Áróðurinn hafinn

Stjórnvöld hafa hafið áróðurinn fyrir kosningu um aðild að esb. Annars vegar með fjáraustri til að "rétt niðurstaða"  fáist og hins vegar með því að læða inn í hugarskot fólks að öll mótmæli gegn aðild sé til komin af inngripi erlendra aðila, gjarnan ótiltekinna öfgahópa.

Fyrir það fyrsta er engin rétt eða röng niðurstaða sem mun koma fram úr þessari kosningu, einungis vilji meirihluta landsmanna. Það kallast lýðræði. Inngrip stjórnvalda í slíka kosningu kallast allt öðru og ljótara nafni. Kjósendur vega og mets kosti og galla aðildar og eiga að fá að gera það í friði fyrir ríkjandi stjórnvöldum.

Að nota ríkissjóð til öflunar atkvæða til aðildar að esb eru inngrip sem ekki á né má samþykkja, aldrei. Sambandið sjálft er þegar með háar greiðslur til þessa verks, sumpart gegnum menntaelítuna í nafni svokallaðra styrkja, en mestan part til fjölmiðla til að fá "rétta" umfjöllun. Þar er ekki á bætandi, þó grunur sé um enn víðtækari greiðslur sambandsins til stuðnings aðildar Íslands að esb. Allt inngrip með peningum í þessa umræði, skekkir niðurstöðuna, gerir hana ómerka. 

Sú ógn af utanaðkomandi erlendum öflum, sem ráðherra nefnir, er ekki til staðar. Engin erlend öfl hafa hag af því að við göngum ekki ì esb. Þessi umræða er hins vegar nokkuð algeng í dag, ekki síst innan esb og þá hefur umræða Trumps einnig verið nokkur í þessum dúr. Ef grunur er um vafasama kosningu er haldið uppi þessum áróðri og ef kosningaúrslit eru ráðamönnum ekki hagfelld er þetta fyrsta sem sagt er, að einhver óskilgetin utanaðkomandi öfl, gjarnan kennd við öfgahópa, sögð hafa haft afskipti af kosningunni.

Evrópusambandið hefur gengið svo langt að neita niðurstöðu kosninga, ef þær eru ekki að vilja þess. Sett ríki í skammarkrók og sektað þau, ef vilji þeirra þjóða er ekki sami og framkvæmdarstjórnarinnar. Fyrir vestan okkur er réttarkerfið örlítið skárra, þar komast menn illa upp með svona rugl, geta ekki refsað fyrir "ranga"  niðurstöðu. Þar er dómskerfið enn virkt. 

Einu erlendu afskiptin sem við þurfum að hafa áhyggjur af, stafa frá esb. Þau eru þegar hafin.

Að nota fjármuni til að hafa áhrif á vilja fólks í kosningum er eitt, annað að koma inn í huga fólks að einungis ein skoðun sé rétt. Þetta er afbökun lýðræðisins. Þegar stjórnvöld haga sér með þeim hætti erum við komin nær einræðinu en gott þykir og nauðsynlegt að rétta þann kúrs.

Þá er spurning, þegar slíkt er gert i þeim tilgangi að færa völd til erlendra ríkjasambanda, að veikja lýðræði, hvenær ákvæði stjórnarskrár um landráð virkjast?

Ekki hlutverk stjórnvalda að greiða fyrir rétt svar

Green eða Grín

Green economy, eða grænt hagkerfi mætti kannski frekar kalla grín hagkerfi.

Og út á hvað gengur svo þetta grín hagkerfi?. Jú, það er búin til einhver þörf og þeirri þörf þarf að svara. Í þessu tilfelli þörf á að minnka co2 í andrúmslofti og svar við því hvernig slíkt er hægt. Þessu tengdu er svo komið inn á umhverfismál, náttúruauðlindir og fleira, sem auðvitað er hið besta mál, flokkun sorps og fleira. Vandinn er bara að það nær ekki lengra en svo. Sorpið flokkað af neytendum og safnað saman í safnstöð þar sem því er pakkað til flutnings úr landi og notað þar sem eldsneyti, í eldsneytishrjáðum löndum þar ytra.

Ekkert af þessu skapar raunveruleg verðmæti, eru fjármögnuð að mestu með hærri sköttum á almenning. Ekkert af þessum verkefnum skilar tilætluðum árangri þrátt fyrir að miklum fjármunum sé eytt til þeirra. Nú síðast upplýst að Climeworks, fyrirtæki sem ætlaði að fanga co2 úr andrúmslofti, hefur haft uppi brellur til að halda verkefni sínu gangandi. Er búið að selja 380 þúsund tonn af kolefniskvóta en ekki getað afhent nema rétt rúmlega 1 þúsund tonn. Verkefnið er ekki að ganga upp og mun sennilega aldrei gera það. Það hefur þó ekki vantað aurinn sem þetta fyrirtæki hefur sót til sín, peningar sem alltaf lendir á almenningi að borga, með einum eða öðrum hætti.

Tengt þessu fyrirtæki er svo Carbfix, sem ætlaði að dæla niður innfluttu menguðu co2 sulli í jörð niður í Hafnarfirði. Íbúar bæjarins náðu að stöðva það æði, a.m.k. í bili. En Carbfix, eða réttara sagt Orkuveita Reykjavíkur, lætur ekki svoleiðis smámuni stoppa sig, fann sveitarfélag norður í landi sem fagnar þessum áformum og víst að þar mun skelfingin fá að ríða röftum. Þar skal dæla niður einhverju óhemju magni af einhverju glundri, flutt með skipum frá Evrópu, niður í berg sem er á jarðskjálftasvæði.

Allir muna Runnig Tyde ævintýrið, sem stóð sem betur fer frekar stutt. Tréflís var sturtað í miklu magni í sjóinn og átti hún að draga til sín co2 úr andrúmsloftinu. Allir menn sem einhverja menntun hafa á þessu sviði bentu á það augljósa, að það myndi ekki gerast, heldur þvert á móti myndi flísin sökkva til botns með tímanum, rotna og sleppa enn hættulegra gasi úr í andrúmsloftið, metani. Sennilega verið betra að leifa trjánum bara að standa vestur í Kanada og fanga co2 úr andrúmsloftinu, eins og trjám er gjarnt.

Önnur tilraun af sama meiði var ætlun Rastar að dæla vítissóta í Hvalfjörðinn. Það náðist að stöðva, í bili. Eigendur Runnig Tyde og Rastar eru Transition Labs. Sami eigandi.

Trjárækt er viðurkennd aðferð við föngun co2 úr andrúmslofti. Þar þarf þó að fara varlega, stundum betra að láta þann gróður sem fyrir hendi er sjá um verkið. Það eru nefnilega ekki bara grænu blöðin á trjánum sem vinna slíkt verk, allt grængresi og reyndar allur gróður gerir slíkt hið sama. Þess vegna er co2 svo nauðsynlegt fyrir líf á jörðinni, nauðsynlegra en súrefni, sem reyndar er einnig unnið út í andrúmsloftið af grænblöðungum. Vinna kolefniseininguna úr co2 og sleppa súrefninu frá sér. Stór mistök voru gerð í þessu fyrir nokkru, þegar sama sveitarfélag og nú vill taka á móti menguðu sulli frá Evrópu, gaf heimild til að plægja upp stórt gróið svæði til trjáræktar.

Samhliða þessu hefur verið tekin sú stefna að moka ofaní skurði, kallast endurheimt votlendis. Allir sem þekkja til votlendis vita að þar er gróður oftast rýr og oftar en ekki megn fýla af slíkum svæðum. Fýlan skapast af rotnun og sú rotnun framleiðir metan, hættuleg gastegund ef hún er í miklum mæli. Hins vegar vita hinir sömu að þurrkað land verður gjarnan mjög gróskumikið, Magn grænblöðunga margfaldast og getan til vinnslu co2 í sama mæli. Þá eru flestir framræsluskurðir hér á landi meira en hálfrar aldar gamlir. Þeir skurðir sem hefur verið viðhaldið eru einkum þeir sem snúa að ræktarlandi, aðrir eru flestir orðnir gagnlitlir eða gagnlausir til þurrkunar. Hvernig á því standur að mönnum datt þessi fásinna í hug er óskiljanlegt með öllu. Þarna er verið að vinn þvert gegn þeirri stefnu sem ætlað er.

