnan lítið úr þessari mengun, vitna í ótrúverðugar mælingar.

Ekki þarf annað en að skoða örlítið um hvað þetta mál fjallar. Spaðar vindtúrbínu eru gerðir úr trefjaplasti. Húðin er úr fíber. Þessi fíber eyðist upp og þegar komið er inn að trefjum verður túrbínan aflminni og spaðar hættulegir. Þá er skipt um spaðana.

Fíberinn eyðist semsagt af spöðunum. Hvert heldur fólk að hann fari og í hvaða mynd? Jú auðvitað út í náttúruna sem örplasti. Engin sjáanleg mengun er af þessu þrepi. Það er ekki fyrr en trefjarnar fara að flagna af sem mengun verður sjáanleg, en þá hefur mikið magn af örplasti fokið út í náttúruna. Um þetta þarf í raun ekki að deila, þó menn greini kannski á um magnið, enda erfitt að mæla örplastmengun svo vel sé. Jafnvel lægstu tölur framleiðenda er nóg til að gera skaða í náttúrunni, mikinn skaða. 

Örplast er talin ein hættulegasta mengun nútímans. Er ekki sjáanleg, lyktarlaus og yfirleitt útilokað að verða var við hana. Að auki erfitt að mæla hana. Örplast getur ferðast langa leið áður en hún fellur til jarðar. Eftir að örplast fellur til jarðar fer sumt af því í jarðveginn og þaðan í gróður og síðan upp fæðukeðjuna. Annað mun með tímanum sökkva dýpra og ná grunnvatni. Þaðan fer það til sjávar, með viðkomu í vatnsbólum okkar. Þá fer hluti örplastsins beint til sjávar, nær ekki að setjast á jörð. Þegar það kemur til sjávar fer það sömu leið upp fæðukeðjuna og endar á matborði okkar. Með þeim mat drekkum við svo örplastmengaða vatnið úr vatnsbólunum.

Auðvitað væri sjálfsagt hægt að smíða spaða á vindtúrbínu úr varanlegra efni en plasti. Kostnaðurinn væri þá óheyrilegur. Jafnvel þó ódýrustu og verstu hráefni séu notuð í spaðana, er kostnaður við byggingu og rekstur vindorkuvers meiri en innkoma, jafnvel þar sem orkuverð er mun hærra en hér á landi. Eru rekin á styrkjum og niðurgreiðslum. 

Af þessari ástæðu einni saman, örplastmengun, ætti að banna með öllu vindorkuver af þeirri tækni sem nú er beitt. Minnsta örplastmengun er viðbót við þann skaða sem þjóðir standa frammi fyrir af þeirri mengun nú þegar. Ljóst er að verið er að fela þennan vanda með keyptum niðurstöðum og á mannkynið sennilega ekki margar aldir eftir á jarðkringlunni haldi fram sem horfir.

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Vindorka og vegakerfið

Loks er Vegagerðin að átta sig á komandi vanda, vanda sem er af þeirri stærðargráðu að segja má að sé óleysanlegur. Flutningar um vegakerfið vegna bygginga vindorkuvera.

Framhjá þessum vanda er vandlega skautað í öllum skipulagsáætlunum vegna vindorkuvera, þeir sem þau hyggjast byggja telja hann utan þeirra skyldu. Þó hefur gjarnan verið bent á þennan vanda í athugunarsemdum við þær skipulagsáætlanir sem fram hafa verið lagðar, þó Vegagerðin sjálf hafi lítt haft sig frammi í þeim athugasemdum. 

Þessi vandi er stór, mjög stór. Vegakerfið okkar ber ekki þá umferð sem um það fer í dag, hvort heldur þar er talað um sjálfan hringveginn eða aðra minna berandi vegi. 

En hvað er verið að horfa á varðandi byggingu vindorkuvera? Ef við skoðum fyrst lengdina þá er ljóst að spaðar vindtúrbínu eru nærri fjórum sinnum lengri en leyfð heildarlengd ökutækis, þrír fyrir hverja vindtúrbínu sinnum fjölda þeirra í hverju vindorkuveri. Ef horft er til breiddar er ljóst að stór hluti vindtúrbínuhluta fellur utan leifðrar heildar breiddar. Þessi tvö atriði hafa þó ekki bein áhrif á vegakerfið sem slíkt en mun hafa mjög mikil áhrif á aðra umferð um það. Sjaldnast hægt að vísa umferð aðra leið meðan á svona stórflutningum stendur.

Þyngd er hins vegar nokkuð annað mál sem hefur bein áhrif á vegakerfið sjálft. Þar er um stærðir að ræða sem ekki er með nokkru móti hægt að leggja á vegakerfið, ekki bara vegna skaða sem slíkur flutningur getur valdið á því, heldur einfaldlega af öryggisástæðum. Óafturkræf stórslys geta orðið og jafnvel mannlíf í húfi. Sumir stakir hlutir vindtúrbínu, sem koma þarf frá skipi á byggingarstað geta vegið allt að 100 tonnum, margföld sú þyngd sem er að leggja vegakerfið okkar í rúst í dag. Mjög þungir kranar þurfa að komast á staðinn, til að reisa megi hverja vindtúrbínu. Þeir falla ekki af himnum ofan. Fjöldi þessara ofurþungu flutninga ræðst af fjölda vindtúrbína í hverju vindorkuveri, en verður alltaf töluverður.

Þar fyrir utan mun síðan fjöldi ökutækja með "löglegan" farm verða gríðarlegur. Öll sú umferð þarf að fara um okkar lélega vegakerfi. Þar má nefna sem dæmi flutning á steypu i sökkla vindtúrbína. Ekki er fjarri að 170 lestaða steypubíla þurfi fyrir hverja vindtúrbínu, 1700 ef um 10 vindtúrbínu vindorkuver er að ræða 3400 lestaða steypubila ef vindorkuverið telur 20 vindtúrbínur. Auðvitað má setja upp steypustöð á byggingarsvæðinu en þá þarf sambærilega flutninga á hráefni til hennar. Reyndar hvergi minnst á þann möguleika í skipulagsáætlunum.

Það er því ljóst að álag á vegakerfið eykst mjög mikið, mun meira en það getur borið. Einnig er ljóst að stakir flutningar eru af þeirri þyngd að hættulegt er að leggja þá á vegina. Því þarf að endurbyggja vegina frá höfn að byggingarsvæði, frá grunni. Eins og áður segir telja þeir sem vilja byggja hér vindorkuver þetta vera utan þeirra skyldu. Líta svo á að þetta sé vandi landsmanna, skattgreiðenda.

Nú er þýskt fyrirtæki, undir skjóli Landsvirkjunar, byrjað að byggja fyrsta risa vindorkuverið á Íslandi. Það er staðsett við innganginn inn á hálendið okkar. Vegagerðin er nú að vakna upp af þeirri martröð að þurfa að tryggja flutninga frá uppskipunarhöfn á byggingastað, flutninga af stærðargráðu sem áður er óþekkt. Líklegt er að flestum hlutum vindorkuversins verði skipað a land í Þorlakshöfn. Landleiðin þaðan upp á hálendið er ekki tilbúin fyrir þessa flutninga og segja má að fyrsti kaflinn sé kannski verstur, þ.e. frá Þorlakshöfn upp á hringveg austan Selfoss. Sá vegur er um erfitt mýrarsvæði með þegar ónýtum vegum. Mjög kostnaðarsamt eða jafnvel útilokað að leggja þar veg sem mun bera þennan ógurlega þunga. 

Kannski hefði átt að skoða þessa þætti betur og fyrr. Kannski hefði Vegagerðin átt að vera vakandi og fylgjast með, benda á ómöguleikann.

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni.

Stórfelld áhrif uppbyggingar vindorku á vegakerfið

Logið að þjóðinni

Hafin er bygging á fyrsta risa vindorkuveri hér á landi. Okkur þjóðinni var talin trú um að þar væri fyrirtæki okkar landsmanna að verki, Landsvirkjun. Á þeim grundvelli hefur málið verið kynnt og á þeim grundvelli hafa mótmæli gegn þessu vindorkuveri verið minni en ella. Mörgum þótt ásættanlegt að fyrirtæki í eigu landsmanna stæðu að slíkri framkvæmd, umfram erlenda aðila. Aðrir hafa þó ekki gert greinarmun á því hvort náttúrunni verði fargað í nafni innlendra eða erlendra aðila. Fórnin er alltaf söm.

