Hver mun borga?

Það er erfitt að átta sig á hvert náttúruverndarsamtök ætla sér í þessu máli og ljóst að þau setja niður. Hitinn og tilfinningarnar eru miklar, en rökin kannski ekki alltaf jafn sterk.

Það hafa mörg rök verið nefnd, en eiga flest sammerkt að vera tilfinningarrök frekar en raunveruleg rök. Það sem helst er notað eru þau rök að náttúruverndarsamtök hafi stefnt Vegagerðinni vegna þessa máls og því beri henni að bíða dóms. Eins og segir í ágætu svari Vegagerðarinnar í fjölmiðlum væri auðvelt að útiloka þessa framkvæmd, sem og aðrar, um ókomna tíð, ef þau rök fái staðist. Nú er ég fráleitt neinn aðdáandi Vegagerðarinnar, þvert á móti tel ég þá stofnun oftar en ekki láta hjá líða að hlusta á sér vitrari menn, þegar slíkt á við.

En það eru fleiri rök nefnd, t.d. að Gálgahraun sé friðland. Það er vissulega rétt, en samkvæmt samningi milli Umhverfisstofnunar og Garðabæjar, frá 7. okt. 2009, nær friðlandið einungis að fyrirhuguðu vegstæði. Það liggur utan friðlandsins, enda væri erfitt að útskýra hvernig stendur á byggð langt inn í hraunið að sunnanverðu, ef það allt tilheyrði friðlandinu.

Nefndar hafa verið merkilegar jarðmyndanir, gróðurfar og fuglalíf í hrauninu. Hvaða hraun á Íslandi, sem er jafn ungt og Gálgahraun hefur ekki slíkar jarðmyndanir, gróðurfar og fuglalíf. Er það réttur skilningur að íslensk náttúruverndarsamtök ætli sér að berjast gegn allri veglagningu gegnum slík hraun, hvar sem er á landinu, eða á þetta einungis við um stór-Reykjavíkursvæðið? Hvað þá með íbúðabyggð sem hefur teigt sig langt inn á ósnortin hraun á þessu svæði. Eða er ekki sama vegur eða hús?

Víst væri gott ef hægt væri að finna þessum veg annað stæði, utan hraunsins. En þá verða líka þeir sem halda slíku fram að benda á hvar það eigi að vera. Á að kaupa upp byggð til að koma þessum vegi fyrir, eða vilja náttúruverndasamtök að lagður verði vegur á fyllingu í sjó utan hraunsins. Stækkun og bæting þess vegar sem fyrir er, er ekki kostur vegna byggðar. Þá er rétt að benda fólki á að núverandi Álftanesvegur liggur þegar yfir syðsta hluta hraunsins.

Þeir sem vilja láta taka sig alvarlega, eins og náttúruverndarsamtök hljóta að vilja, verða að haga sínu máli af skynsemi. Ofbeldi hefur aldrei skilað öðru en hörmungum og vantrú. Að mótmæla veginum er hið besta mál og mikill sigur sem vannst þegar hægt var að ná samkomulagi um að ekkert yrði aðhafst á degi náttúrunnar. Jafnvel málsóknir eru réttlætanlegar. En þvermóðsku mótmælastaða er eitthvað sem fáum hugnast og gefur neikvæða mynd. Hæstaréttarlögmaðurinn spyr um hugsanleg skaðabótarmál og á þá sjálfsagt við um hver muni borga ef dómur fellur gegn Vegagerðinni. Það er ljóst að ef til skaðabóta kemur munu þau lenda á ríkissjóð, með einum eða öðrum hætti.

Hitt mætti líka spyrja um; hver borgar skaðabætur af töfum við verkið vegna þessara mótmæla, ef dómur fellur Vegagerðinni í hag? Ætli það muni ekki einnig lenda á ríkissjóð? Ekki mun það fólk sem stendur fyrir vélunum borga, svo mikið er víst. Því má með sanni segja að þessi svokallaða varðstaða muni leiða það eitt af sér að ríkissjóður, við íbúar þessa lands, mun þurfa að greiða stórar upphæðir, algerlega óháð því hvernig dómur fellur í málinu!