Flokkun rusl er auðvitað hið besta mál, en einungis ef hægt er að treysta því að sú flokkun skili sér alla leið. Stjórnvöld hafa tekið upp Evrópu tilskipun á þessu svið, tilskipun sem reynist fámennri þjóð í stóru landi ansi dýr. Mörg sveitarfélög neyðast til að stór hækka gjaldtöku af íbúum, svo uppfylla megi tilskipunina, ef þau ætla að lifa af. Þessi flokkun er þó ekkert annað en sýndarmennska, þegar vel er gáð. Sem dæmi að ef á að flokka plast til endurvinnslu þarf að flokka það í sjö flokka, sex undirflokka plasts og þann sjöunda fyrir gerviplastið. Þetta er auðvitað ekki gerlegt fyrir heimili landsins, sjáum í hendi okkar að kostnaðurinn myndi verða enn meiri og tunnufjöldinn maður minn, við hvert heimili. Því er plast frá heimilum tekið óflokkað og sent til Svíþjóðar, þar sem það er nýtt sem eldsneyti á brennsluofna til framleiðslu orku. Er ekki betra að byggja slíka ofna hér heima og framleiða orku á köldum svæðum, losna þannig við dýran og mengunarmikinn flutning yfir hafið. Sama má gera fyrir pappann. Þannig værum við komin með háhitaofna sem gætu brennt allt okkar rusl, utan járns og gefið okkur bæði hitaorku og raforku, svona rétt eins og Svíarnir gera við okkar sorp. Einungis einsleitt plast frá stórnotendum, rúlluplast bænda og netadræsur skipa, er vinnanlegt og það er unnið hér á landi.

Töluvert er talað um umhverfismál í því sem kallast Green Economy, eða grín hagkerfi. Allar aðgerðir sem flokkast undir þetta grín eru þó þvert á þá stefnu.

Umhverfismál eru auðvitað mjög víðfeðmt hugtak en í sinni tærustu og einföldustu mynd má segja að umhversmál fjalli um að ekki skuli ganga meir á náttúruauðlindir en nauðsyn ber, ekki skuli menga meira en nauðsyn ber og er þar átt við alla mengun. Co2 er ekki mengun, heldur lífsandi jarðar. Og að nýta skuli það sem notað er eins lengi og hægt er.

Ef við byrjum á nýtingu hluta þá eru jarðarbúar þar einstakir sóðar. Hlutir eru gerðir meira og minna einnota, þannig að ef þeir bila er ekki hægt að laga þá og því keyptur nýr. Stefnan í rafvæðingu bílaflotans er eitt dæmi um sóðaskap við nýtingu hluta. Mönnum er gert auðveldara að kaupa nýja rafbíla, beinlínis til að koma eldsneytisbílum út af markaði. Nýlegum bílum er því hent, jafnvel þó séu í ágætis ástandi og auðvelt að halda þeim við. Þetta er beinlínis stefna grín hagkerfisins. Svona mætti lengi telja, nýting hluta, sem ætti að vera í hávegum haft til bjargar jörðinni, er talið hættulegt. Einnota hlutum er hampað.

Mengun af öllu tagi er slæm. Kolaorkuver er til dæmis mjög mengandi, þó aldrei sé talað um mengun frá þeim nema á einn veg, co2 losun. Co2 er ekki mengun, eins og áður segið, hins vegar er sót og fleiri þættir mjög mengandi fyrir jörðina. Vindtúrbínur eru einnig mjög mengandi fyrir náttúruna. Þar má fyrst nefna örplastið, sem sagt er hverfandi en þó slitna spaðarnir mjög hratt. Olíumengun er tíð frá vindtúrbínum, SF6 gas, sem sannarlega hefur áhrif á hitastig andrúmsloftsins, losnar töluvert. Jarðflæmi sem þarf fyrir hverja framleidda orkueiningu er meira en nokkurri annarri orkuframleiðslu, ef frá er skilin sólarorkan. Þá hafa nýlegar rannsóknir bent til að lágtíðnihljóð, sem mannseyrað nemur ekki en hefur slæm áhrif á heilsufar, sé mun víðtækara, bæði að magni til og fjarlægð frá vindorkuverum. Önnur nýleg rannsókn bendir til að vindorkuver hafi áhrif á loftslag á umhverfið, bæði með truflun á vindafari og einnig til hækkunar hitastigs.  Þá liggur fyrir að vindorkuver hefur hvergi getað verið rekið með hagnaði, eru háð styrkjum og niðurgreiðslum.

Sólarorkuver eru sífellt að verða vinsælli og sérstakt átak nú hér á landi að koma þeim sem mest á koppinn. Þar er kannski mesta hættan hækkun á hitastigi. Sólarspeglar eru svartir og svart dregur til sín hita frá sólinni. Það þarf ekki snilling til að átta sig á hvað áhrif á lofthita sólarorkuver sem þekur nokkra hektara hefur.

Þá má nefna náttúruauðlindirnar. Þær geta bæði verið ofanjarðar sem neðan. Ef við byrjum á náttúruauðlindum ofanjarðar er auðvitað fyrst að nefna ósnortna náttúru. Þar er til dæmis hálendið okkar efst. Það ber okkur að vernda og ekki með nokkru móti megum við fórna því undir vindorkuver. Okkur ber skilda til að skila þeirri náttúru eins góðri og mögulegt er til afkomenda okkar. Erlendis hefur ósnortinn skógur verið ruddur í stórum stíl, til að koma fyrir vind og sólarorkuverum. Jafnvel tekin mikilvæg ræktarlönd úr matvælaframleiðslu, í þessum tilgangi. Þetta er hættuleg stefna sem jörðin okkar þolir alls ekki. Þá er ótrúlegt að erlendir aðilar geti komið hingað til lands og sótt jarðveg í stórum stíl. Einu sinni var sungið "jörðin fýkur burt", nú getum við sagt jörðin er flutt burt.

Neðanjarðar orkulindir geta verð margvíslegar, en eiga flestar sammerkt að vera takmarkaðar. Nú er orðið ljóst að sumar þessar auðlindir hverfa hratt, einkum vegna aukinna framleiðslu rafmótora og battería. Hvað tekur við þegar þær auðlindir klárast, hvernig ætlum við jarðargbúar að útskýra fyrir afkomendum okkar að ekki sé lengur hægt að framleiða einföldustu hluti, af því við kláruðum þau hráefni sem þarf? Sumir nefna endurvinnslu og allir segjast endurvinna. Það er þó bara brot af því sem notað er, brot af því sem þarf. Sumt er erfitt eða útilokað að endurvinna, annað svo dýrt að það borgar sig ekki og oftar en ekki eru þessir hlutir bara urðaðir, með tilheyrandi mengunarhættu. Tökum sem dæmi batterí í rafbíla. Endurvinnsla þeirra er í mýflugumynd. Þó fullyrða flestir framleiðendur rafbíla að öll batterí séu endurunnin. Fyrir örfáum dögum var frétt erlendis um bruna þar sem stæður að úreltum batteríum brann. Það skondna, eða skelfilega við þá frétt var að safnstöðin var skammt frá endurvinnslustöð, en of dýrt var að láta endurvinna þau. Því fór sem fór. 

Green economy, eða grín hagkerfi skilar ekki neinum verðmætum. Lifir á skattheimtu almennings. Það mun aldrei geta gengið upp til lengdar, sjáum þegar mikla hrörnun hagkerfis Evrópu, sem telur sig leiðandi í gríninu. Ég er ekki neinn hagfræðingur, en veit þó að ef ekki verður verðmætasköpun mun fljótt síga á ógæfuhliðina. Að höndla með peninga manna á milli, eða eyða peningum í einhvern óþarfa, mun tæma budduna. Það þarf alltaf einhverja verðmætasköpun og hún finnst hvergi í grín hagkerfinu, þvert á móti.