En nú er ljóst að Landsvirkjun er einungis notuð sem skálkaskjól fyrir erlendan aðila, Enercon. Hefur gert samning við það erlenda fyrirtæki um byggingu og REKSTUR vindorkuversins. Landsvirkjun mun því einungis skaffa nafn sitt á gjörninginn og væntanlega taka svo við ruslinu þegar allt er komið í þrot.

Logið var að þjóðinni og inngangurinn inn á hálendið mengaður.

Landsvirkjun var stofnað til að halda utanum orkuvæðingu landsins, um miðjan sjöunda áratug síðustu aldar. Það verkefni gekk vel framanaf. Fyrirtækið rekið óhagnaðardrifið samkvæmt lögum. Verð orkunnar miðaðist við að greiða niður skuldir vegna framkvæmda og orkuverð til eigenda átti að lækka eftir því sem fram liði. 

En sú lækkun kom aldrei til eigenda Landsvirkjunar. Heimskir stjórnmálamenn flæktu okkur í samstarf við milljóna þjóðir, með EES samningnum. Eitthvað sem sagan mun dæma þá af. Stuttu síðar voru orkumál tengd þeim samningi, algerlega að óþörfu. Síðan hefur sigið á ógæfuhlið eigenda Landsvirkjunar, hver tilskipunin á fætur annarri. Enda orka ekki lengur skilgreind sem innviðir, heldur vara. Og vara skal hlíta lögmáli markaðarins, samkvæmt þeim sem segja okkur fyrir verkum. Og þann markað þarf að búa til, sé hann ekki fyrir hendi. Um það höfum við ekkert val. Mammon svífst einskis.

Og nú ætlar þetta fyrirtæki okkar að nota þennan auð okkar í vonlaust verkefni, verkefni sem hvergi hefur gengið upp í heiminum nema með góðum og öflugum ríkisstyrkjum, vindorku. Er engu betri fjarfesting en Icesave. 

Þessi fjáraustur verður auðvitað bak við tjöldin, til hins erlenda fyrirtækis Enercon. Sama hagfræðin og skóp Icesave. 

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni.

 

Green eða Grín

Green economy, eða grænt hagkerfi mætti kannski frekar kalla grín hagkerfi.

Og út á hvað gengur svo þetta grín hagkerfi?. Jú, það er búin til einhver þörf og þeirri þörf þarf að svara. Í þessu tilfelli þörf á að minnka co2 í andrúmslofti og svar við því hvernig slíkt er hægt. Þessu tengdu er svo komið inn á umhverfismál, náttúruauðlindir og fleira, sem auðvitað er hið besta mál, flokkun sorps og fleira. Vandinn er bara að það nær ekki lengra en svo. Sorpið flokkað af neytendum og safnað saman í safnstöð þar sem því er pakkað til flutnings úr landi og notað þar sem eldsneyti, í eldsneytishrjáðum löndum þar ytra.

Ekkert af þessu skapar raunveruleg verðmæti, eru fjármögnuð að mestu með hærri sköttum á almenning. Ekkert af þessum verkefnum skilar tilætluðum árangri þrátt fyrir að miklum fjármunum sé eytt til þeirra. Nú síðast upplýst að Climeworks, fyrirtæki sem ætlaði að fanga co2 úr andrúmslofti, hefur haft uppi brellur til að halda verkefni sínu gangandi. Er búið að selja 380 þúsund tonn af kolefniskvóta en ekki getað afhent nema rétt rúmlega 1 þúsund tonn. Verkefnið er ekki að ganga upp og mun sennilega aldrei gera það. Það hefur þó ekki vantað aurinn sem þetta fyrirtæki hefur sót til sín, peningar sem alltaf lendir á almenningi að borga, með einum eða öðrum hætti.

Tengt þessu fyrirtæki er svo Carbfix, sem ætlaði að dæla niður innfluttu menguðu co2 sulli í jörð niður í Hafnarfirði. Íbúar bæjarins náðu að stöðva það æði, a.m.k. í bili. En Carbfix, eða réttara sagt Orkuveita Reykjavíkur, lætur ekki svoleiðis smámuni stoppa sig, fann sveitarfélag norður í landi sem fagnar þessum áformum og víst að þar mun skelfingin fá að ríða röftum. Þar skal dæla niður einhverju óhemju magni af einhverju glundri, flutt með skipum frá Evrópu, niður í berg sem er á jarðskjálftasvæði.

Allir muna Runnig Tyde ævintýrið, sem stóð sem betur fer frekar stutt. Tréflís var sturtað í miklu magni í sjóinn og átti hún að draga til sín co2 úr andrúmsloftinu. Allir menn sem einhverja menntun hafa á þessu sviði bentu á það augljósa, að það myndi ekki gerast, heldur þvert á móti myndi flísin sökkva til botns með tímanum, rotna og sleppa enn hættulegra gasi úr í andrúmsloftið, metani. Sennilega verið betra að leifa trjánum bara að standa vestur í Kanada og fanga co2 úr andrúmsloftinu, eins og trjám er gjarnt.

Önnur tilraun af sama meiði var ætlun Rastar að dæla vítissóta í Hvalfjörðinn. Það náðist að stöðva, í bili. Eigendur Runnig Tyde og Rastar eru Transition Labs. Sami eigandi.

Trjárækt er viðurkennd aðferð við föngun co2 úr andrúmslofti. Þar þarf þó að fara varlega, stundum betra að láta þann gróður sem fyrir hendi er sjá um verkið. Það eru nefnilega ekki bara grænu blöðin á trjánum sem vinna slíkt verk, allt grængresi og reyndar allur gróður gerir slíkt hið sama. Þess vegna er co2 svo nauðsynlegt fyrir líf á jörðinni, nauðsynlegra en súrefni, sem reyndar er einnig unnið út í andrúmsloftið af grænblöðungum. Vinna kolefniseininguna úr co2 og sleppa súrefninu frá sér. Stór mistök voru gerð í þessu fyrir nokkru, þegar sama sveitarfélag og nú vill taka á móti menguðu sulli frá Evrópu, gaf heimild til að plægja upp stórt gróið svæði til trjáræktar.

Samhliða þessu hefur verið tekin sú stefna að moka ofaní skurði, kallast endurheimt votlendis. Allir sem þekkja til votlendis vita að þar er gróður oftast rýr og oftar en ekki megn fýla af slíkum svæðum. Fýlan skapast af rotnun og sú rotnun framleiðir metan, hættuleg gastegund ef hún er í miklum mæli. Hins vegar vita hinir sömu að þurrkað land verður gjarnan mjög gróskumikið, Magn grænblöðunga margfaldast og getan til vinnslu co2 í sama mæli. Þá eru flestir framræsluskurðir hér á landi meira en hálfrar aldar gamlir. Þeir skurðir sem hefur verið viðhaldið eru einkum þeir sem snúa að ræktarlandi, aðrir eru flestir orðnir gagnlitlir eða gagnlausir til þurrkunar. Hvernig á því standur að mönnum datt þessi fásinna í hug er óskiljanlegt með öllu. Þarna er verið að vinn þvert gegn þeirri stefnu sem ætlað er.

Flokkun rusl er auðvitað hið besta mál, en einungis ef hægt er að treysta því að sú flokkun skili sér alla leið. Stjórnvöld hafa tekið upp Evrópu tilskipun á þessu svið, tilskipun sem reynist fámennri þjóð í stóru landi ansi dýr. Mörg sveitarfélög neyðast til að stór hækka gjaldtöku af íbúum, svo uppfylla megi tilskipunina, ef þau ætla að lifa af. Þessi flokkun er þó ekkert annað en sýndarmennska, þegar vel er gáð. Sem dæmi að ef á að flokka plast til endurvinnslu þarf að flokka það í sjö flokka, sex undirflokka plasts og þann sjöunda fyrir gerviplastið. Þetta er auðvitað ekki gerlegt fyrir heimili landsins, sjáum í hendi okkar að kostnaðurinn myndi verða enn meiri og tunnufjöldinn maður minn, við hvert heimili. Því er plast frá heimilum tekið óflokkað og sent til Svíþjóðar, þar sem það er nýtt sem eldsneyti á brennsluofna til framleiðslu orku. Er ekki betra að byggja slíka ofna hér heima og framleiða orku á köldum svæðum, losna þannig við dýran og mengunarmikinn flutning yfir hafið. Sama má gera fyrir pappann. Þannig værum við komin með háhitaofna sem gætu brennt allt okkar rusl, utan járns og gefið okkur bæði hitaorku og raforku, svona rétt eins og Svíarnir gera við okkar sorp. Einungis einsleitt plast frá stórnotendum, rúlluplast bænda og netadræsur skipa, er vinnanlegt og það er unnið hér á landi.

