"Ákaflega sérstakt" ef ráðamenn ætla ekki að gera neitt

Það er nokkuð magnað að fylgjast með umræðum um álver Río Tinto í Straumsvík. Kjaraviðræður hafa staðið þar yfir í nærri ár og eins og gefur að skilja þá enda slíkar viðræður ætið annað hvort með samningi eða verkfalli. Og nú stendur fyrir dyrum verkfall hjá starfsmönnum álversins.

Forsvarsmenn Rio Tinto hafa verið duglegir við að telja fólki trú um að verði af verkfalli muni fyrirtækið ekki starta verksmiðjunni að nýju. Þessar yfirlýsingar eru ekki settar fram til að hræða starfsfólk, heldur stendur full alvara að baki þeim. Rio Tinnto hefur ekki lengur áhuga á að reka álver á Íslandi og ætlar að nýta þetta tækifæri til að loka verksmiðjunni hjá sér.

Það er öllum ljóst að krafa fyrirtækisins um að setja einhverja tugi starfa í verktöku innan fyrirtækisins hefur lítil sem engin áhrif á rekstur þess, skila einungis lægri launum til þeirra sem verkin vinna en jafnvel hærri kostnaði fyrir fyrirtækið sjálft, þar sem nýr milliliður bætist í keðjuna, milliliður sem sannarlega vill fá sitt. Þessi krafa er því ekki sett fram í sparnaðarskyni, heldur til þess eins að kjarasamningur verði ekki gerður. Með því telja forsvarsmenn þessa fyrirtækis sig geta skellt sökinni á lokun fyrirtækisins á starfsmenn þess. Í gegnum þetta sjá allir sem vilja.

Vandi Rio Tinto í Straumsvík er allt annar og miklu stærri en launakostnaður fyrirtækisins. Vandinn er nýgerður raforkusamningur við Landsvirkjun, til næstu tuttugu ára. Þar samdi fyrirtækið af sér, svo hressilega að útilokað er að reka fyrirtækið nema verð á áli hækki verulega. Engin merki eru um slíkt á þessari stundu. Þess ber þó að geta að verðsveiflur á þeim markaði hafa oft verið miklar og óvæntar og sjaldnast sem spámönnum hefur tekist að sjá þær fyrir.

Það er þó ekki þessi deila sem svo magnað er að fylgjast með, heldur viðbrögð og yfirlýsingar hinna ýmsu spekinga hér á landi, um framferði Rio Tinto og þær afleiðingar sem þær munu hafa.

Ráðamenn láta sem þetta komi þeim á óvart og vita ekki hvernig þeir eiga að snúa sér. Þó hefur þetta mál sennilega átt lengri aðdraganda en nokkur önnur krísa sem við höfum lent í. Sumir telja reyndar að afleiðingarnar verði litlar, hvernig sem þeir komast að þeirri niðurstöðu. Málið er alvarlegt, ekki bara fyrir þau hundruð eða þúsundir fólks sem eiga sína afkomu beint og óbeint undir því að þetta fyrirtæki starfi áfram, heldur mun þetta hafa gífurleg áhrif á þjóðarbúið og gjaldeyrisöflun landsins.

Sumir, kannski ekki mjög málsmetandi, telja það hið besta mál að fyrirtækinu verði lokað. Þetta fólk veit ekki hvað það er að segja og verður að fyrirgefa því heimsku sína.

Einn er þó sá maður sem mest kemur á óvert í þessari umræðu, enda verið duglegur að koma þeirri skoðun sinni í fjölmiðla að best væri að loka öllum álverum í landinu og selja orkuna til Bretlands. Nú, þegar liggur nánast fyrir að Rio Tinto er að loka sínu álveri, hér á landi, þá ritar þessi maður mikla grein í fjölmiðla um að HANN sjái ekki hvernig fyrirtækið ætlar að komast hjá því að greiða fullt verð fyrir þá orku sem það ekki notar. Kannski er grundvöllurinn fyrir sölu á orkunni til Bretlands einmitt fólginn í þessu, að rukka bæði álfyrirtækin og Bretana um sömu orkueiningu, en einungis Bretar fái notið hennar.