Þessi pistill er orðinn lengri en góðu hófi gegnir, en gæti verið mun lengri. Meginmálið er að einblínt er á einn þátt, þátt sem jörðinni er nauðsynlegur. Algjörlega horft framhjá öllum öðrum þáttum, sem sannarlega þarf nauðsynlega að taka á. Frekar unnið gegn jörðinni í stað þess að vera að bjarga henni. Með sama áframhaldi mun mannkynið eyða sér fyrir næstu aldamót!

Siðleysið ríður röftum, enn og aftur

Fjármálaráðherra var óspar á stóru orðin þegar þjóðinni var boðið að kaupa eigin banka. Sagði bankakerfið standa einstaklega vel. Minnugir slíkra orða ráðamanna sumarið og haustið 2008, varð til þess að margir urðu afhuga kaupum á bréfunum, þó margir hafi látið blekkast, rétt eins og fyrir hrun.

Þegar blaðað er í Viðskiptablaðinu eru nokkrar áhugaverðar fréttir. Þar er til dæmis frétt er segir frá mögulegri samþjöppun á bankamarkaði. Ef menn telja þörf á samruna þess er ljóst að orð fjármálaráðherra eru álíka marktæk og ráðamanna sumarið og haustið 2008.

Önnur frétt er nokkuð umhugsunarverð. Hún er um að Orkan sé að kaupa Samkaup. Orkan er eins og flestir vita í eigu Skeljar, áður Skeljungs. Aðaleigandi Skeljar er enginn annar en Jón Ásgeir Jóhannesson, nokkuð kunnuglegt nafn. Kannski frægustu ummæli hans fyrst eftir hrunið, þegar hann sagðist kannski eiga fyrir einni diet kók. Þó hefur þessum manni, sem sagðist með öllu eignarlaus eftir hrunið, tekist að ná undir sig fjölda fyrirtækja hér á landi og er enn að bæta í safnið. Ekki að sjá að hann hafi þurft að taka á sig stóra ábyrgð í kjölfar hrunsins, né lært. Margir eru enn að súpa seiðið af þeim skaða sem Jón Ásgeir og aðrir svokallaðir útrásarvíkingar eða hrunverjar, ullu með því að setja bankakerfið á hausinn. Eru ekki eins "heppnir" og Jón.

Þriðja fréttin sem skar augun er enn óhuggulegri og minnir enn frekar á tímana fyrir hrun, þegar ósóminn fékk að ganga lausum hala og sumir höguðu sér eins og svín. Sú frétt er svo ótrúlega nærri þeim fréttum sem daglega mátti lesa fyrir hrunið, um kauprétt hlutabréfa. Nokkrir af stjórnendum Ölgerðarinnar fengu að kaupa hlut í fyrirtækinu á gjafvirði og seldu aftur samdægurs á markaðsvirði. Þannig náðu þeir að þyngja pyngju sína um heilar 28,215,000 kr hver. Reyndar ekki jafn mikill hagnaður og forsætisráðherrann okkar fékk er hún hætti vinnu á almennum markaði og ákvað að setjast á þing, en alveg ágætis summa þó. Einkum vegna þess að nær allir sem einhvern alvöru titil hafa hjá Ölgerðinni fengu þennan ábata á laun sín. Fólkið á gólfinu, þetta sem býr til verðmætin, fékk ekkert.

Fleiri óhugnanlegar fréttir mætti vitna til í Viðskiptablaðinu, fréttir sem minna á þann tíma er siðleysingjar höfðu hér öll völd á fjármálamarkaði. Ein fréttin þar segir frá því að kaupendur bréfa í Íslandsbanka hafi fengið þau afhent og fyrir hádegi hafi stór hluti þeirra verið búin að selja bréfin frá sér, nýtt sér afslátt fjármálaráðherra. Hverjir kaupendur eru er ekki sagt, en ekki ótrúlegt að þar fari einhverir þeirra er mest bar á fyrir hrunið. Að hrunverjar séu að ná aftur tangarhaldi á bankakerfinu.

Og svo kannski undarlegasta fréttin, eða fáránlegasta. Þar segir ágætur hagfræðingur okkur að heimili landsins séu hreinlega að drukkna í innlánum! Á hvaða lyfjum er fólk eiginlega? Enn ein vísunin til mánaðanna fyrir hrunið, þegar landsmönnum var talin trú um að þeir væru svo ofboðslega ríkir, af því við áttum svo ofboðslega mikla fjármálasnillinga sem væru að ávaxta fé okkar svo ofboðslega mikið. Raunin þá var önnur og kannski einnig nú.

Það er hreint eins og við séum komin 17 ár aftur í tímann. Ekkert hefur breyst. Sjálftakan orðin viðtekin venja, rétt eins og fyrir hrun, siðleysið algert. Og ráðamenn þjóðarinnar spila auðvitað með, rétt eins og fyrir hrun, jafnvel forsetinn farin að taka með sér "viðskiptafólk" í erlendar heimsóknir, eitthvað sem þáverandi forseti var mjög gagnrýndur fyrir í hrunskýrslunni.

Kannski erum við komin nær öðru hruni en margur heldur.

Vegagerðin á blæðingum

Þeir sem muna gömlu malarvegina, með sínum holum, þvottabrettum, ryki og drullumengun, þakka fyrir það skref var stigið í að klæða vegi landsins. Reyndar enn eftir að klára það verk og enn fólk sem býr við þá skelfingu að þurfa daglega að aka malarvegi, oftast mjög vanrækta í viðhaldi.

Það var mikið átak að koma á klæðningu á helstu leiðir og einungis stutt síðan náðist að klára að leggja á allan hringveginn. Þetta tókst af því að ákveðið var að nota ódýrari leið til klæðningar vegakerfisins, svokallað Ottadekk. Víst er að ef malbik hefði orðið fyrir valinu væri verkið enn mjög skammt á veg komið.

Lengst framanaf entist þessi klæðning alveg ágætlega og fátítt eða alveg ótítt að blæðingar kæmu upp úr klæðningunni. Helsta vandamálið var undirlagið, vegurinn sjálfur. Oftar en ekki var verið að leggja slitlag ofaná ónýta vegi. Þar hefði litlu skipt þó notað hefði verið malbik eða jafnvel steypa. Það er tiltölulega stutt síðan fór að bera á blæðingum í slitlagi og á sama tíma fór að bera á að malbikið sjálft væri orðið endingaminna. Sumir vilja kenna aukinni umferð um, sérstaklega þungaumferð og sjálfsagt hefur það sitt að segja um endingu en kemur blæðingum lítið við. Aðal málið er þó að undirbygging sé góð og bestu efni sem þekkjast notuð.

Eins og áður segir, þá er nokkuð langt síðan hafist var handa um að leggja slitlag á vegakerfið og lengst framanaf gaf þessi aðferð ágætis raun. Ekki að sjá neina sérstaka bilun á þessu þó umferð ykist. Aukning þungaflutninga fóru hins vegar illa með undirlag veganna og skemmdi þannig klæðningar. Tjörublæðingar voru óþekktar, jafnvel þó hitastig væri í hærri kantinum. Enda vandséð að hægt sé að kenna hitastigi um, bæði vegna þess að blæðingar eiga sér stað á veturna líka og einnig að þessi klæðning er þekkt erlendis þar sem hitastig verður mun hærra en hér á landi.

Þar sem enn er að mestu notast við sama berg sem klæðningarefni og áður og sömu vinnuaðferðir, er vart hægt að kenna því um. Því stendur eitt eftir og það er tjaran sem bindur saman steinklæðninguna. Þar hefur orðið breyting. Á árunum eftir hrun var lögum breytt þannig að ekki mátti nota þau efni til íblöndunar tjörunnar og áður og í þess stað skildi notast við önnur efni. Í framhaldinu fór að bera á blæðingum tjörunnar í klæðningum og reyndar einnig lélegri ending á malbiki. Þetta má sjá á því að klæðningar sem enn eru til frá því fyrir þessa breytingu, klæðningar sem oftar en ekki eru orðnar kross sprungnar, eru ekki að blæða tjöru.