Töluvert er talað um umhverfismál í því sem kallast Green Economy, eða grín hagkerfi. Allar aðgerðir sem flokkast undir þetta grín eru þó þvert á þá stefnu.

Umhverfismál eru auðvitað mjög víðfeðmt hugtak en í sinni tærustu og einföldustu mynd má segja að umhversmál fjalli um að ekki skuli ganga meir á náttúruauðlindir en nauðsyn ber, ekki skuli menga meira en nauðsyn ber og er þar átt við alla mengun. Co2 er ekki mengun, heldur lífsandi jarðar. Og að nýta skuli það sem notað er eins lengi og hægt er.

Ef við byrjum á nýtingu hluta þá eru jarðarbúar þar einstakir sóðar. Hlutir eru gerðir meira og minna einnota, þannig að ef þeir bila er ekki hægt að laga þá og því keyptur nýr. Stefnan í rafvæðingu bílaflotans er eitt dæmi um sóðaskap við nýtingu hluta. Mönnum er gert auðveldara að kaupa nýja rafbíla, beinlínis til að koma eldsneytisbílum út af markaði. Nýlegum bílum er því hent, jafnvel þó séu í ágætis ástandi og auðvelt að halda þeim við. Þetta er beinlínis stefna grín hagkerfisins. Svona mætti lengi telja, nýting hluta, sem ætti að vera í hávegum haft til bjargar jörðinni, er talið hættulegt. Einnota hlutum er hampað.

Mengun af öllu tagi er slæm. Kolaorkuver er til dæmis mjög mengandi, þó aldrei sé talað um mengun frá þeim nema á einn veg, co2 losun. Co2 er ekki mengun, eins og áður segið, hins vegar er sót og fleiri þættir mjög mengandi fyrir jörðina. Vindtúrbínur eru einnig mjög mengandi fyrir náttúruna. Þar má fyrst nefna örplastið, sem sagt er hverfandi en þó slitna spaðarnir mjög hratt. Olíumengun er tíð frá vindtúrbínum, SF6 gas, sem sannarlega hefur áhrif á hitastig andrúmsloftsins, losnar töluvert. Jarðflæmi sem þarf fyrir hverja framleidda orkueiningu er meira en nokkurri annarri orkuframleiðslu, ef frá er skilin sólarorkan. Þá hafa nýlegar rannsóknir bent til að lágtíðnihljóð, sem mannseyrað nemur ekki en hefur slæm áhrif á heilsufar, sé mun víðtækara, bæði að magni til og fjarlægð frá vindorkuverum. Önnur nýleg rannsókn bendir til að vindorkuver hafi áhrif á loftslag á umhverfið, bæði með truflun á vindafari og einnig til hækkunar hitastigs.  Þá liggur fyrir að vindorkuver hefur hvergi getað verið rekið með hagnaði, eru háð styrkjum og niðurgreiðslum.

Sólarorkuver eru sífellt að verða vinsælli og sérstakt átak nú hér á landi að koma þeim sem mest á koppinn. Þar er kannski mesta hættan hækkun á hitastigi. Sólarspeglar eru svartir og svart dregur til sín hita frá sólinni. Það þarf ekki snilling til að átta sig á hvað áhrif á lofthita sólarorkuver sem þekur nokkra hektara hefur.

Þá má nefna náttúruauðlindirnar. Þær geta bæði verið ofanjarðar sem neðan. Ef við byrjum á náttúruauðlindum ofanjarðar er auðvitað fyrst að nefna ósnortna náttúru. Þar er til dæmis hálendið okkar efst. Það ber okkur að vernda og ekki með nokkru móti megum við fórna því undir vindorkuver. Okkur ber skilda til að skila þeirri náttúru eins góðri og mögulegt er til afkomenda okkar. Erlendis hefur ósnortinn skógur verið ruddur í stórum stíl, til að koma fyrir vind og sólarorkuverum. Jafnvel tekin mikilvæg ræktarlönd úr matvælaframleiðslu, í þessum tilgangi. Þetta er hættuleg stefna sem jörðin okkar þolir alls ekki. Þá er ótrúlegt að erlendir aðilar geti komið hingað til lands og sótt jarðveg í stórum stíl. Einu sinni var sungið "jörðin fýkur burt", nú getum við sagt jörðin er flutt burt.

Neðanjarðar orkulindir geta verð margvíslegar, en eiga flestar sammerkt að vera takmarkaðar. Nú er orðið ljóst að sumar þessar auðlindir hverfa hratt, einkum vegna aukinna framleiðslu rafmótora og battería. Hvað tekur við þegar þær auðlindir klárast, hvernig ætlum við jarðargbúar að útskýra fyrir afkomendum okkar að ekki sé lengur hægt að framleiða einföldustu hluti, af því við kláruðum þau hráefni sem þarf? Sumir nefna endurvinnslu og allir segjast endurvinna. Það er þó bara brot af því sem notað er, brot af því sem þarf. Sumt er erfitt eða útilokað að endurvinna, annað svo dýrt að það borgar sig ekki og oftar en ekki eru þessir hlutir bara urðaðir, með tilheyrandi mengunarhættu. Tökum sem dæmi batterí í rafbíla. Endurvinnsla þeirra er í mýflugumynd. Þó fullyrða flestir framleiðendur rafbíla að öll batterí séu endurunnin. Fyrir örfáum dögum var frétt erlendis um bruna þar sem stæður að úreltum batteríum brann. Það skondna, eða skelfilega við þá frétt var að safnstöðin var skammt frá endurvinnslustöð, en of dýrt var að láta endurvinna þau. Því fór sem fór. 

Green economy, eða grín hagkerfi skilar ekki neinum verðmætum. Lifir á skattheimtu almennings. Það mun aldrei geta gengið upp til lengdar, sjáum þegar mikla hrörnun hagkerfis Evrópu, sem telur sig leiðandi í gríninu. Ég er ekki neinn hagfræðingur, en veit þó að ef ekki verður verðmætasköpun mun fljótt síga á ógæfuhliðina. Að höndla með peninga manna á milli, eða eyða peningum í einhvern óþarfa, mun tæma budduna. Það þarf alltaf einhverja verðmætasköpun og hún finnst hvergi í grín hagkerfinu, þvert á móti.

Þessi pistill er orðinn lengri en góðu hófi gegnir, en gæti verið mun lengri. Meginmálið er að einblínt er á einn þátt, þátt sem jörðinni er nauðsynlegur. Algjörlega horft framhjá öllum öðrum þáttum, sem sannarlega þarf nauðsynlega að taka á. Frekar unnið gegn jörðinni í stað þess að vera að bjarga henni. Með sama áframhaldi mun mannkynið eyða sér fyrir næstu aldamót!

Þögnin ein

Þögn fjölmiðla um stóru málin er ærandi. Eru hins vegar duglegir við að flytja okkur fréttir af því sem minna máli skiptir, eru duglegir við að róta í drullupollunum.

Þau mál sem skipta þjóðina mestu máli, til allrar framtíðar eru verkefnin sem vega að náttúru okkar lands, vega að lífsskilyrðum þjóðarinnar og vega að sjálfstæði okkar. Þar má nefna ýmis verkefni sem sögð eru til bjargar jörðinni, einkum með því að eyða lífsanda hennar, verkefni sem virðast fá meiri framgang, því sem heimskulegri þau eru. Þar má margt nefna og kem ég að sumu á eftir. Verkefni sem miða að því að skuldbinda þjóðina sem mest á erlendri grundu, s.s. að bindast fastari böndum hernaðarsamböndum. Og síðast en ekki síst verkefni er miða að því að fórna sjálfstæði okkar enn frekar til erlendra ríkjastofnana, esb.

Þessi mál fá lítinn framgang í fjölmiðlum. Reyndar hefur Heimildin stundum náð sér á strik, en jafnan þagnað fljótt aftur. Hver skýring þess er skal ekki sagt, en þó ljóst að fjölmiðlum sem berjast í bökkum er auðvelt að stjórna með fjármagn, hvort heldur þar er um að ræða skort á þeim eða aukning. 

