NO farmers, NO food, NO future

Það hefur aldrei talist gæfuspor að gera bændur reiða. Yfirleitt er þessi stétt manna hæglát og friðsöm. Þegar þeir eru reyttir til reiði hika þeir ekki við að beita viðeigandi vopnum. Svara þeim sem reyta þá til reiði með því að drekkja þeim í skítalykt.

Um alla Evrópu, einkum innan landa esb, hafa nú staðið yfir mikil mótmæli bænda í nærri tvo mánuði. Lítið fer af þeim fréttum í íslenskum fjölmiðlum. Það er lengi búin að krauma reiði bænda þar ytra og í desember síðastliðnum sauð svo uppúr. Hámarki náðu svo mótmælin þegar þing esb kom saman.

Margir hafa verið að tjá sig í erlendum fjölmiðlum um málið og gjarnan er farið ansi grunnt í skýringar. Talað um að losun co2 í andrúmsloftið, um hækkandi kostnað við landbúnaðarframleiðslu, innflutning á landbúnaðarvörum og fleira í þeim dúr. Allt skýringar sem eiga sitt heimilisfang hjá áróðursmeisturum sambandsins Skýringin er hins vegar ofur einföld, eða eins og einn bóndinn þar ytra sagði í sjónvarpsviðtali; "regluverk esb er að drepa okkur. Sjálfur sit ég við skrifborð stórann hluta dagsins, vegna eylífra reglugerðabreytinga og skýrslugerða. Ég þarf því að ráða mann til að sjá um búið, bú sem ekki einu sinni skilar mér sjálfum tekjur." Þarna liggur vandinn.

Vissulega hafa bændur bent á að þeir einir geti ekki tekið á sig alla ábyrgð á loftslaginu. Bent á að til dæmis bændur í Hollandi, sem á að skera þá að mestu niður í nafni loftlags, skila álíka mikilli losun co2 út í andrúmsloftið á ári og Schiphol flugvöllur á nokkrum klukkutímum. Eða álíka og starfsmenn esb losa á öllum sínum flugferðum yfir nokkra mánuði. Þá hafa bændur bent á þá staðreynd að tuddinn ropa jafnt í Evrópu og Argentínu. Innflutta kjötið losar síðan enn frekar við flutning þess um hálfann hnöttinn. Kostnaður hefur sannarlega hækkað verulega fyrir bændur, en þeim svíður þó meir hvað sambandið vinnur duglega í að skerða styrkjakerfið. Þetta er allt satt og rétt, en megin ástæða fyrir þessum hörðu mótmælum bænda er óendanlegt regluverk esb. Þegar bændur vita ekki hvað morgundagurinn ber í skauti sér og varla hvaða reglur voru settar á í dag, er útilokað að stunda landbúnað. Þegar stór hluti vinnu bóndans liggur í því að færa skýrslur og yfirfara nýjar reglugerðir, er útilokað að stunda búskap.

Því miður eru svipuð vandamál í íslenskum landbúnaði. Innflutt kjöt keppir við íslenskt, kostnaður hækkar en styrkir lækka og kannski það sem meira er að regluverkið verður flóknara með hverju árinu. Þar hefur á einhvern ótrúlegan hátt tekist að vefja íslenskum landbúnaði inn í ees samninginn, sem hann þó á að vera utan. Þar hefur MAST tekist að fá inn ýmsar vel kryddaðar reglugerðir frá esb og hrellir bændur duglega með þeim. Bændur vart búnir að kosta miklar breytingar hjá sér vegna slíkra reglugerða, þegar þeir fá tilkynningu um enn frekari breytingar.

Þá hafa ráðherrar ekki hikað við að nota íslenska bændur í hrossakaupum á erlendri grundu. Gerður var samningur um ákveðið magn af innflutningi á landbúnaðarvörum, sem við sjálf getum framleitt mun hreinna en það erlenda. Þetta dugði þó ekki versluninni og ekki betur séð en þar hafi verið samráð um að bjóða sem lægst í tollkvóta við síðasta útboð. Þannig náðist verð á tollkvótum allt niður í eina krónu á kíló! Hef aldrei skilið þessa aðferð, að bjóða út toll?! Tollstjóri er með tollskrá. Frá henni getur enginn komist. En verslunin fær að bjóða hvað hún vill borga í toll, þegar kemur að innflutningi á kjöti!

Hvenær íslenskir bændur taki sér til fyrirmyndar mótmæli þerra frönsku, þýsku, pólsku, írsku, portúgölsku, spænsku, ítölsku, grísku og svo framvegis, er ekki gott að segja. Hitt er víst að ef ekkert er gert til varnar bændum munu þeir springa, rétt eins og þeir evrópsku. Þá gætum við séð skít sprautað á alþingishúsið, eða drullu sturtað fyrir framan dyr þess. Eða fjárhópa leggja undir sig miðbæ höfuðborgarinnar.