Vitað er að innviðaskuld ríkisins til vegamála er orðin stór, en það er þó ekki vandinn við blæðingar. Sá vandi kemur fram í minni uppbyggingu vegakerfisins og lélegu viðhaldi þar sem enn eru malarvegir, auk ótrúlega hægfara útrýmingu hættuþátta eins og einbreiðra brúa, mjóum vegum og þess háttar. Sök blæðinga er ekki hægt að leita þar, þó vissulega komin sé tími til að greiða þessa skuld.

Það er hreint með ólíkindum að Vegagerðin og stjórnvöld skuli ekki viðurkenna vandann. Eytt er peningum í allskyns tilraunir, eins og innflutning á steinefni og fleira. Malbiksstöðvar eru látnar gefa út yfirlýsingar um að tjörublöndur þeirra séu góðar, jafnvel frábærar. Vel getur verið að þær tjörublöndur standist allar kröfur, en þær standast ekki náttúruna. Um það snýst málið og því fyrr sem raunverulegur vandi er viðurkenndur, því fyrr má útrýma tjörublæðingum í klæðningum. En til þess verður að breyta þeim stöðlum sem notast er við og taka upp fyrri aðferðir.

Við erum fámenn þjóð í tiltölulega stóru landi. Að ætlast til þess að allt vegakerfið verði malbikað er í raun fráleit hugsun, þó vissulega megi auka malbik á erfiðustu köflunum. Klæðning verður áfram aðal aðferðin, hvort sem mönnum líkar betur eða verr. Undirbygging vega má víða batna, t.d. alveg óskiljanlegt að notuð skuli svokölluð fergjunar aðferð við veglagningu nýrra vega. Þetta hefur verið reynt frá því fyrir aldamót og aldrei gengið upp. Vegir missíga og auka þannig endingarleysi klæðninga og malbiks. Nýjasta dæmið er margföldun vegarins um Kjalarnes, þar sem stór kafli var unnin með þessari aðferð. Vegurinn tekinn í notkun fyrir tveim árum og er þegar farinn að missíga mikið. Jafnvel steypa stæðist ekki þá raun.

Það er hreint ótrúlegt hvað ráðamenn þjóðarinnar berja hausnum í steininn. Að ekki skuli fyrir löngu verið viðurkenndur vandi blæðinga og gerð þar bót á!

Vara við „umtalsverðum bikblæðingum“

Framtíðarnefnd

Ekki vissi ég að til væri svokölluð framtíðarnefnd á Alþingi. Verkefni hennar frekar óljóst, þó er vitað Alþingi getur ekki vísað ákveðnum málum til nefndarinnar. 

Nú hefur varaformaður nefndarinnar lagt til að Framtíðarnefnd verði lögð af, að loknum skipanatíma hennar. Forseti Alþingis er hins vegar á því að mikilvægi þessarar nefndar sé svo mikið að nauðsyn beri til að lengja þann skipunartíma.

Það er ekki öll vitleysan eins og fjarri því að síðasti hálfvitinn sé fæddur. Hvað höfum við við Framtíðarnefnd að gera, nefnd sem ekki er hægt að vísa málum Alþingis til en aðrar nefndir geta leitað álits hjá? Skilgreint markmið nefndarinnar er svo loðið að hálfa væri nóg. Þessi nefnd er því algerlega þarflaus og gagnlaus.

En kannski eru þeir sem í nefndinni sitja svo miklir vitringar að þeir sjái fyrir um framtíðina, nú eða að þeir ráði yfir einhverri kristalkúlu. Man reyndar ekki eftir neinni afurð nefndarinnar, en framtíðin er jú ekki enn komin. Þegar varaformaður nefndarinnar telur hana vera þarflausa, er nokkuð ljóst að svo er. Ekki viðtekin venja að nefndarmenn telji sína nefnd óþarfa, hvað þá þeir sem titlaðir eru í efstu lögum nefnda. Oftast halda stjórnmálamenn föstum tökum í sínar nefndir, gefa út misvitrar skýrslur til að sanna tilveru þeirra. Vilja halda lífi í þeim svo lengi sem mögulegt er. Það er því nokkuð ljóst að þegar varaformaður nefndar telur hana ekki þjóna tilgangi, er nefndin gagnslaus og ber að leggja af.

Hvar er nú öll hagræðingin sem stjórnvöld boðuðu? Ef ekki er hægt að stöðva tilraun sem fyrirséð að myndi mislukkast, hvernig fer þá með aðrar hagræðingaráætlanir stjórnarinnar? Ef nefnd sem á að spá um það sem útilokað er að spá, þ.e. framtíðina, er talin svo mikilvæg, hvað þá með aðrar nefndir og stofnanir sem Alþingi ræður yfir?

Ég segi því aftur, það mun seint fæðast síðasti hálfvitinn. Verra er að þeir virðast hafa þá tilhneigingu að safnast saman í þingsal Alþingis.

Segir framtíðarnefnd tilraun sem eigi að ljúka

Nálgumst hratt einræði

Þegar sú staða er komin upp að ráðherra rekur embættismann, fyrir það er virðist eitt að henni þykir skoðanir embættismannsins of langt frá eigin skoðunum, er lýðræðið komið í hættu. Slík vinnubrögð þekkjast einungis í einræðisríkjum. Það fyrsta sem Hitler gerði var að losa sig við alla þá sem honum voru ekki þóknanlegir, Stalín hélt fast um sitt einræði með því að losa sig við alla þá sem hann taldi sér standa ógn af, oftast þó af ímyndun einni. Fleiri einræðisherra mætti nefna sem slíka tilburði viðhafa. Jafnvel Trump verið gagnrýndur fyrir að nota þessa stjórnháttu. Fátítt eða aldrei hefur verið beitt þessum starfsaðferðum hér á landi. Það er óhugnanlegt að byrjað skuli að feta þann veg.

Rök ráðherra eru haldlítil í málinu. Segir að til standi að efla landamæravörslu, eitthvað sem lögreglustjórinn fyrrverandi hefur ákaft kallað eftir. Því hefði auðvitað verið rétt hjá ráðherra að halda Úlfari sem lengst, nýta þekkingu hans og krafta. Fáir eru betur inn í þessum málum en einmitt fráfarandi lögreglustjóri Suðurnesja.

Skil reyndar ekki hvernig þessi óhefti innflutningur getur átt sér stað til landsins. Ekkert skip kemur hingað til lands og leggst að bryggju nema áhafnalisti og eftir ástæðum farþegalisti, hafi fyrst verið sendur. Þar kemur fram nafn allra, það land er þeir búa í og númer vegabréfs. Ef áhafnaskipti eru, þarf lögregla að mæta í skip og stimpla heimild þeirra sem af skipinu fara, jafnvel þó þeir fari beinustu leið í flug úr landi. Áhöfn sem kemur á skip kemst ekki út úr flugstöðinni nema hafa fengið uppáskrift lögreglu, þó þeir fari beinustu leið af velli í skip. Þetta á við um alla þá sem búsettir eru utan Schengen svæðisins og engar undanþágur frá því. 

Hvers vegna er ekki fyrir löngu búið að setja sömu reglur fyrir flugið. Farþegalistar liggja fyrir löngu fyrir flug og því varla mikið mál að senda þá áður en haldið er í loftið. Og hin spurningin, hvernig stendur á því að flugfélög hleypa fólki inn í vél án vegabréfs? Ekki hef ég nokkurn tíman komist inn í flugvél, reyndar ekki heldur nálægt brottfararsal, án þess að sýna vegabréfið mitt. Hefði haldið að þetta atriði væri mikilvægara í baráttunni gegn hryðjuverkum en að taka af manni sjampóbrúsann eða skoða hvort eitthvað er falið í skósólanum.