Í þessum pistli verður ekki fjallað um tvö síðari atriðin, sem þögn fjölmiðla ríkir um, auknar skuldbindingar erlendis og fórn sjálfstæðisins. Hins vegar verður hér ritað um fyrsta málaflokkinn, þann mikilvægasta. Þar ríkir nú þögnin ein meðal fjölmiðla og læðist að manni grunur um að sú þögn sé keypt.

Þau verkefni sem ógna tilveru þjóðarinnar mest eru gæluverkefnin til bjargar jörðinni. Þar er ekkert heilagt, hvorki land, náttúra né þjóð. Því fráleitari sem hugmyndirnar eru, því meiri framgang fá þær.

Það sem lengst er komið i þessari ógn eru auðvitað vindorkuverin. Fyrir það fyrsta þá er lítill munur á vindorkuveri og gasorkuveri varðandi co2 losun, ef horft er til líftíma þeirra orkukosta. Líftími vindorkuvers er mun styttri en gasorkuvers, kostnaður við uppbyggingu og mengun af þeim þætti er hærri á hverja framleidda MWst af vindorkuveri. Báðir kostir nota hlutlausan orkugjafa, vind versus gas. Gasið telst hlutlaust þar sem það er aukaafurð olíuvinnslu, var áður brennt á vinnslustað en nú nýtt til orkuframleiðslu. Kostnaður við eyðingu orkuveranna er sennilega svipaður, þ.e. miðað við að einungis sé eytt því sem ofanjarðar er. Ef hreinsa á allt draslið, verður kostnaðurinn margfaldur varðandi vindorkuverið, ef yfirleitt það er gerlegt. Þar sem líftími vindorkuversins er mjög stuttur er ljóst að gasorkuverið hefur margfaldan vinning. Og ekki má gleyma hagnaðarhlutanum. Gasorkuver eru yfirleitt rekin með ágætis hagnaði, meðan ekki virðist möguleiki að reka vindorkuver með hagnaði, hvergi. Þar kemur fyrst og fremst til stöðugleiki framleiðslunnar og geta til að stýra henni.

Hér á landi þurfum við ekki að horfa til gasorkuvera, eigum næga aðra kosti. En auðvitað þurfum við að sýna heiminum að við getum það ómöguleg, rekið vindorkuver með hagnaði. Við Íslendingar erum nefnilega svo frábæri, flottari en allir aðrir í heiminum. Munið hvað við vorum miklir fjármálasnillingar á fyrsta áratug þessarar aldar?

Annað verkefni sem alger þögn er um er losun á vítissóta í Hvalfjörðinn, þennan sem fréttir morgunsins voru um að hvalir væru komnir í fjörðinn. Reyndar búnir að vera þar um nokkurn tíma, en það er önnur saga. Ekki víst að þeir hafi mikinn áhuga á vítissótablönduðum Hvalfirðinum, eftir örfáar vikur. 

Stofnað var nýtt félag um þessa gölnu hugmynd, Röst. Sagt að það væri ekki hagnaðardrifið og hygði ekki á sölu kolefnisbréfa, aflátsbréfa. En hvað með móðurfyrirtæki Rastar, er það óhagnaðardrifið. Hreint ekki. Móðurfélag Rastar er Transition Labs, kannski ekki svo mjög þekkt h#r á landi, en átti meðal annars hið fræga fyrirtæki að endemum, Runnig Tide. Þetta sem sturtað tugum þúsunda tonna af tréflís í hafið og náði að selja aflátsbréf fyrir milljarða, áður en verkefnið hætti. Þar var ekki verið að fela sig bakvið innantóm orð, eins og Röst gerir. Í öllu falli hefur öll umræða fjölmiðla um malið þagnað, var reyndar aldrei mikil. Og við íslensku snillingarnir ætlum auðvitað að sýna heiminum að vítissóti sé svo ofboðslega heilnæmur, ætlum að bjarga heiminum. Rétt rúmur mánuður er þar til eitrun Hvalfjarðar hefst.

Flutningur á gífurlegu magni af co2 til landsins og dæling á því í jörðu niður, er önnur fáviskan. Ef ekki hefði komið til einstæð samstaða íbúa Hafnartjarðar gegn þessum áformum, er víst að engir fjölmiðlar hefðu fjallað um málið og við fyrst fengið fréttir af því þegar ólánið væri skollið á, skaðinn skeður. Samstaða íbúanna lokaði fyrir þessi áform í Hafnarfirði. En þetta dugði þó ekki til að drepa málið, dugði ekki til að opna augu stjórnenda og fulltrúa eigenda Orkuveitu Reykjavíkur, dugði ekki til að opinbera fáviskuna. Nú er OR komið á fullt annarsstaðar á landinu, m.a. Húsavík. Þar taka fávísir sveitastjórnarmenn verkefninu fagnandi. Ekkert virðist ætla að stöðva það verkefni, enda fjölmiðlar þögulir sem gröfin. 

Þeir sem að þessu verkefni standa fullyrða að mengandi efni frá erlendum fyrirtækjum, sem sannarlega fylgir með hingað til lands, sé svo lág prósenta. Þegar heildarmagnið er mikið skipir litlu hversu lá prósentan er, magnið mun skipta tugum, hundruðum eða þúsundum tonna eiturefna, eftir því hversu lengi verkefnið stendur. Þá er ekki enn komin viðunnandi tækni til vinnslu co2 úr útblæstri mengandi verksmiðja, tækni sem er áreiðanleg og enn síður viðunnandi tækni til að vinna eiturefnin frá lífsandanum. Því má gera ráð fyrir að magn eiturefna verði meira en sagt er, hvort heldur menn nota þar prósentur eða tonn. En O r heldur sinu striki, enda forstjórinn þekktur á þessu sviði, var bæjarstjóri á Akranesi þegar RT ruglið stoð sem hæst.

Þegar Runnig Tide ruglið stóð sem hæst voru margir sem hældu því og mældu því bót. Þar fóru hæst stjórnmálamenn með hjálp fjölmiðla. Engir menntaðir menn á þessu sviði sáust þó í þeim hóp, utan þeir sem fyrirtækið átti. Jafnvel var svo langt gengið að þegar eftirlitsstofnun sem átti að fylgjast með framkvæmdinni, stöðvaði hana vegna frávika frá leyfisveitingu, þurfti raðherraúrskurð til að fella bann eftirlitsstofnunarinnar. Sá úrskurður var auðfenginn. Við fávitarnir sem horfðum á ósköpin og fáránleikann, vorum algerlega orðlaus. Þegar svo pandóruboxið opnaðist, vildu þeir sem mest höfðu greitt veg RT, ekkert vita. Hlupu í felur.

Við Íslendingar erum miklir snillingar. Fyrst töldum við við okkur mestu fjarmalasnillinga á jarðkringlunni. Landið fór nánast á hausinn. Nú ætlum við að fórna íslenskri náttúru, bara af því erum svo ofboðslega færir að við getum það sem aðrir geta ekki. Þegar því er lokið fer almenningur á hausinn og þar með þjóðin. Engin atvinna og engin laun. Auðvitað líka bara af því við erum svo ofboðslega fær, getum ábyggilega lifað bara á loftinu. 

Þá verður eftirleikurinn auðveldur, aðild að esb. Hún mun verð lausnin, eða þannig. Þegar landinu hefur verið fórnað, atvinnan farin og ekkert eftir, verður ekki lengur um val að ræða. 

Kannski er leikurinn til þess gerður, að neyða þjóðina. Sannað er að ríkisútvarpið þiggur styrki frá esb og fréttaflutningur þess í samræmi við það. Hversu margir aðrir fjölmiðlar eru á þeim spena? Alla vega láta þeir sér í léttu rúmi liggja þó landinu sé fórnað, heiðum þess, fjörðum og neðanjarðar hryðjuverk.

Allt er þetta gerlegt með hjálp fjölmiðla og reyndar þeirra verk ákaflega lítilfjörlegt, þurfa bara að sleppa vinnunni sinni og fá borgað fyrir. Einstaka sinnum sést hjáróma frétt um þessi mál, í einstökum fjölmiðlum. En það stendur stutt, rétt eins og stungið sé einhverju nammi í munn þeirra.

Þá þagna þeir! 

