Mikilvægt að eyða fjárlagahallanum

Það er hverju orði sannara sem Pétur Blöndal segir, að það er mikilvægt að eyða fjárlagahallanum. Þetta á jafnt við um ríkissjóð sem og heimili landsins. Munur heimila og ríkissjóðs liggur þó kannski helst í því að hinn síðarnefndi hefur getu til að prenta seðla, en heimilin verða að láta þann skammt duga sem að þeim er rétt.

Yfirleitt leiðir hvað af öðru. Pétur telur að með því ná niður halla ríkissjóðs muni sjálkrafa léttast hallinn af heimilum landsins. Þessi rök gætu kannski haldið hjá Pétri, ef hægt er að ná ríkissjóð á réttann kjöl. Það er spurning hvort ekki þurfi að snúa dæminu við, að rétta fyrst af hallarekstur heimila, að þannig verði auðveldara verk að ná niður hallarekstur ríkissjóðs.

Meðan tugþúsunda heimila er rekin með halla, er nánast útilokað að ná niður rekstri ríkissjóðs. Hann mun verða fastur í plástralækningum til að halda fólki á lífi.

Nýsamþykkt fjárlagafrumvarp leit vel út við framlagningu. Hallaus rekstur og allt virtist hið besta mál. Þegar svo þetta frumvarp var loks samþykkt af Alþingi hafði það tekið miklum breytingum, bæði vegna breytinga af sjálfu Alþingi og einnig vegna kjarasamnings sem undirritaður var sama dag og fjárlagafrumvarpið var samþykkt. Niðurstaðan var því ekki eins falleg fyrir ríkissjóð, þó enn mætti segja að um hallalaus fjárlög væri að ræða.

Sá kjarasamningur sem skrifað var undir 21.des. var vægast sagt til lítils gegn hallarekstri tugþúsunda heimila landsins. Þar var samþykkt launahækkun upp á 2,8% og þeir sem allra minnst laun hafa fengu allt að 5% hækkun. Þetta voru öll ósköpin og til að ná þessari skömm fram varð ríkisstjórnin að koma að málinu með kostnaði sem dregur úr markmiði hennar að ná niður halla sjóðsins.

Strax eftir undirritun kom í ljós að margur launþeginn var ekki sáttur. Um áramót komu til framkvæmda hækkanir á vegum ríkissins og reyndar fleiri aðila. Þessar hækkanir ríkisins lágu fyrir við undirskrift, en engu að síður töldu þeir aðilar sem skrifuðu undir kjarasamninginn að þarna væri ríkið að svíkja gefin loforð. Nú hefur fjármálaráðherra gefið í skyn að verði þessi kjarasamningur samþykktur, muni ríkið endurskoða þessar hækkanir. Þá mun sennilega restin af hallaleysinu hverfa, hjá ríkissjóð.

Þó enn standi yfir kosning um þennan kjarasamning eru meiri líkur en minni á að hann verði samþykktur, því miður. Þar með hefur tugþúsundum heimila landsins verið gert útilokað að vinna eitthvað á hallarekstri sínum, þvert á móti mun hann aukast stórum skrefum. Að auki hefur fjármálaráðherra gefið loforð um lækkun gjalda og með því rýrt getur ríkissjóðs til að vinna bug á sínum vanda.

Þau fyrirtæki sem þegar hafa boðað að draga til baka hækkanir, eða sagt að þau muni ekki hækka, verða frjáls af því loforði jafn skjótt og kjarasamningur hefur verið samþykktur. Hætt er við að fljótlega muni allar þær hækkanir sem boðaðar voru og meira til, flæða yfir þjóðina. Starfsfólk ríkis og bæja hefur gefið skýrt til kynna að hart verði barist fyrir þeim kjarabótum sem þeir sækja, en þar má m.a. finna kröfur sem hljóðar upp á svipaða upphæð og heildarlaun verkamanns. Ekki liggur fyrir nú hvernig þeir samningar enda, en ljóst að  hver króna sem tekst að ná þar, mun ríkið þurfa að taka að láni. Hallaleysið mun því breytast í halla, bara spurning hversu stórann.

Því má búast við, þegar líða tekur á árið, þegar fyrirtækin hafa tekið til óspilltra málanna við sínar reglulegu hækkanir og starfsmenn ríkis og bæja hafa fengið launahækkanir, að svo illa verði statt hjá mörgum heimilum landsins, vegan stóraukins halla í rekstri þeirra, að ríkið verði enn og aftur að grípa inní með aðstoð. Þá mun halli ríkissjóðs enn aukast. 

Það er því spurning hvort ekki væri betra að vinna að því marki fyrst að útrýma launum undir framfærsluviðmiðum, þannig að öll heimili geti í það muinnsta rekið sig á núlli. Þannig gæti ríkissjóður sparað sér mikið fé og farið að stefna að hallausum rekstri.

Ég er vissulega sammála Pétri, það er mikilvægt að eyða hallarekstri. Þar greinir okkur kannski á um hvar eigi að byrja í þeirri vegferð. Ein lausn er t.d. að hætta við fastlaunastefnu og gefa vel stæðum fyrirtækjum leyfi til að hækka laun sinna starfsmanna. Sú stefna sem hefur verið fylgt að undanförnu, að útilokað sé að klára kjarasamninga nema með aðkomu stjórnvalda, er að öllu jöfnu röng. En þegar ríkissjóður er rekinn með bullandi halla og gengur fyrir erlendu lánsfé, er sú stefna gjörsamlega út í hött. Þetta er einkum undarlegt þegar hvert fyrirtækið af öðru er að skila hagnaði upp á hundruði milljóna og jafnvel millarða.

Lengi eftir hrun var því haldið fram að einungis fyrirtæki í útflutningi hefðu borð fyrir báru, en nú er staðan orðin sú að öll fyrirtæki í fjármála og tryggingarekstri eru rekin með tugmilljarða gróða og flest fyrirtæki í innlendu framleiðslu og þjónusstugeiranum skila vænum hagnaði. T.d. voru Hagar að senda frá sér tilkynningu um hagnað upp á hundruð milljóna.

Við þessar aðstæður eru forsvarsmenn fyrirtækja að haga sér á óábyrgann hátt í kjaraviðræðum. Þeir haga sér eins og þokkalega stæður maður sem ætlar að kaupa sér pizzu, en stoppar við hjá betlaranum á götunni til að snýkja af honum aura fyrir henni!

 

Mikilvægt að eyða fjárlagahallanum