En megin málið er þó það að geðþóttarákvörðun ráðherra er hættuleg. Henni ber að starfa eftir lögum og í öllu falli að beita sanngirni. Skynsemi skaðar ekki. Þegar stórar breytingar eru framundan eru fáir betri til að koma þeim í kring en einmitt þeir sem kallað hafa eftir þeim breytingum og þekkja best til málanna.

Nema auðvitað, að ráðherra hafi einhverjar allt aðrar hugmyndir uppi um þær breytingar. Að ekki eigi að taka á vandanum, heldur reyna að fela hann. Að hafa uppi einræðistilburði vegna eigin stjórnmálaskoðana.

Þá er ávörðun ráðherra skiljanleg.

Segir ákvörðunina varhugaverða

Að hafa kjark til að halda uppi sögunni

Það eru, eða réttara sagt voru, víða merkar minjar til hér á landi um þann tíma er landið var hersett. Fyrst að Bretum en síðan tóku Bandaríkjamenn við hersetunni.

Því miður er fátt eftir sem minnir á þennan merka tíma. Ýmist verið markvisst rifið og fjarlægt eða látið grotna niður með tímans tönn. Í raun eru einu minjar þessa tíma, sem hefur verið viðhaldið til dagsins í dag, eign Kristjáns Loftssonar á Litla Sandi við Hvalfjörðinn. Allar aðrar menjar sem hér þekkjast eru ýmist horfnar, eru að grotna niður eða verið endurbyggðar sem söfn og þá gjarnan fyllt innfluttum hlutum frá stríðsárunum.

Hvers vegna svona hefur farið hér á landi er óútskýrt. Erlendis er víðast haldið uppi sögunni frá þessum tíma, henni gerð góð skil, enda skelfilegustu manngerðu hamfarir sem á jarðkringlunni hefur dunið. Því er mikilvægt að halda þeirri sögu til haga, svo koma megi í veg fyrir að sagan endurtaki sig. Sjónrænar menjar eru bestar til þess fallnar, þó ritmálið standi auðvitað alltaf fyrir sínu. 

Hernámið var vítt um landið okkar, þó kannski mest hafi borið á því í Hvalfirðinum, þar sem skipalestir til Rússlands höfðu viðkomu, auk aðstöðu til viðgerða á herafla bandamanna á Norður Atlantshafi. Kafbátalægi og viðgerðaraðstaða fyrir stærri skip. 

Því voru vítt við Hvalfjörðinn skotbyrgi og eftirlitsstöðvar, allt frá mynni hans og inn eftir öllum firði. Helsta viðgerðaraðstaðan var við Hvítanesið, innarlega við sunnanverðan fjörðinn, þar andspænis, á Þyrilsnesinu, voru höfuðstöðvarnar og rétt utan þeirra, við Litlasand var svo olíuafgreiðsluhöfnin. Eins og áður segir er braggabyggð Kristjáns við Litlasand einu raunverulegu minjarnar sem enn finnast á þessi merka svæði. Lítilsháttar er enn eftir af viðgerðarbryggju við Hvítanes en annars allt horfið. Reyndar er safn við Hlaðir um þennan tíma, merkt safn um hernámið en flestir hlutir þar fengnir annarstaðar frá. 

Þá gætti auðvitað Reykjavíkurflugvöllur stóru hlutverki á þessum tíma. Langt fram á minn aldur var hægt að finna í hlíðum Öskjuhlíðar skotbyrgi og fleira tengt vörnum hans. 

Skömm okkar á þessu tímabili lýsir sér kannski best í því virðingarleysi sem við höfum sýnt við varðveislu minja, virðingarleysi við söguna. Þó ættum við að vera stolt af okkar þætti. Fluttum fisk yfir hafið til að seðja hungur Breta, sem lágu í raun í herkví. Þær ferðir voru hættulegar og ekki allir sem komust lifandi heim. Stærsta aðkoma okkar að stríðinu var þó skipalægið í Hvalfirði.

Þegar Þjóðverjar voru nánast að kremja lífið úr Rússum var ákveðið að hefja miklar skipaflutninga til Hvítahafs, með hergögn og annað til hjálpar Rússum. Segja má að þeir skipaflutningar hafi bjargað heiminum. Rússar höfðu enga burði sjálfir gegn Þjóðverjum. Þessir skipaflutningar söfnuðust saman í Hvalfirðinum og sigldu síðan norður í skipalestum. Frægust þeirra sennilega PQ17 skipalestin, sem sigldi norður seinnipart júní 1942. Fá skip komust á leiðarenda og enn er deilt um ástæðuna.

Við þurfum ekki að skammast okkar fyrir okkar þátt í þeirri heljarreið er ríkti á jörðinni á valdatíma Hitlers. Þó virðumst við hellst vilja afmá allt er minnir á þann tíma. Þorum ekki að halda uppi sögunni.

Það er aumt.

Merkar stríðsminjar má víða finna

Margt er líkt með .....

Þegar Trump lagði á ofurtollana, kallaði hann þá leiðréttingu. 

Þegar íslenska ríkisstjórnin hækkar skatta, kallar hún það leiðréttingu. 

Leiðrétting er auðvitað eitthvað sem rangt er og fært til betri v3gar. Hvorki tollar, skattar né önnur gjöld sem stjórnvöld setja á, getur kallast leiðrétting. Þar er einungis um að ræða aukna innheimtu stjórnvalda, innheimtu sem alltaf lendir á almenningi, með einum eða öðrum hætti, alltaf. 

Tollar, sem geta verið af tvennum hætti, til varnar ákveðinni starfsemi innan viðkomandi lands, þ.e. verndartollar, eða tollar sem settir eru í þeim eina tilgangi að auka tekjur ríkisins. Flöt hækkun tolla fellur undir síðari kostinn, enda ekki tiltekið hvað nákvæmlega eigi að verja. Svo eru til faldir tollar, mjög vinsælir hér á landi, tollar sem kallaðir eru öðrum nöfnum. 

Það sama má segja um skatta. Þeir eru ætlaðir til að fjármagna samneysluna, velferðarkerfið. En stundum eru skattar notaðir sem stýring á eitthvað, þá gjarnan undir öðrum nöfnum. Sykurskattur var eitt sinn lagður á okkar þjóð, sagður til að auka heilsu landmanna. Kolefnisgjöld eru sennilega þekktust stýriskatta í dag, sögð til björgunar heimskringlunnar. Fleiri slíka skatta má tiltaka, skatta, stundum undir öðrum orðum en alltaf skattar, sem stjórnvöld setja á í einhverjum tilgangi, að okkur er sagt, en eru einungis auknar álögur á almenning. 

Allt tal um leiðréttingu tolla, skatta eða annarra gjalda er auðvitað út í hött. Skattar og gjöld eru sett á samkvæmt lögum og því er væntanlega innheimta þeirra samkvæmt sömu lögum. Annað er lögbrot. Ef vilji stjórnvalds til hækkunar skatts, verður því að breyta lögum. Það getur vissulega verið réttlætanlegt í einhve4jum tilfellum, en aldrei hægt að kalla slíkt leiðréttingu, heldur er um breytingu að ræða. 

Öll gjöld, hvaða nafni sem þau nefnast, lenda á léttri pyngju almennings, ýmist með beinni aukinni innheimtu, hækkandi vöruverði eða minni atvinnu. Aldrei hefur aukin skattinnheimta verið greidd af arði fyrirtækja, alltaf velt niður á almenning.

 

Það verða alltaf meiri og meiri líkindi með málflutningi gamalmennisins sem stjórnar Ameríkuhreppi og íslensku ríkisstjórnarinnar. Það sem kannski verra er, er að athafnirnar eru einnig farnar að líkjast stjórnarathöfnum Trump. Ætt áfram með offorsi, án tillits til eins né neins. Óvirðingin gegn lýðræðinu alger!

Trump hvað?!

Þögnin ein

Þögn fjölmiðla um stóru málin er ærandi. Eru hins vegar duglegir við að flytja okkur fréttir af því sem minna máli skiptir, eru duglegir við að róta í drullupollunum.