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Að færa stöðugleika raforkunnar hálfa öld aftur í tímann

Nýlega sló út rafmagni á öllum Íberíu skaganum. Orsökin er sögð vegna mikillar orkuframleiðslu svokallaðra grænnar orku, þ.e. vindorku og sólarorku. Þetta eru óstöðugir orkugjafar sem útilokað er að hafa stjórn á og því notast við kola- og olíuorkuver til að taka á sveiflum. Eitthvað fór þar úrskeiðis þannig að öll raforkuframleiðsla um Spán og Portúgal sló út á einu bretti. Á sama tíma var grænorkuframleiðsla í Danmörku og Þýskalandi komin að þolmörkum og víst að ef Frakkland byggði ekki sína orkuframleiðslu að stærstum hluta á kjarnorku, hefi sennilega stórum hluta Evrópu slegið út samhliða Íberíu skaganum.

Hér á Íslandi er nánast öll orkuframleiðsla græn, ekki vegna vind- eða sólarorku, heldur vatns- og hitaorku. Þeir orkugjafar eru mjög stabílir og því útilokað að sama ástand geti skapast hér á landi, vegna sjálfrar öflunar orkunnar. Hluta landsins getur slegið út ef stórnotandi verður fyrir áfalli, en ekki lengur möguleiki á að allt landið verði orkulaust samtímis. Þarna ræður fyrst og fremst stöðugleiki okkar orkuframleiðslu. Þessum stöðugleika vilja sumir fórna fyrir loforð um einhvern hugsanlegan hagnað, kannski, einhvertímann.

Yfir 40 vindorkukostir eru komnir fram hér á landi, með uppsettu afli frá rúmlega 100 MW upp í yfir 500 MW. Margföld sú orkuframleiðsla sem nú þegar er stunduð hér á landi. Þetta er auðvitað alveg galið og fáheyrt. Að það skuli vera hlustað á hugmyndir um að fórna stöðugri orkuframleiðslu fyrir óstöðuga, að það skuli vera hlustað á hugmyndir sem færa okkur hálfa öld aftur í tímann, er nánast sturlun.

Enn hefur Alþingi ekki komið sér saman um lög um vindorku, eitthvað sem ætti þó að vera fyrsta skrefið. Á meðan keppast vindorku barónar við að ná hylli sveitarstjórna, vítt um landið. Þær hafa skipulagsvaldið og þær gefa út framkvæmdarleyfin. Ef ekki dugir að spila á heimsku og undirlægjuhátt sveitarstjórnarmanna er farið á næsta stig, peningastigið. Það virkar alltaf, hversu vitlaus eða vitur hver er. Það er engin spurning hvers vegna þessir barónar sækja svona fast, þeir vilja afgreiða málið í héraði og skapa þannig stjórnvöldum skaðabótaskyldu, fari svo að Alþingi afgreiði málið þeim í óhag, setja pressu á þingmenn. Þetta er þekkt aðferð peningaaflana.

Lengst af hafa tvö erlend fyrirtæki haft sig mest í frammi á þessu sviði, Zephyr og Qair. Nú eru hins vegar fyrirtæki í eigu okkar landsmanna kominn í þennan ljóta leik, Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur. Vilja vera memm. Vilja fórna landinu okkar.

Auðvitað er það svo að ekki er til jöfnunarorka fyrir allar þessar hugmyndir um vindorku hér á landi, reyndar fjarri því. Því er eina leiðin að virkja meira vatns- og hitaorku, en það dugir ekki. Jafnvel þó allir hugsanlegir kostir vatnsorku séu virkjaðir og öll hitasvæði landsins tekin undir orkuframleiðslu vantar töluvert uppá. Það verður því einungis leyst með olíu- eða kolaorkuverum. Vindbarónarnir hafa mikið talað um að orka þeirra muni nýtast til rafeldsneytisframleiðslu. Slíkar verksmiðjur eru dýrar í uppsetningu og deginum ljósara að þær verða ekki reknar eftir því hvernig vindur blæs. Þær þurfa að ganga allan sólahringinn, alla daga ársins, svo möguleg arðsemi verði til. Því þarf jöfnunarorku, jafn mikla og vindorka hefur möguleika á að framleiða við bestu aðstæður. Annað er einfaldlega ekki í boði. Þó væri líklegt að þeir sem að hugmyndum um rafeldsneytisverksmiðjum standa myndu hugsa sig um tvisvar, vegna þess hversu óstöðug vindorkan er og hversu stór hluti raforku kemur þaðan. Að búið sé að veikja raforkuframleiðsluna svo mikið að henni verði ekki lengur treyst.

Auðvitað á að vera frumkrafa til vindorkuhugmynda að sýnt sé fram á að virkjanaaðili geti sýnt og sannað að hann hafi aðgang að jöfnunarorku, jafn mikilli of vindorkuverið getur framleitt við bestu aðstæður. Allir vita hver framleiðslan er þegar lygnir.

Hér á þessu vefsvæði hef ég skrifað mikið um vindorku, tekið fyrir hina ýmsu þætti hennar, s.s. mengunarþætti. Allir sem kynna sér þennan orkukost þekkja þá þætti sem mestri mengun skilar, en kannski gera sér ekki grein fyrir umfanginu. Gera sér ekki grein fyrir stærð vindtúrbína eða hvað þarf til einnar slíkrar. Það er í sjálfu sér eðlilegt, þar sem fjölmiðlar hafa verið ótrúlega þögulir um þetta stóra mál. Mætti jafnver ætla að þeim sé greitt fyrir þögnina og yfirskafninginn. Í mesta lagi eru fluttar fréttir unnar úr upplýsingum vindbarónanna eða þeirra launþega, eins og íslenskra verkfræðistofa. Þar virðist ein stofa bera herðar og höfuð yfir aðrar, í því að gera ásýndina og framkvæmdanna betri en raunverulega er. Á þetta hef ég bent í öllum þeim athugasemdum sem okkur landsmönnum er leyft að gera, meðan afgreiðslan er hjá eftirlitsstofnunum. Árangurinn er enginn og oftar en ekki ekkert svar. Reyndar einungis fengið svar frá Skipulagsstofnun við einni athugasemd og þó ekki beint svar, heldur staðlað sem öllum var sent.

Ég ætla ekki að ræða alla þá skelfingu sem fylgir vindorkuverum, mengun eða annað. Þó vil ég benda á einn hlut sem aldrei er minnst á og enginn virðist skilja, eða vilja skilja. Það er landraskið sem fylgir hverju vindorkuveri.

Allir horfa á þann sjónskaða sem til verður vegna "slóðagerðar" við vindorkuverin. Hann er vissulega mikill, en annar skaði er þó verri. Þetta eru auðvitað engir slóðar, heldur öflugir vegir, enda þurfa þeir að bera þunga upp á allt að 100 tonnum í ferð. Slíkir vegir verða ekki lagðir nema jarðskipti fari fram undir vegstæðinu. Flest eru þessum vindorkuverum ætlað að vera upp á heiðum okkar, viðkvæmum heiðum með flóknu dýralífi. Þar eru heiðartjarnirnar kannski viðkvæmastar, með sínu einstaka og fjölbreytta vatnalífi. Lífæð þessara tjarna er auðvitað vatnagangur milli þeirra, lækir sem neðanjarðarvatn. Þegar búið er að grafa allt landið í sundur og fylla upp með burðarefni og síðan þjappa niður með gífurlegum þungaflutningum, er ljóst að lítið rennsli verður milli þessara tjarna, hvort heldur ofan eða neðanjarðar. Tjarnirnar einangrast g allt líf í þeim þrýtur, verða fúlar tjarnir. Og fuglalíf leggst af.

Þetta er nóg að sinni.

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Af einskærri heimsku anar OR í örendið

Orkuveita Reykjavikur ætlar ekki að gefast upp á Cabfix verkefninu. Nú virðist Hafnafjörður úr myndinni, að mest og þá er ráðist á næstu fórnarlömb, Þorlákshöfn og Húsavík.

Einhverra hluta vegna er augljósasti kosturinn ekki inn í myndinni, orkuvinnslusvæði OR á Hellisheiði. Hvers vegna? Þar er allt sem til þarf, meira að segja niðurdælingaholur og allur búnaður. Eina sem þarf er lögn frá Miðbakkanum inn á heiðina. Ætti ekki að vera mikið mál og ef þetta er bara eins og hver annar gosdrykkur, er malið einfalt.