 

„Hafðu hemil á Vegagerðinni“

Athugasemdir

[Davíð (IP-tala skráð) 24.9.2013 kl. 22:45]

Eru ekki ein helstu rökin þeirra að bæði umhverfismat og framkvæmdarleyfi fyrir þennan veg hafi verið útrunnin? Nú verð ég að viðurkenna að ég er ekki nógu vel inni í þessu máli, en þýðir það þá ekki að vegagerðin er í raun að brjóta lög með því að framkvæma án þess að hafa framkvæmdarleyfi sem er í gildi? Ég er allavega hræddur um að ef ég myndi mæta með gröfur og tæki og ætlaði að byggja mér hús í hrauninu að þá yrði lögreglan fljótlega mætt til að stoppa mig af ef ég væri ekki með gilt leyfi fyrir framkvæmdinni. Ætti þá ekki lögreglan í raun að stoppa vegagerðina af ef hún er að framkvæma án þess að vera með gilt leyfi, eða gilda aðrar reglur fyrir þá? Skiptir kannski engu máli þótt umhverfismat og framkvæmdaleyfi séu útrunnin? Af hverju er þá yfir höfuð einhver gildistími á þeim? Og ef lögreglan stoppar ekki framkvæmd sem ekki er gilt leyfi fyrir, hver á þá að gera það?

Vegagerðin talar um að ef þeir bíði þá þýði það að hægt sé að tefja allar framkvæmdir um ókomna tíð ef menn vilja. Eftir því sem ég best veit á að taka lögbannsbeðinina fyrir á fimmtudaginn í þessari viku. Varla telst það aldir og eilífð að bíða fram á fimmtudag svona til að byrja með, og þó það þurfi að bíða lengur eftir það til að sjá hvort þá má halda áfram eða ekki. Niðurstaða fæst á endanum og ekkert frestast um ókomna tíð þótt að það verði kannski um einhverja mánuði. Einnig mætti segja að ef ekkert má stöðva á meðan málaferli er í gangi, að þá sé enginn tilgangur að sækja um leyfi eða umhverfismat eða álit á neinum framkvæmdum - Bara drífa þær af sem fyrst og reyna að klára þær áður en dómsmál tapast. Þá er það bara búið og gert og of seint að hætta við, bara borga einhverjar bætur kannski en jafn efnaðri stofnun eins og vegagerðinni munar sennilega ekkert um það. Ef það er málið þá er í raun tilgangslaust að leyfa málshöfðun yfir höfuð - Umhverfissamtök og hagsmunaaðilar ættu bara að halda kjafti eða hvað? En hvað ætlar svo vegagerðin einmitt að gera ef þeir tapa slíku máli? Varla fara þeir þá að taka upp veginn og reyna að púsla hrauninum aftur saman? Nei, vegurinn er þá hvort eð er komin og slíkt yrði líka fáránlega dýrt.

Þeir sem vilja láta taka sig alvarlega, eins og ríkistofnanir líkt og Vegagerðin hljóta að vilja verða að haga sínu máli af skynsemi. þá verða menn til dæmis að passa að vera ekki að bruðla með dýrmæta skattpeninga eins og þeir vaxi á trjánum. Vegagerðin hefði átt að vera með gilt umhverfismat og framkvæmdaleyfi áður en þeir sömdu endanlega við verktaka og hrintu öllu í gang. Þeir hefðu einnig getað sagt sér sjálfir að á meðan þeir væru ekki með gilt umhverfismat og á meðan málaferli væru enn í gangi að framkvæmdin myndi ekki ganga í gegn þegjandi. Það eru þeirra mistök að vera búnir að gera samning við verktaka án þess að vera með allt sitt á hreinu og þurfa svo að borga verktaka aukalega fyrir tafir vegna mótmæla/málaferla. Vegagerðin er einnig með þessum aðgerðum að gefa sér það að málið vinnist fyrir dómi, sem er hreint ekki öruggt. Ef það tapast myndi það valda gífurlega auknum kostnaði fyrir vegagerðina. Að gefa sér fyrirfram niðurstöðu í dómsmáli hefur sjaldan verið talið ábyrg hegðun, sérstaklega ekki ef bruðlað er með almannafé.