Það kostar að framleiða mat. Öll vestræn ríki velja að styrkja landbúnað, til að halda niðri verði á matvöru. Þar er styrkjakerfi Íslands langt frá því að vera hæst, er mun hærra t.d. í Bandaríkjunum. Hins vegar er sammerkt með Bandaríkjunum og esb að styrkjakerfið er að stórum hluta falið, flækjustig þess gerir það ógagnsætt, meðan það íslenska liggur alt uppi á borðum.

Hin leiðin er að hætta slíkum styrkjum og láta neytandann um að borga brúsann beint. Það kallar auðvitað á hærri laungreiðslur. Eitthvað sem atvinnurekendur eru kannski ekki tilbúnir til. Slík breyting verður hins vegar ekki gerð í einu landi, slík breyting þarf að vera samhljóma allra landa.

Fyrir bóndann skiptir í sjálfu sér ekki máli hvaðan peningurinn kemur. Þó má segja að hann yrði sjálfstæðari við slíka breytingu.

Engir bændur

Enginn matur

Engin framtíð

 

 

Við brúsapallinn

Síðasta fimmtudag kom Bændablaðið til okkar lesenda þess. Magnað hvað blaðinu tekst ætíð að ná fram því jákvæða í fréttum af bændum, kannski um of. Glensið er ekki langt undan á síðum blaðsins, eins og fyrirsögn fréttar um að 500 manns hafi verið á hesti. Ekki slæmt að eiga slíkan gæðing.

Þegar sest er við brúsapallinn er ekki annað hægt en að hugsa til þeirrar graf alvarlegu stöðu sem bændur landsins standa frammi fyrir, þrátt fyrir að Bændablaðinu takist að láta líta svo út að þar sé allt í besta lagi. Sjaldan eða aldrei, frá því land byggðist, hefur staða landbúnaðar verið jafn slæm og nú. Bændum fækkar sem aldrei fyrr og þeir sem eftir standa draga við sig í búskap. Byggðir eru að fara í eyði, endurnýjun bændastéttarinnar er nánast útilokuð og þeir sem hafa dug og djörfung til að reyna slíkt, enda oftar en ekki sem gamalmenni fyrir aldur fram og jafnvel eignalausir eftir nokkurra ára strit. Ungir bændur hafa þann eina möguleika til að eignast bújörð og áhöfn, að sækja vinnu frá búinu. Nú er staðan orðin sú að slíkt dugir ekki lengur. Jafnvel þó menn leggi á sig langan vinnudag og sinni búi eftir vinnu seint að kvöldi og fyrir vinnu snemma að morgni, dugir það engan veginn. Eina sem slíkt skilar er að líkaminn gefur sig. Að vinna 18 til 20 tíma á sólahring, til langs tíma, er ekki beinlínis hollt.

En hvað veldur? Þegar stórt er spurt er oft erfitt um svör.

Augljósast, þessi misserin, er sú okurvaxtastefna sem stjórnvöld standa að. Seðlabankanum eru sett lög og í eymd sinni og getuleysi til að standast þau lög, hefur bankinn hækkað stýrivexti fram úr hófi. Gerir það sama aftur og aftur þó fullreynt sé að árangur verður verri en enginn. Ekki nokkrum bónda dytti til hugar að etja klár sínum lengra og lengra út í fenið, þegar séð er að botninn er löngu farinn. Hann myndi snúa til lands og leita annarra leiða til að komast yfir. Vandi bænda er þó dýpri en vaxtaokur stjórnvalda. Það er bara súkkulaðimylsnan á rjómatertunni.

Hinn eiginlegi vandi bændastéttarinnar er hugarfar landsmanna. Fyrir um fjórum áratugum hófst grímulaus aðför að bændum og hefur tekist að breyta svo hugarfari landsmanna að jafnvel eru til bændur sem trúa því að þeir séu þurfalingar. Allt hófst þetta með þeirri fásinnu að halda því fram að hvergi á byggðu bóli væru greiðslur til bænda úr sameiginlegum sjóðum landsmanna, hærri en hér á landi. Jafnvel því haldið fram á hvergi í veröldinni væru slíkt kerfi nema hér á landi. Það tók tiltölulegan stuttan tíma til að þessi skoðun næði eyrum margra kjósenda og sumir stjórnmálamenn voru betur læsir á þær breytingar en aðrir. Stukku á vagninn. Við skulum átta okkur á þeirri staðreynd að á þessum tíma var upplýsingaöldin nokkuð fjarri því sem nú er. Stjórnmálaflokkar gáfu út sín flokksblöð, sem auðvitað voru lesin af flokksbundnum kjósendum. Ein útvarpsstöð var í landinu og þeir sem náðu eyrum hennar voru nokkuð á grænni grein. Þar bar nokkuð mikið á boðberum "sannleikans". Síðar var farið að gefa út blað sem presinteraði sig sem frjálsan fjölmiðil. Þar áttu bændur lítinn stuðning en boðberar hugarfarsbreytinga því meiri.