Þau mál sem skipta þjóðina mestu máli, til allrar framtíðar eru verkefnin sem vega að náttúru okkar lands, vega að lífsskilyrðum þjóðarinnar og vega að sjálfstæði okkar. Þar má nefna ýmis verkefni sem sögð eru til bjargar jörðinni, einkum með því að eyða lífsanda hennar, verkefni sem virðast fá meiri framgang, því sem heimskulegri þau eru. Þar má margt nefna og kem ég að sumu á eftir. Verkefni sem miða að því að skuldbinda þjóðina sem mest á erlendri grundu, s.s. að bindast fastari böndum hernaðarsamböndum. Og síðast en ekki síst verkefni er miða að því að fórna sjálfstæði okkar enn frekar til erlendra ríkjastofnana, esb.

Þessi mál fá lítinn framgang í fjölmiðlum. Reyndar hefur Heimildin stundum náð sér á strik, en jafnan þagnað fljótt aftur. Hver skýring þess er skal ekki sagt, en þó ljóst að fjölmiðlum sem berjast í bökkum er auðvelt að stjórna með fjármagn, hvort heldur þar er um að ræða skort á þeim eða aukning. 

Í þessum pistli verður ekki fjallað um tvö síðari atriðin, sem þögn fjölmiðla ríkir um, auknar skuldbindingar erlendis og fórn sjálfstæðisins. Hins vegar verður hér ritað um fyrsta málaflokkinn, þann mikilvægasta. Þar ríkir nú þögnin ein meðal fjölmiðla og læðist að manni grunur um að sú þögn sé keypt.

Þau verkefni sem ógna tilveru þjóðarinnar mest eru gæluverkefnin til bjargar jörðinni. Þar er ekkert heilagt, hvorki land, náttúra né þjóð. Því fráleitari sem hugmyndirnar eru, því meiri framgang fá þær.

Það sem lengst er komið i þessari ógn eru auðvitað vindorkuverin. Fyrir það fyrsta þá er lítill munur á vindorkuveri og gasorkuveri varðandi co2 losun, ef horft er til líftíma þeirra orkukosta. Líftími vindorkuvers er mun styttri en gasorkuvers, kostnaður við uppbyggingu og mengun af þeim þætti er hærri á hverja framleidda MWst af vindorkuveri. Báðir kostir nota hlutlausan orkugjafa, vind versus gas. Gasið telst hlutlaust þar sem það er aukaafurð olíuvinnslu, var áður brennt á vinnslustað en nú nýtt til orkuframleiðslu. Kostnaður við eyðingu orkuveranna er sennilega svipaður, þ.e. miðað við að einungis sé eytt því sem ofanjarðar er. Ef hreinsa á allt draslið, verður kostnaðurinn margfaldur varðandi vindorkuverið, ef yfirleitt það er gerlegt. Þar sem líftími vindorkuversins er mjög stuttur er ljóst að gasorkuverið hefur margfaldan vinning. Og ekki má gleyma hagnaðarhlutanum. Gasorkuver eru yfirleitt rekin með ágætis hagnaði, meðan ekki virðist möguleiki að reka vindorkuver með hagnaði, hvergi. Þar kemur fyrst og fremst til stöðugleiki framleiðslunnar og geta til að stýra henni.

Hér á landi þurfum við ekki að horfa til gasorkuvera, eigum næga aðra kosti. En auðvitað þurfum við að sýna heiminum að við getum það ómöguleg, rekið vindorkuver með hagnaði. Við Íslendingar erum nefnilega svo frábæri, flottari en allir aðrir í heiminum. Munið hvað við vorum miklir fjármálasnillingar á fyrsta áratug þessarar aldar?

Annað verkefni sem alger þögn er um er losun á vítissóta í Hvalfjörðinn, þennan sem fréttir morgunsins voru um að hvalir væru komnir í fjörðinn. Reyndar búnir að vera þar um nokkurn tíma, en það er önnur saga. Ekki víst að þeir hafi mikinn áhuga á vítissótablönduðum Hvalfirðinum, eftir örfáar vikur. 

Stofnað var nýtt félag um þessa gölnu hugmynd, Röst. Sagt að það væri ekki hagnaðardrifið og hygði ekki á sölu kolefnisbréfa, aflátsbréfa. En hvað með móðurfyrirtæki Rastar, er það óhagnaðardrifið. Hreint ekki. Móðurfélag Rastar er Transition Labs, kannski ekki svo mjög þekkt h#r á landi, en átti meðal annars hið fræga fyrirtæki að endemum, Runnig Tide. Þetta sem sturtað tugum þúsunda tonna af tréflís í hafið og náði að selja aflátsbréf fyrir milljarða, áður en verkefnið hætti. Þar var ekki verið að fela sig bakvið innantóm orð, eins og Röst gerir. Í öllu falli hefur öll umræða fjölmiðla um malið þagnað, var reyndar aldrei mikil. Og við íslensku snillingarnir ætlum auðvitað að sýna heiminum að vítissóti sé svo ofboðslega heilnæmur, ætlum að bjarga heiminum. Rétt rúmur mánuður er þar til eitrun Hvalfjarðar hefst.

Flutningur á gífurlegu magni af co2 til landsins og dæling á því í jörðu niður, er önnur fáviskan. Ef ekki hefði komið til einstæð samstaða íbúa Hafnartjarðar gegn þessum áformum, er víst að engir fjölmiðlar hefðu fjallað um málið og við fyrst fengið fréttir af því þegar ólánið væri skollið á, skaðinn skeður. Samstaða íbúanna lokaði fyrir þessi áform í Hafnarfirði. En þetta dugði þó ekki til að drepa málið, dugði ekki til að opna augu stjórnenda og fulltrúa eigenda Orkuveitu Reykjavíkur, dugði ekki til að opinbera fáviskuna. Nú er OR komið á fullt annarsstaðar á landinu, m.a. Húsavík. Þar taka fávísir sveitastjórnarmenn verkefninu fagnandi. Ekkert virðist ætla að stöðva það verkefni, enda fjölmiðlar þögulir sem gröfin. 

Þeir sem að þessu verkefni standa fullyrða að mengandi efni frá erlendum fyrirtækjum, sem sannarlega fylgir með hingað til lands, sé svo lág prósenta. Þegar heildarmagnið er mikið skipir litlu hversu lá prósentan er, magnið mun skipta tugum, hundruðum eða þúsundum tonna eiturefna, eftir því hversu lengi verkefnið stendur. Þá er ekki enn komin viðunnandi tækni til vinnslu co2 úr útblæstri mengandi verksmiðja, tækni sem er áreiðanleg og enn síður viðunnandi tækni til að vinna eiturefnin frá lífsandanum. Því má gera ráð fyrir að magn eiturefna verði meira en sagt er, hvort heldur menn nota þar prósentur eða tonn. En O r heldur sinu striki, enda forstjórinn þekktur á þessu sviði, var bæjarstjóri á Akranesi þegar RT ruglið stoð sem hæst.

Þegar Runnig Tide ruglið stóð sem hæst voru margir sem hældu því og mældu því bót. Þar fóru hæst stjórnmálamenn með hjálp fjölmiðla. Engir menntaðir menn á þessu sviði sáust þó í þeim hóp, utan þeir sem fyrirtækið átti. Jafnvel var svo langt gengið að þegar eftirlitsstofnun sem átti að fylgjast með framkvæmdinni, stöðvaði hana vegna frávika frá leyfisveitingu, þurfti raðherraúrskurð til að fella bann eftirlitsstofnunarinnar. Sá úrskurður var auðfenginn. Við fávitarnir sem horfðum á ósköpin og fáránleikann, vorum algerlega orðlaus. Þegar svo pandóruboxið opnaðist, vildu þeir sem mest höfðu greitt veg RT, ekkert vita. Hlupu í felur.