Er svo skynsamlegt fyrir Vegagerðina að ráðast í svona óþarfan veg á tímum þegar þeir eiga ekki pening til að halda núverandi vegum í mannsæmandi ástandi?

[Gunnar Heiðarsson, 25.9.2013 kl. 09:45]

Nú þekki ég ekki hvort umhverfismat og framkvæmdaleyfi hafi verið útrunnið þegar verkið var boðið út, en hafi svo verið ætti ekki að vera vandamál að stöðva þessa framkvæmd. Reyndar átti þá að stöðva hana strax og útboð var auglýst en ekki bíða þar til tilboð voru opnuð og Vegagerðin orðin fjárhagslega skuldbundin.

Það er ljóst að falli úrskurð um lögbann Vegagerðinni í hag, munu mótmæli halda áfram, enda krafan að beðið sé eftir dóm í málinu. Falli sá dómur Vegagerðinni í hag eru meiri líkur en minni að annað dómsmál verði hafið, þá á einhverjum öðrum forsendum. Það er eins og náttúruverndarsamtök telji það gefið mál að þau muni vinna þetta fyrir dómi. Vel getur farið að svo verði, en þó ætti að vera meiri líkur á hinu, þar sem vegurinn er inn á skipulagi og utan friðlandsins. Þá gef ég mér auðvitað það að gilt framkvæmdaleifi hafi legið fyrir við útboð verksins. Hafi svo ekki verið er óþarfi að fara með málið fyrir dóm, þá nægir einfaldlega að sækja lögregluna og láta hana stoppa verkið.

Ég get hins vegar tekið heilshugar undir þau orð að þessi vegur hefði vel mátt bíða, þar sem þörfin fyrir hann er ekki brýn ennþá. Þá peninga sem ætlaðir eru til vegarins hefði mátt nýta til þarfari verka annarstaðar. En hvað sem mönnum finnst um það, þá var verkið boðið út og samið við verktaka um framkvæmdina. Þar með er Vegagerðin orðin fjárhagslega skuldbundin verktakanum og þarf að leggja fram bætur fyrir hvern dag sem verkið tefst og miklar bætur ef það verður slegið af.

Það er erfitt að trúa því að hægt sé að komast svo langt sem Vegagerðinni hefur tekist, þ.e. að bjóða út verk, gera samninga við verktaka og að verktaki geti hafið sína vinnu, ef umhverfismat og framkvæmdaleyfi var útrunnið þegar verkið var boðið út. Það eru allt of margir eftirlitsaðilar sem hefðu þá getað stöðvað málið, strax í upphafi, jafnvel áður en útboð var auglýst.

Þó Vegagerðina megi vissulega gagnrýna fyrir margt, þá er sú stofnun ekki eyland, heldur þarf að lúta eftirliti eins og aðrar stofnanir og fyrirtæki.

Það ætti svo sem ekki að vera vandamál að fá úr því skorið, gildistími umhverfismats og framkvæmdaleyfis liggur fyrir. Það ætti að vera auðvelt að fá að vita hvenær verkið var boðið út. Hafi útboð farið fram eftir að umhverfismat og framkvæmdaleyfi runnu út þarf ekki atbeina dómstóla í málinu. Til þess að halda uppi lögum í landinu höfum við lögregluna og hún getur þá einfaldlega stöðvað verkið. Einfallt ekki satt?

Eitthvað veldur því að þessi leið virðist þó ekki fær.