Því reyndist nokkuð auðvelt að telja þjóðinni trú um að landbúnaður hér á landi væri baggi á þjóðinni. Baggi sem nauðsynlegt væri að losna við. Byggðastefna og aðrar slíkar kreddur voru ekki til í hugum boðbera "hins eina sanna sannleiks".

En nú er öldin önnur. Nú er hægt að seilast í vasa sinn og taka þar upp smá tæki sem getur gefið manni allar þær upplýsingar sem hægt er að finna, um víða veröld. Þar má sjá að flestar þjóðir hins vestræna heims greiða úr sínum sameiginlegu sjóðum til landbúnaðar. Þar má einnig sjá að þar erum við Íslendingar langt á eftir öðrum þjóðum. Þar má einnig sjá að þegar áföll verða í sambandi landbúnað, þurfa bændur ekki að fara betlandi hendi til stjórnvalda til að fá aðstoð. Slík aðstoð kemur yfirleitt að fyrra bragði frá stjórnvöldum. Skiptir þar einu hvort um er að ræða áföll vegna uppskerubrest, vegna verðfalls landbúnaðarvara, vegna okurvaxta stjórnvalda eða bara af hvaða stofni áföll skella á.

Erlendis er hugarfar gagnvart bændum nokkuð annað en hér á landi. Þar skilur fólk nauðsyn þess að halda uppi landbúnaði, skilur nauðsyn þess að halda uppi byggð á viðkvæmum svæðum, skilur að án bænda er engan mat að fá, engin föt að fá og jafnvel ekki heldur neitt áfengi! Þar skilur fólk að til að landbúnaður geti þrifist er nauðsynlegt að greiða til hans úr sameiginlegum sjóðum, ella þurfi að hækka laun almennings verulega. Þar skilur fólk að það kostar að framleiða matvæli. Hér á landi hefur, gegnum látlausan áróður undanfarinna fjögurra áratugar, tekist að telja fólki trú um að landbúnaður gæti rekið sig á loftinu einu saman. Að bændur væru ofaldir.

Hvergi á byggðu bóli er skipting á milli frumframleiðslu matvæla, vinnslu þeirra og sölu, jafn óréttlát og hér á landi. Bóndinn þarf að ala skepnur í langan tíma þar til afurðir fara að berast. Í flestum tilfelum tekur um tvö ár áður en mjólk fæst úr grip, eða hann verður sláturhæfur til kjötvinnslu. Afurðastöðin tekur við gripum, slátrar þeim og vinnur kjötið og geymir í frystigeymslum í allt að einu ári. Verslunin tekur kjötið að láni frá vinnslunni og skilar aftur náist ekki að selja fyrir síðasta söludag.

Bóndinn skilar því langmestu vinnuframlagi á mjólkurlítrinn eða kjötkílóið, vinnslan kemur þar skammt á eftir og ber ábyrgð á að kjötinu sé fargað, náist ekki að selja það. Reyndar færir vinnslan kostnaðinn við þá ábyrgð yfirleitt niður til bóndans, en það er önnur og sorglegri saga. Verslunin gerir að eitt að hringja eftir vörunum, taka við peningum frá neytendum og skila síðan aftur því sem ekki selst. Skipting auranna er þó nokkuð fjarri því að fylgja vinnuframlaginu eða ábyrgðinni!

Ég hef áður skrifað um svokallaðar niðurgreiðslur til bænda. Bent á að þær greiðslur væru ekki í þökk eða þágu bænda, heldur til þess gerðar að halda niðri launum. Þetta á við hvar sem slíkar greiðslur tíðkast.  Það skiptir þó mestu máli er að fólk átti sig á raunveruleikanum. Að það kostar að framleiða mat. Að það kostar að halda landinu í byggð. Byggðastefna er ekki eitthvað montyrði, notað fyrir kosningar. Byggðastefna byggir á því að halda landi í byggð og einfaldast og ódýrasta aðferðin til þess er að efla landbúnaðinn, gera hann þannig að bændur geti lifað sómasamlegu lífi af landbúnaði og verið stoltir verka sinna. Byggðastefna byggir ekki á því að bændur vinni sig í þrot, verði gamalmenni fyrir aldur fram og þurfi að sjá á eftir búum sínum. Stolt yfir glæsilegu verki dugir þar skammt, eitt og sér.