Þó Ketill Sigurjónsson komist að þeirri niðurstöðu að svokallað force majerue í raforkusamningi Rio Tinto nái ekki yfir verkföll, kannski að sönnu, þá mun þetta fyrirtæki ekki greiða fyrir orku sem það ekki nýtir. Að láta sér detta til hugar að fyrirtækið muni ætla sér að greiða yfir eitt hundrað milljón bandaríkjadali á ári, í næstu tuttugu ár, fyrir eitthvað sem ekki er notað, er hámark fávísinnar. Rio Tinnto hefur fleiri leiðir til að losna undan þessum samning en að beita fyrir sig force majeure. Raforkusamningurinn er á milli Landsvirkjunar og álvers Rio Tinnto í Straumsvík. Einfaldasta leiðin er að láta þann anga frá móðurfyrirtækinu fara á hausinn og losna þannig undan þessum samningi. Sjálfsagt munu fleiri leiðir vera til fyrir fyrirtækið, til að losna frá þessari kvöð.

Það er deginum ljósara að stórt skarð mun verða hoggið í hagkerfi okkar, þegar þessari verksmiðju verður lokað. Fjárhagslegt tap Landsvirkjunar mun verða mikið og það mun verða fært á heimili landsins, gjaldeyristekjur munu dragast verulega saman, skattatekjur ríkisjóðs og Hafnafjarðar mun skerðast mikið. Þá munu á sjötta hundrað starfsmanna Rio Tinto missa vinnu sína og sennilega á annað þúsund annars starfsfólks sem vinnur við að þjónusta fyrirtækið, beint og óbeint, einnig standa uppi atvinnulaust.

Sú orka sem til fellur við lokun í Straumsvík mun ekki nýtast nokrum, vegna lélgs dreifikerfis. Fiskimjölsverksmiðjurnar mun því áfram keyra á olíu, þráttt fyrir alla þessa orku og sundlaugum á köldum svæðum verður áfram lokað yfir vetrartímann.

Þeir sem bera ábyrgð á þessu eru ekki eigendur Rio Tinto, jafnvel þó þeir hafi samþykkt óhæfan raforkusamning. Þeir sem bera ábyrgð á þessum hamförum eru þeir sem knúðu fyrirtækið til að samþykkja þann samning, stjórn Landsvirkjunnar með þáverandi stjórnvöld sem bakhjarl. 

Enn er hægt að bjarga málinu, en til þess þarf kjark ráðamanna. Þeir þurfa að gera stjórn og framkvæmdastjóra Landsvirkjunar skýra grein fyrir því að þeirra verkefni sé að búa svo um að orkusamningurinn við Rio Tinto verði tekin upp hið snarasta, svo fenginn verði rekstrargrundvöllur fyrir fyrirtækið. Jafnvel þó vænn afsláttur yrði gefinn á orkunni, verður verð hennar mjög vel viðunandi og fyrir hana mun þá fást greitt!

Það er ekki kjaradeila milli starfsmanna og fyrirtækisins sem Rio Tinto er að loka, það er vegna þess að raforkuverðið er allt of hátt. Þeirri staðreynd verða menn að kyngja, hversu illa sem þeim er við stóriðjuna. Það er um allt of miklar fjárhæðir að spila, allt og mörg störf.

 

„Ákaflega sérstakt“ ef álverið lokar

Athugasemdir

[Bjarki (IP-tala skráð) 25.11.2015 kl. 14:51]

Þetta er nú meiri taugaveiklunin. Að færa fjármuni frá íslenskum almenningi til erlendra risafyrirtækja til þess að það sjái aumur á okkur og skaffi störf. Það krefst nákvæmlega ekki neins hugrekkis af ráðamönnum að gera það. Það krefst þess eingöngu að þeir geri það sem þeir eru vanir að gera.