Eða er þetta kannski eitthvað eitraðra en gosdrykkur? Eru forsvarsmenn OR tilbúnir að bergja á glundrinu? Getur verið að OR sé hrædd um að orkuvinnslan á heiðinni sé í hættu af því magni sem til stendur að dæls í jörð, að það geti leitt til jarðskjálfta eða jafnvel enn verri hamfara, svo orkuvinnslan verði í hættu?

Einhver ástæða liggur fyrir því að OR er svo umhugað um að þessi starfsemi verði einhversstaðar annarsstaðar en í grennd við það svæði sem fyrirtækinu hefur verið úthlutað, til orkuvinnslu. Helst sem lengst í burtu.

Nú þegar hefur stórum upphæðum verið sóað í þetta verkefni, þó dótturfyrirtækið sé verðlaust. Það er nokkuð sérstakt. Og enn skal sóað fé í nafni OR. Ekkert veð til hjá Carbfix. Og loks, þegar ekki verður lengra komist í foraðinu, þurfum við eigendur OR að borga brúsann.

Þegar menn, af ógætni, ana út í foraðið, er um tvennt að ræða. Að snúa til baka og komast á fast land, eða hitt að halda áfram í örendið. Það þarf fádæma heimsku til að velja síðari kostinn, þó gerir Orkuveita Reykjavíkur einmitt það!

Carbfix svarar fyrir sig vegna áforma á Húsavík

Líffræðileg fjölbreytni heiðarlanda

Ég verð að segja að Jóhann Páll kemur skemmtilega á óvart.

Vernd á viðkvæmri náttúru okkar er eitthvað sem ætti að vera sjálfsagt mál. Kuldatímabil fyrri alda og stór eldgos hafa gert landið okkar rýrra en áður var, þó heldur horfi til betri vegar nú, með hlýnandi loftslagi. Svo illa kom landið undan þessu kuldatímabili að það var nánast orðið óbyggilegt í lok þess. Af þeim sökum flúði fjórðungur landsmanna til annarra landa, undir lok litlu ísaldar. En, eins og áður segir, hefur landið tekið nokkrum stakkaskiptum síðustu áratugi. Þar sem áður voru berir melar hefur laggróður náð að festa sig vel og þau litlu og vesælu kjarrlendi sem enn tórðu gegnum kuldatímabilið, hafa sprottið upp og sumstaðar dugir þar ekki að standa upp til að finna áttir, eins og stundum hefur verið haft að gríni.

Landgræðsla, gjarnan unnin af bændum, hefur einnig skilað stóru, þó gagnrýna megi einstök verk á því sviði. Þar má kannski kenna um fáþekkingu. Sem dæmi var allt of langt gengið í notkun lúpínu a þeim vettvangi, svo fögrum melum með sinni fjölbrettu lágflóru hefur verið fórnað.

En nú stöndum við á tímamótum, stórum tímamótum.

Erlendir aðilar í samvinnu við íslensk fyrirtæki, sækja að landinu okkar og hafa nú teygt sig út fyrir landsteinana. Síðasta dæmið er tilraunir með vítissóta í Hvalfirðinum. Tilgangurinn óskýr en afleiðingarnar gætu orðið geigvænlegar.

Vel grónu landi, jafnvel berjalandi, er umbreytt í gróðurleysi svo rækta megi þar skóga. Ekki til að bæta landið okkar eða líffræðilega fjölbreytni þess. Nei, þar liggur einungis eitt að baki, fégræðgi. Að rækta skóga til sölu kolefniseining svo erlend fyrirtæki geti áfram mengað andrumsloftið, núna bara löglega. Í þessu skyni hafa jarðakaup umbreyst. Þeir sem vilja búa á bújörðum og vernda land sitt og fjölbreytni þess, fyrir komandi kynslóðir, komast ekki lengur að söluborði bújarða. Peningaöflin hafa yfirtekið það, jafnvel svo að heilu sveitirnar eru undir. Þar er engin hugsun um líffræðilega fjölbreytni, einungis hversu mikið megi græða.

Heiðarnar eru viðkvæmastar. Þar er gróður viðkvæmastur, þar viðheldur fuglalífið sér og þar eru einstök lífkerfi í tjörnum. Þangað sækja erlendir vindbarónar einna mest og skelfileg hugsun ef, þó ekki væri nema hluti þeirra áforma raungerist. Vindtúrbínur eru ekki líffræðileg fyrirbrigði, heldur stóriðja. Reyndar má með sanni segja að vindtúrbínur séu einna hættulegastar allra hugmynda um orkuvinnslu, hvað líffræði varðar, hvað þá fjölbreytni hennar. Stór svæði verða eyðilögð til að koma þessum ófreskjum fyrir, sem síðan dæla út í andrúmsloftið hinum ýmsu tegundum mengunar, s.s. örplasti, sf6 gasi og olíu, svo eitthvað sé nefnt. Reyndar ekki co2 meðan þær eru í rekstri en nægt magn af því við framleiðsluna, frá hráefnatöku til fullbúinnar vindtúrbínu. Þá er mikil co2 mengun við reisningu þessara mannvirkja, vegagerð að byggingasvæði, plön og kranar auk flutninga frá hafnasvæði að virkjanasvæði og allri steypu frá steypustóð að virkjanasvæði. Þetta veldur einnig raski á jarðvegi, sem mun stuðla að aukinni losun co2 og það sem þó er verra, að vatnasvið heiðanna breytist þannig að heiðartjarnir munu þorna upp. Því er fátt sem getur skaðað líffræðilega fjölbreytni landsins okkar meira en vindorkuver. Við höfum ekki heimild til að fórna landinu á þann hátt, okkur ber skylda til að skila því eins góðu og í mannlegu valdi stendur, til afkomenda okkar.

Því fagna ég þessari áherslu umhverfisráðherra og vona að alvara liggi þar að baki.

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Vanhæf sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar

Transition Labs (TL) er alþjóðlegt fyrirtæki. Þetta fyrirtæki á aftur nokkur undirfyrirtæki sem sinnir ýmsum störfum. Þau sem við kannski þekkjum best, af þeim fyrirtækjum sem TL á eru Runnig Tide (RT) og Röst auk minna þekkts fyrirtækis er nefnist Transition Park og er það sagt í sameign með Akranesbæ.

RT þekkja flestir, enda saga þess hreint með ólíkindum. Óþarfi er að tíunda þá sorgarsögu hér. Transition Park er aftur eitthvað sem fæstir þekkja og spurning hvort það tengis sorgarsögu RT eða hvort það er angi af Röst.

Þessi pistill er aftur fyrst og fremst um Röst og áætlanir þess til að dæla vítissóda í Hvalfjörðinn.

Ekki kemur fram á heimasíðum TL eða Rastar hvenær Röst var stofnuð en með nokkurri leit má sjá að fyrstu fréttir í fjölmiðlum af því fyrirtæki eru þegar tilkynning um ráðningu forstjóra þess kemur fram, eða undir lok febrúar 2024, fyrir rétt rúmu ári síðan.

Litlar fréttir eru af þessu fyrirtæki framanaf, en þó einhverjar. Það er ekki fyrr en grein um áætlanir þessa fyrirtækis kemur í blöðin, skrifuð af leigutaka Laxár í Kjós, sem alþjóð fær að vita um hvað málið snýst. Að menga eigi Hvalfjörðinn með vítissóda.

Saga þessa fyrirtækis, þó stutt sé, er hreint með ólíkindum og sýnir vel hvernig fyrirtæki vinna sem ætla að gera eitthvað sem ekki getur með nokkru móti talist eðlilegt eða skynssamlegt. 

Forstjórinn er sóttur til Landverndar, oddvita Hvalfjarðarsveitar er boðin stóll í stjórn Rastar og það fyrirtæki sem á að standa vörð um hafsvæðin okkar og hafa eftirlit með að því sé ekki ógnað, er keypt til að gera umhverfismat um málið. Þannig telur fyrirtækið sig vera búið að binda alla þá enda sem hugsanlega gætu raknað upp í þeirra áætlunum. Sennilega lært eitthvað af RT ævintýrinu.