Við Íslendingar erum miklir snillingar. Fyrst töldum við við okkur mestu fjarmalasnillinga á jarðkringlunni. Landið fór nánast á hausinn. Nú ætlum við að fórna íslenskri náttúru, bara af því erum svo ofboðslega færir að við getum það sem aðrir geta ekki. Þegar því er lokið fer almenningur á hausinn og þar með þjóðin. Engin atvinna og engin laun. Auðvitað líka bara af því við erum svo ofboðslega fær, getum ábyggilega lifað bara á loftinu. 

Þá verður eftirleikurinn auðveldur, aðild að esb. Hún mun verð lausnin, eða þannig. Þegar landinu hefur verið fórnað, atvinnan farin og ekkert eftir, verður ekki lengur um val að ræða. 

Kannski er leikurinn til þess gerður, að neyða þjóðina. Sannað er að ríkisútvarpið þiggur styrki frá esb og fréttaflutningur þess í samræmi við það. Hversu margir aðrir fjölmiðlar eru á þeim spena? Alla vega láta þeir sér í léttu rúmi liggja þó landinu sé fórnað, heiðum þess, fjörðum og neðanjarðar hryðjuverk.

Allt er þetta gerlegt með hjálp fjölmiðla og reyndar þeirra verk ákaflega lítilfjörlegt, þurfa bara að sleppa vinnunni sinni og fá borgað fyrir. Einstaka sinnum sést hjáróma frétt um þessi mál, í einstökum fjölmiðlum. En það stendur stutt, rétt eins og stungið sé einhverju nammi í munn þeirra.

Þá þagna þeir! 

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Ófagleg skipun

Það á og má ekki skipta máli við ráðningu til vinnu eða skipun í stjórn fyrirtækja eða stofnana, af hvaða kyni viðkomandi er eða hvaða stjórnmálaskoðanir hann hefur. Þetta kemur skýrt fram í 65gr. stjórnarskrár okkar.

Varðandi pólitískt skipaðar stjórnir fyrir stofnanir ríkisins er enn mikilvægara að skipa faglegar stjórnir, getur verið einslit varðandi kynferði, jafnvel einnig pólitískt, en skulu vera faglega valdar. Þetta á ekki hvað síst við um skipan stjórnar Húsnæðis og mannvirkjastofnunar (HMS).

Við blasir stórt vandamál á sviði bygginga hér á landi, sem rekja má til breytinga á lögum um þennan málaflokk. Þær breytingar koma fyrst og fremst til vegna vel blýhúðaðra tilskipana erlendis frá, þar sem sérstaða Íslands er markvisst þurrkuð út og byggingar hér á landi færðar nær þeim kröfum er tíðkast í löndum með allt annað veðurfar en við búum við.

Fyrst var lögð niður sú stofnun sem hafði með að gera rannsóknir, þróun og ytra eftirlit með öllum byggingarframkvæmdum, Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins, þörf stofnun mönnuð einstaklega hæfu fólki. Störf hennar færð undir einkareknar verkfræðistofur. Slíkar stofur lifa auðvitað á viðskiptavininum og bera gjarnan hag hans fyrir brjósti. 

Síðan var gerð breyting á byggingarreglugerð, þar sem framkvæmdaraðila var gert að hafa að mestu eigið eftirlit með byggingarframkvæmdum, dregið úr eftirliti leyfisveitanda. Það kann ekki góðri lukku að stýra. 

Því er ljóst að endurskoða þarf þennan malaflokk, hverju þarf að breyta, hvað þarf að laga. Það er fráleitt að halda áfram á sömu braut. Við sem þjóð höfum ekki efni á að sóa fjármunum okkar í dýrt húsnæði sem ekki stenst tímans tönn. Við erum nauðbeygð til að taka á vandanum, hratt og örugglega. Hvort rétta leiðin er að snúa til baka eða einhver önnur, er ég ekki dómbær um, en á sömu braut verður ekki lengur haldið.

 Auðvitað er það svo að flestir þeir sem byggja húsnæði gera það eftir öllum reglum og stöðlum, byggja gott húsnæði. Því miður eru svartir sauðir sem hugsa fyrst og fremst um stundarhagnaðinn og þeim virðist fjölga. Enda erfitt fyrir þá sem vilja gera hlutina rétta, að keppa við hina sem stytta sér leið.

Því er sennilega hvergi jafn áríðandi en einmitt við skipun stjórnar HMS, að skipa þar hæft fólk með mikla þekkingu á byggingartækni. Kyn, stjórnmálaskoðun eða trú á ekki að skipta þar máli, einungis hæfi. Það er ekki krafa um að æðsti yfirmaður HMS, ráðherra, hafi sérþekkingu á byggingarfræði, en slík krafa á vissulega að vera um stjórn stofnunarinnar.

Vilji ráðherra endilega skipa í stjórn eingöngu fólk úr eigin flokki er það svo sem allt í lagi, svo fremi að um hæft fólk sé að ræða. Þar klikkar Inga hressilega, enginn þeirra er hún velur hefur þekkingu á málaflokknum. Í síðustu kosningum fékk flokkur Ingu ágætis fylgi, reyndar mjög gott fylgi. Kjósendur flokksins skiptu tugum þúsunda. Hafi hún svo mikinn áhuga á að velja eigið fólk í stjórn HMS, er klárt mál að innan kjósenda Ff. er til hæft fólk, af báðum kynjum. Því hefði henni verið kleyft að velja eigið fólk en þó hæft og klárlega af báðum kynjum. 

En Ingu bar ekki gæfu til þess, skipaði þess í stað það fólk sem næst henni er, sannarlega pólitískt pólitískt skipun, af verstu gerð!

Skipun Ingu í stjórn HMS ekki lögmæt

Að færa stöðugleika raforkunnar hálfa öld aftur í tímann

Nýlega sló út rafmagni á öllum Íberíu skaganum. Orsökin er sögð vegna mikillar orkuframleiðslu svokallaðra grænnar orku, þ.e. vindorku og sólarorku. Þetta eru óstöðugir orkugjafar sem útilokað er að hafa stjórn á og því notast við kola- og olíuorkuver til að taka á sveiflum. Eitthvað fór þar úrskeiðis þannig að öll raforkuframleiðsla um Spán og Portúgal sló út á einu bretti. Á sama tíma var grænorkuframleiðsla í Danmörku og Þýskalandi komin að þolmörkum og víst að ef Frakkland byggði ekki sína orkuframleiðslu að stærstum hluta á kjarnorku, hefi sennilega stórum hluta Evrópu slegið út samhliða Íberíu skaganum.

Hér á Íslandi er nánast öll orkuframleiðsla græn, ekki vegna vind- eða sólarorku, heldur vatns- og hitaorku. Þeir orkugjafar eru mjög stabílir og því útilokað að sama ástand geti skapast hér á landi, vegna sjálfrar öflunar orkunnar. Hluta landsins getur slegið út ef stórnotandi verður fyrir áfalli, en ekki lengur möguleiki á að allt landið verði orkulaust samtímis. Þarna ræður fyrst og fremst stöðugleiki okkar orkuframleiðslu. Þessum stöðugleika vilja sumir fórna fyrir loforð um einhvern hugsanlegan hagnað, kannski, einhvertímann.

Yfir 40 vindorkukostir eru komnir fram hér á landi, með uppsettu afli frá rúmlega 100 MW upp í yfir 500 MW. Margföld sú orkuframleiðsla sem nú þegar er stunduð hér á landi. Þetta er auðvitað alveg galið og fáheyrt. Að það skuli vera hlustað á hugmyndir um að fórna stöðugri orkuframleiðslu fyrir óstöðuga, að það skuli vera hlustað á hugmyndir sem færa okkur hálfa öld aftur í tímann, er nánast sturlun.

Enn hefur Alþingi ekki komið sér saman um lög um vindorku, eitthvað sem ætti þó að vera fyrsta skrefið. Á meðan keppast vindorku barónar við að ná hylli sveitarstjórna, vítt um landið. Þær hafa skipulagsvaldið og þær gefa út framkvæmdarleyfin. Ef ekki dugir að spila á heimsku og undirlægjuhátt sveitarstjórnarmanna er farið á næsta stig, peningastigið. Það virkar alltaf, hversu vitlaus eða vitur hver er. Það er engin spurning hvers vegna þessir barónar sækja svona fast, þeir vilja afgreiða málið í héraði og skapa þannig stjórnvöldum skaðabótaskyldu, fari svo að Alþingi afgreiði málið þeim í óhag, setja pressu á þingmenn. Þetta er þekkt aðferð peningaaflana.