Þann 24. apríl 2024, er lagt fram erindi til sveitarstjórnar Hvalfjarðarsveitar frá TL um boð til setu í stjórn Rastar. Ekki kemur fram í erindi TL að dæla eigi vítissóda í Hvalfjörðinn, einungis talað um að basa, sem vissulega er fallegra orð á sama hlut. Ekki er víst að allir hafi kveikt á hvað þarna var raunverulega verið að tala um. Alla vega var samþykkt samhljóða tillaga oddvitans um að tilnefna sjálfa sig í stjórn Rastar. Þar með er sveitarstjórnin búin aðð gera sig vanhæfa til að fjalla frekar um málefni Rastar eða ætlanir þess fyrirtækis.

Næst er rætt um þetta fyrirtæki á vettvangi sveitarstjórnar þann 26. febrúar 2025. Þar er tekið fyrir umsagnarbeiðni um leyfisveitingu utanríkisráðuneytisins til Rastar á rannsóknarleyfi. Sem fyrr er sveitarstjórn samhljóða um þá leyfisveitingu. En nú vanhæf.

Hafrannsóknarstofnun er sú stofnun sem á að sjá til þess að verja hafsvæðið umhverfis landið okkar, vera eftirlitsaðili með að því sé ekki ógnað. Eftir sem áður gerði það tilboð í rannsóknir á Hvalfirðinum, fyrir einkafyrirtækið Röst. Fyrir lá hverjar hugmyndir fyrirtækisins voru og rannsóknin miðaði að því. Röst segist hafa "valið" Hafró til verksins, en auðvitað var það gert til að losna undan afskiptum þeirra á síðari stigum. Fyrir þessa keyptu skýrslu fékk Hafró greitt 100 milljónir króna, í tvennu lagi. Eftir gerð skýrslunnar réði Röst starfsmann frá Hafró til sín.

Þarna er Hafrannsóknarstofnum einnig búið að gera sig vanhæft til að fjalla um málið, fyrst með því að taka að sér þessar rannsóknir, en ekki síður fyrir að taka háar fjárhæðir fyrir vikið.

En um hvað snúast þessar svokölluðu rannsóknir og hvers vegna hér á landi?

Röst ber því við að Hvalfjörðurinn henti sérstaklega vel til verksins vegna strauma og lífríkis. Rannsóknin á að fara fram innst í firðinum, þar sem straumur er einna minnstur. Hvað lífríkið varðar þá er hellst að sjá að tilraunin snúist um hversu mikið af því skaðist við losun vítisódans. Þessi rök halda því vart miðað við að sagt er að þetta muni ekki hafa nein áhrif á lífríkið og straumur nánast enginn innst í firðinum. Auðvitað hefði verið hægt að gera þessa tilraun hvar sem er í heiminum, en ekki víst að kostnaður við að kaupa velvildina og leyfin væru jafn ódýr og hér. Þægilegir stólar og 100 milljónir myndu duga skammt ytra.

Um sjálfa rannsóknina er erfitt að ráða. Fyrstu tölur sem nefndar voru sögðu okkur að sleppa ætti allt að 30 tonnum af 4,5% vítissódablöndu, eða um 1,35 tonni af hreinum vítissóda. Nú er rætt um 200 tonn af 4,5% vítissódablöndu, eða um 9 tonnum af hreinum vítissóda! Hvað verður þegar á hólminn er komið er enn óvitað.

Kannski gerir fólk sér ekki grein fyrir þessu magni, en svona til að setja það í smá samhengi þá er um að ræða sem svarar um 20 olíubílum fullum af blönduðum vítissóda eða sem svarar 15 áburðapokum af hreinum vítissóda. Þetta magn er því líkt að ekki er með nokkru móti hægt að fullyrða að það hafi ekki áhrif á lífríkið, reyndar nokkuð víst að stór skaði mun hljótast af.

Röst setur nokkurn varnagla fyrir þessu á heimasíðu sinni. Þar er sagt að magnið sem á að sleppa af vítissódanum í fjörðinn sé talið fyrir neðan þau mörk að það hafi áhrif á lífríkið. Það er ekki fullyrt heldur talið. Það er semsagt ekki vitað - ennþá.

Einnig kemur fram á heimasíðu Rastar að fyrirtækið sjálft ætli að sjá um vöktun, meðan rannsókn fer fram og eftir hana. Því mun sein fréttast ef eitthvað fer úrskeiðis og svo þegar skelfingin uppgötvast er bar hægt að segja   "sorrý".

Það sem eftir stendur er að sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar er með öllu vanhæf til að fjalla um mál Rastar. Þar veldur sú ótrúlega heimska sveitarstjórnar að samþykkja setu oddvita í stjórn fyrirtækisins.

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að eyða henni.

 

Vindorkuver í Fljótsdalshreppi

Til umsagnar hjá skipulagsstofnun er matsáætlun um vindorkuver í Fljótsdalshreppi.

Mat þetta er á margan hátt illa unnið og í sumum tilfellum rangt. Þá er staðreyndum hnikað svo áhrif vindorkuversins geti talist minni en þau í raun eru. Ekki er tekið á öllum þáttum sem fylgja vindorkuverum.

Þarna er áætlað að byggja vindorkuver með 50 vindtúrbínum, hverri með allt að 7 MW uppsett afl, samtals uppsett afl upp á 350 MW.  Hæð hverrar vindtúrbínu er sögð um 200 metrar miðað við spaða í efstu stöðu. Því er ljóst að sjónmengun mun verða töluverð. Í skýrslunni er hins vegar gert lítið úr þessari sjónmengun og einna líkast að matið hafi farið fram bak við tré. Þó verður að segja að erfiðara er að átta sig á að á Egilsstaðaflugvelli, þar sem einn matsstaður sjónmengunar er, skuli sjónmengun vera talin lítilsháttar. Á milli vindorkuversins og þess staðar eru engin tré, einungis fallegur Lögurinn. Fleira má nefna í þessum dúr, þar sem minna er gert úr áhrifum en raun verður, enda stór hluti skýrslunnar lagður undir þetta atriði. Þá er haldið þeim möguleika að hægt verði að auka afl vindorkuversins upp í 500 MW. Ekki sagt með hvaða hætti en þar koma tveir möguleikar til. Annar er að fjölga túrbínum úr 50 í 72, eða að velja stærri túrbínur, með uppsettu afli upp á 10 MW. Þær eru auðvitað mun hærri og að öllu leyti umfangsmeiri. Þar sem þessi möguleiki er nefndur og miðað við að þetta verði innan þess virkjanasvæðis sem skýrslan fjallar um er ljóst að síðari kosturinn er líklegri. Hvor kosturinn sem valinn verður, þá er þessi skýrsla marklaus.

Á mynd 3.2 er klassísk fölsun á stærðarhlutföllum sett fram. Þar er teikning af vindtúrbínu, húsi fyrir safnstöð og bíl. Ef vindtúrbínan á þeirri mynd er 200 metra há, eins og skýrslan gerir ráð fyrir, er þetta einnar hæða hús um 8 metrar á hæð og bíllinn fyrir utan það3,5 metrar á hæð. Reyndar má ætla að hlutföllin séu enn skakkari, þar sem að á myndinni er hægt að sjá að húsið og bíllinn er nokkuð fjær en sjálf vindtúrbínan. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem svona rangfærslur eru settar fram, virðast frekar regla en undartekning.

Varðandi sjálfa framkvæmdina er ljóst að áætlanir um fjölda þungaflutninga er vanáætlaður, jafnvel þó hvert æki er talið geta orðið allt að 150 tonn. Ekki er tiltekið hversu miklir flutningar verða vegna steypu í undirstöður, einungis að þær muni verða um 600 m2 undir hverja vindtúrbínu. Samkvæmt heimasíðum vindtúrbínuframleiðenda þarf sökkullinn að vera að minnsta kosti 4 metra djúpur, fyrir túrbínur af þessari stærð. Það gerir því 2000 m3, eða 5000 tonn af steypu undir hverja túrbínu. Þetta segir að það fara um 16,600 steypubílar, einungis í undirstöðurnar. Akstur þeirra má auðvitað takmarka með því að setja upp steypustöð á svæði, þó ekki sé minnst á þá lausn, en engu að síður þarf þá að aka hráefnum að þeirri stöð. Þannig mætti minnka það magn sem þarf að aka á svæðið úr 250.000 tonnum niður í 200,000 tonn, vegna steypunnar. En þessi kostur er ekki nefndur í skýrslunni.

Það er því ljóst að gífurlegir þungaflutningar munu liggja inn veg 931, sem er einungis sveitavegur. Hann er fjarri því að bera þennan þunga, reyndar engir vegir á Ísandi færir um það. Því þarf, ef þessi framkvæmd á að geta orðið, að endurbyggja veg 931 frá grunni. Hver á að gera það? Vegagerðin? Á að taka fé úr sveltandi ríkissjóð til að hægt sé að reisa vindorkuver sem liggur fyrir að muni aldrei getað borgað sig? Lítið er um þetta rætt í skýrslunni, einungis talað um að gera þurfi mat á því hvort vegurinn geti borið þessa umferð. Það má spara þann pening, það er víðs fjarri að að sá vegur geti borið þann þunga sem talað er um eða þá miklu umferð sem tengist þessari framkvæmd.

Í skýrslunni kemur fram að orkan sem þetta vindorkuver er ætlað að framleiða er ætluð til framleiðslu á rafeldsneyti. Sú verksmiðja þarf 250 MW stöðuga orku. Hvaðan á sú orka að koma, þegar rómaða lognið leggst yfir Fljótsdalinn? Ekki getur Fjarðarál verið stuðpúði fyrir það ástand og ekki er nein umframorka til í kerfinu. Því verður væntanlega að virkja vatnsorku einhversstaða svo þessi verksmiðja geti orðið að veruleika. Sú virkjun verður að getað skaffað a.m.k. 250 Mw. Engu breytir að fjölga vindtúrbínum á fljótsdalnum, sama hversu margar þær verða eða stórar. Þær stoppa allar ef ekki blæs! Það er eiginlega óskiljanlegt að einhverjum detti til hugar að ætla að byggja verksmiðju sem rekin verður á ótryggri orku. Þarna hlýtur eitthvað annað að búa að baki.

Lítið er rætt um áhrif vindorkuversins á dyralíf á svæðinu, einungis sagt að skoða þurfi betur þá þætti. Það hefði kannski verið betra að einmitt þeir þættir hefðu verið skoðaðir vandlega, áður en þessi skýrsla er lögð fram. En sennilega treysta verkkaupar skýrslunnar á að svo langt verði komið í ferlinu, þegar loks verður séð hver þau áhrif verða, að ekki verði aftur snúið. Það ætti ekki að vera mikið mál að afla upplýsinga erlendis frá um þessi áhrif. Það er t.d. vitað að það féll dómur í Noregi um loka skyldi vindorkuveri vegna áhrifa þess á hreindýr. Þá er einnig vitað að vilt dýr forðast að vera í nálægð vindorkuvera, einkum vegna lágtíðnihljóða frá þeim, hljóða sem mannseyrað nemur ekki en fjöldi annarra dýra er berstrípuð fyrir.

Það sem ekki er sagt.

Nýlega varð slys í nýlegri vindtúrbínu í Noregi. Gírkassinn tók að leka og fóru um 450 l af olíu niður í arðveginn. Hvernig er okkar viðkvæma náttúra, þar sem gróður berst við náttúruöflin, í stakk sett til að takast á við slíka ábót? Staðreyndin er að spaðar vindtúrbínu er látnir snúast sem næst 15 hringjum á mínútu. Þessu er stýrt með skurði blaðanna og ef vindur fer yfir ákveðin mörk er túrbínan stöðvuð. Þetta virðist ekki mikið, en þegar spaðarnir eru orðnir yfir 80 metrar á lengd er hraði þeirra við ytri enda orðinn geigvænlegur. En rafallinn þarf að ná a.m.k. 1800 snúningum á mínútu. Til að það sé gerlegt er notast við risastóra gírkassa, sem auka hraðann frá spöðum að rafal. Þessir gírkassar þurfa olíu og skipta þarf þeirri olíu út reglulega. Ef slys verður, annað hvort við skipti á olíunni eða ef gírkassinn sjálfur fer að leka, sér lögmál Newtons um hvert olían fer. Þá má ekki gleyma því að í hverri vindtúrbínu er spennir og hann þarf einnig olíu. Vandinn við þá olíu er að hún getur orðið geislavirk. Það er því ljóst að olíumengun frá vindtúrbínum er til, reyndar nokkuð algeng. Ekkert er minnst á þetta í skýrslunni.

SF6 gas, eða Sulfur hexafluoride, er gas sem er notað til kælingar á rofum í vindtúrbínum. Frá því vindorkuverum tók að fjölga verulega í Þýskalandi hefur orðið töluverð hækkun á mældu gildi þessarar gastegundar þar. SF6 gas er talið 26000 sinnum öflugri gróðurhúsagastegund en t.d. lífsandi okkar, Co2. Auk þess er endingatími SF6 einhver þúsund ár. Það er ekki neitt talað um þetta í skýrslunni, hvorki sjálfan vandann né hvort til standi að vakta þessi gildi. Reyndar er vöktun svo sem ekki neitt annað en að vitneskja um að skaðinn er skeður, kannski betra að láta hann ekki verða.

Nefndi áður lágtíðnihljóð frá vindorkuverum. Rannsóknir sýna að það hefur ekki einungis áhrif á þær skepnur sem heyra það, heldur getur það verið hættulegt mannskepnunni einnig. Áhrif þess hafa mælst um 15 km frá orkuveri. Þetta er orðið mikið vandamál t.d. í Hollandi, þar sem fólk er farið að flýja hýbýli sín. Ekkert er minnst á þetta í skýrslunni.

Það sem þó kemur mest á óvart er að hvergi er minnst á örplastmengun frá vindtúrbínum. Sumir reyna að gera lítið úr þeirri mengun en í þessari skýrslu er hún ekki nefnd. Örplastmengun er einhver hættulegasta mengun sem herjar nú á heimsbyggðina. Af þeirri ástæðu var t.d. skylda að festa alla plasttappa við flöskur og fernur, svo þeir skiluðu sér aftur í endurvinnslu. Spaðar vindtúrbína er að mestu gerðir úr trefjaplasti, þ.e. glertrefjar eru bundnar saman með epoxy plasti og húðaðar með sérstakri plasthúð. Þetta plast eyðist af með tímanum, misjafnt eftir veðurálagi, uns komið er inn í glertrefjarnar. Reynslan erlendis er að þetta taki kringum 10 ár, en þá er spöðum skipt út fyrir nýja. Einhver misskilningur er að glertrefjarnar séu hættulegastar. Vissulega eru þær hættulegar meðan þær eru enn glertrefjar, en síðna brotna þær niður og verða að sinni upphaflegu mynd, sandi. Það er hins vegar epoxyið og varnarlagið sem er hættulegt. Það er pjúra plast og trosnar af sem ósýnileg mengun er fellur ekki bara næst vindorkuverinu, heldur getur fokið langan veg uns það lendir. Þar fer það inn í flóruna, samlagast vatninu og skepnur og menn innbyrða það með ófyrirséðum afleiðingum.

Það verður alltaf ljósara og ljósara hversu mikill skaðvaldur vindorkuver eru fyrir náttúruna. Sjónmengun er auðvitað hlutlæg en hefur sannarlega neikvæð áhrif á ferðaþjónustu. Fasteignaverð lækkar þar sem slík orkuver rísa og fleira má nefna er tengist sjónmenguninni.  Olíumengun er eitthvað sem menn setja ekki í samhengi við vindorkuver, en er þó töluverð í þeim bransa. SF6 mengun er einhver hættulegasta mengun fyrir andrúmsloftið og ekki nein leið að sjá fyrir endann á henni. Örplastmengun er einhver mesta vá er mannkynið stendur frammi fyrir og miklir fjármunir lagðir til að reyna að vinna bug á henni. Ekkert er þó öflugra að vinna gegn okkur á því sviði en einmitt vindorkan. Ekki einungis meðan spaðar eru í notkun, heldur ekki síður þegar þeim er fargað. Ekki hefur fundist raunhæf leið til endurvinnslu þeirra. Allar þær leiðir sem reyndar hafa verið byggja á enn meiri mengun, bara á öðrum sviðum. Því hefur sú leið verið valin að urða þá, þar sem plastið úr þeim leysis smám saman upp og verður að örplasti sem fer inn í lífskeðju heimsins.

Því má segja að fáar ef nokkra aðferðir til að vinna raforku sé jörðinni skaðlegri en vindorka og kannski réttnefni að tala um örplastverksmiðjur.

 

Við björgum ekki náttúrunni með því að fórna henni!