Lengst af hafa tvö erlend fyrirtæki haft sig mest í frammi á þessu sviði, Zephyr og Qair. Nú eru hins vegar fyrirtæki í eigu okkar landsmanna kominn í þennan ljóta leik, Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur. Vilja vera memm. Vilja fórna landinu okkar.

Auðvitað er það svo að ekki er til jöfnunarorka fyrir allar þessar hugmyndir um vindorku hér á landi, reyndar fjarri því. Því er eina leiðin að virkja meira vatns- og hitaorku, en það dugir ekki. Jafnvel þó allir hugsanlegir kostir vatnsorku séu virkjaðir og öll hitasvæði landsins tekin undir orkuframleiðslu vantar töluvert uppá. Það verður því einungis leyst með olíu- eða kolaorkuverum. Vindbarónarnir hafa mikið talað um að orka þeirra muni nýtast til rafeldsneytisframleiðslu. Slíkar verksmiðjur eru dýrar í uppsetningu og deginum ljósara að þær verða ekki reknar eftir því hvernig vindur blæs. Þær þurfa að ganga allan sólahringinn, alla daga ársins, svo möguleg arðsemi verði til. Því þarf jöfnunarorku, jafn mikla og vindorka hefur möguleika á að framleiða við bestu aðstæður. Annað er einfaldlega ekki í boði. Þó væri líklegt að þeir sem að hugmyndum um rafeldsneytisverksmiðjum standa myndu hugsa sig um tvisvar, vegna þess hversu óstöðug vindorkan er og hversu stór hluti raforku kemur þaðan. Að búið sé að veikja raforkuframleiðsluna svo mikið að henni verði ekki lengur treyst.

Auðvitað á að vera frumkrafa til vindorkuhugmynda að sýnt sé fram á að virkjanaaðili geti sýnt og sannað að hann hafi aðgang að jöfnunarorku, jafn mikilli of vindorkuverið getur framleitt við bestu aðstæður. Allir vita hver framleiðslan er þegar lygnir.

Hér á þessu vefsvæði hef ég skrifað mikið um vindorku, tekið fyrir hina ýmsu þætti hennar, s.s. mengunarþætti. Allir sem kynna sér þennan orkukost þekkja þá þætti sem mestri mengun skilar, en kannski gera sér ekki grein fyrir umfanginu. Gera sér ekki grein fyrir stærð vindtúrbína eða hvað þarf til einnar slíkrar. Það er í sjálfu sér eðlilegt, þar sem fjölmiðlar hafa verið ótrúlega þögulir um þetta stóra mál. Mætti jafnver ætla að þeim sé greitt fyrir þögnina og yfirskafninginn. Í mesta lagi eru fluttar fréttir unnar úr upplýsingum vindbarónanna eða þeirra launþega, eins og íslenskra verkfræðistofa. Þar virðist ein stofa bera herðar og höfuð yfir aðrar, í því að gera ásýndina og framkvæmdanna betri en raunverulega er. Á þetta hef ég bent í öllum þeim athugasemdum sem okkur landsmönnum er leyft að gera, meðan afgreiðslan er hjá eftirlitsstofnunum. Árangurinn er enginn og oftar en ekki ekkert svar. Reyndar einungis fengið svar frá Skipulagsstofnun við einni athugasemd og þó ekki beint svar, heldur staðlað sem öllum var sent.

Ég ætla ekki að ræða alla þá skelfingu sem fylgir vindorkuverum, mengun eða annað. Þó vil ég benda á einn hlut sem aldrei er minnst á og enginn virðist skilja, eða vilja skilja. Það er landraskið sem fylgir hverju vindorkuveri.

Allir horfa á þann sjónskaða sem til verður vegna "slóðagerðar" við vindorkuverin. Hann er vissulega mikill, en annar skaði er þó verri. Þetta eru auðvitað engir slóðar, heldur öflugir vegir, enda þurfa þeir að bera þunga upp á allt að 100 tonnum í ferð. Slíkir vegir verða ekki lagðir nema jarðskipti fari fram undir vegstæðinu. Flest eru þessum vindorkuverum ætlað að vera upp á heiðum okkar, viðkvæmum heiðum með flóknu dýralífi. Þar eru heiðartjarnirnar kannski viðkvæmastar, með sínu einstaka og fjölbreytta vatnalífi. Lífæð þessara tjarna er auðvitað vatnagangur milli þeirra, lækir sem neðanjarðarvatn. Þegar búið er að grafa allt landið í sundur og fylla upp með burðarefni og síðan þjappa niður með gífurlegum þungaflutningum, er ljóst að lítið rennsli verður milli þessara tjarna, hvort heldur ofan eða neðanjarðar. Tjarnirnar einangrast g allt líf í þeim þrýtur, verða fúlar tjarnir. Og fuglalíf leggst af.

Þetta er nóg að sinni.

 

Náttúrunni verður ekki bjargað með því að fórna henni

Hvers er ábyrgðin

Guðni Á Haraldsson hrl. fer hörðum orðum um stöðuna á byggingamarkaði og bendir á það augljósa að eftirlit með byggingaframkvæmdum sé í skötulíki. 

Breyting á byggingareglugerð árið 2021 var að sumu leyti til góðs en að öðru til hins verra. Sú breyting sneri fyrst og fremst um flokkun bygginga í þrjá flokka, eftir umfangi. Þetta var til bóta. Hins vegar var eftirlit með byggingum fært mun nær framkvæmdaraðila en áður var, ábyrgðin færð frá leyfisveitanda, þ.e. sveitarfélögum, yfir til framkvæmdaraðila. Þetta var slæm breyting.

Þó er það svo að þó í fyrsta flokk bygginga sé leyfisveitanda gert frjálst um eftirlit og loka úttekt, þá skal leyfisveitandi gera lokaúttekt á byggingum í flokki tvö og vera með enn strangara eftirlit í byggingaflokki þrjú. Auk þess er eftirlitsmanni sveitarfélags heimilt að gera úttektir hvenær sem honum þóknast, á hvaða byggingarstigi sem er og í öllum flokkum bygginga, eftir eigin geðþótta. Því á ekkert íbúðahúsnæði, þ.e. húsnæði í byggingarflokka tvö að fá samþykki eða lokaúttekt nema að undanförnu eftirliti leyfisveitenda, byggingarfulltrúa

Nú er það svo að leyfi til bygginga er ekki veitt nema fyrir liggi hver er hönnuður og hver byggingastjóri og skulu þeir vera með gilda tryggingu fyrir hugsanlegum bótum sem kunna að koma upp. Auk þess þarf framkvæmdaraðili að skila lista yfir alla þá iðnaðarmenn sem til þarf, allt frá trésmið til veggfóðrara, allt að sjö iðngreinum og þurfa þeir aðilar einnig að sýna fram á gilda tryggingu.

En hvað með eftirlitsaðilann, fulltrúa sveitarfélagsins? Þar er engrar tryggingar krafist, þó auðvitað hann hafi síðasta orðið um það hvort húsnæðið sé byggt eftir þeim stöðlum sem ætlast er til og hvort farið hafi verið eftir öllum teikningum og hönnun í hvívetna. Hefur lokaorð um hvort húsnæðið standist allar kröfur og sé íbúðarhæft. Sá aðili, sem í raun ber mesta ábyrgð, ætti auðvitað að hafa öflugustu trygguna að baki sér tryggingu fyrir hugsanlegum göllum sem hann hefur samþykkt. Hvers er hin raunverulega ábyrgð?

Að öðru leyti set ég hér tengil á blogg sem skrifað var fyrir um tíu dögum síðan, um þetta sama mál.

Eftirlitið í molum