Ekki verður rætt um vanda landbúnaðar án þess að ræða örlítið um innflutning matvæla. Auðvitað er það svo að sum matvæli verða ekki framleidd hér á landi, en þau sem hægt er að framleiða á að framleiða hér. Forsvarsmenn verslunarinnar eru þessu ekki sammála. Segja að landbúnaðarvörur eigi að flytja inn ef hægt er að fá þær ódýrari erlendis. Að þarna eigi peningar að ráða. Aldrei hef ég séð að þessar  "ódýru innfluttu matvörur" á mikið lægra verði í kjötborði hér, enda kostar sitt að flytja þær heimsálfa á milli. Þá kemur aldrei fram í málflutningi þessara manna að þessar vörur eru þegar niðurgreiddar erlendis, ekki úr íslenska ríkisjóðnum heldur ríkissjóðum þeirra landa sem matvælin eru sótt til. Ef verslunin hér á landi þyrfti að greiða þessi innfluttu matvæli á kostnaðarverði, dytti engum til hugar að reyna innflutning þeirra.

Eins og áður segir er auðvelt að finna hvaða upplýsingar sem er gegnum snjallsíma. Þar má einnig finna að hvergi í veröldinni er minna notað af lyfjum í landbúnaði og hér á landi, hvergi.

Hví ættum við þá að flytja inn mengaðan mat sem hægt er að framleiða hreinan hér?

 

MAST

Ekki ætla ég að skrifa um viðhengda frétt, þekki ekki til þess máls, þó svo fréttin sjálf komi manni svolítið spánskt fyrir sjónir.

Það er hins vegar önnur frétt af MAST, á forsíðu nýjasta tölublaðs Bændablaðsins. Sú frétt fjallar um hvar MAST lætur urða kjöt sem er algjörlega hæft til manneldis og rekjanleiki þess á hreinu allt frá fæðingu til slátrunar viðkomandi gripa. Kjötið sjálft var í lagi og ekkert deilt um heilbrigði þess. Ástæðan virðist vera að eftirlitsmaður MAST taldi eyrnamerki gripanna ekki uppfylla skilyrði ESB reglna. Talið er að yfir einu tonni af nautgripakjöti hafi verið fargað af þeirri ástæðu, á sama tíma og aðrir gripir með samskonar merkingum fengu náð fyrir stofnuninni. Þarna er eitthvað stórkostlegt að í stjórnun MAST. Reyndar er ástæða fréttarinnar sú að matvælaráðuneytið gerði stofnunina afturreka með þessa ákvörðun, en skaðinn var skeður.

Það sem málið snýst um er að hverjum grip er gefin einskonar kennitala við fæðingu. Þar kemur fram númer bæjarins og númer sem viðkomandi gripur fær og þessar upplýsingar skráðar í miðlægan gagnagrunn. Þetta númer fylgir síðan gripnum frá fæðingu til slátrunar. Samkvæmt reglugerð frá ESB má ekki slátra gripum nema þeir séu með slík merki í eyrum sér. Um þetta er ekki deilt. Hitt er vitað að oftar en ekki tapa gripir þessum merkjum og þarf þá að setja ný merki í þá. Til einföldunar og að gripurinn haldi sínu númeri, hefur verið farin sú leið að framleiðendur slíkra merkja búa til merki með númeri bæjarins en hafa autt það svæði er númer griparins er ætlað að vera. Með þessum merkjum fylgja sérstakir pennar til að handskrifa númer gripsins. Þessi aðferð er þekkt og hefur verið viðurkennd, bæði erlendis en einnig hér á landi, þar til nýr starfsmaður tók til starfa hjá MAST. Hann túlkar reglurnar eftir sínu höfði og að því er virðist, eftir því hver bóndinn er. Í sjálfu sér er ekki óeðlilegt að nýr starfsmaður túlki reglur á annan hátt en áður. Þá er hann leiðréttur, þannig að réttri túlkun er haldið.

Þarna kom aftur babb í bátinn. Þegar eigendur gripsins gerðu athugasemd við þessa afgreiðslu ákvað MAST að standa fast að baki sínum nýja starfsmanni og hafnaði með öllu að úr yrði bætt. Þar skipti einu hvað sagt var eða gert, jafnvel boðist til að geyma kjötið í frysti þar til niðurstaða fengist. Öllu slíku var hafnað af hálfu MAST og kjötið urðað strax sama dag. Þvergirðingshátturinn var algjör af hálfu stofnunarinnar. Eina sem bændurnir gátu gert var að kæra framkvæmdina til matvælaráðuneytisins. Niðurstaðan er komin og stofnunin gerð afturreka.

Það þarf vart að nefna það tjón sem ákvörðun MAST leiddi af sér. Eitt tonn af nautakjöti er ekki gefið. Fyrir bóndann, sem búinn er að fóðra gripinn í um tvö ár er tjónið gífurlegt. Reyndar fær hann einhverjar bætur vegna niðurstöðu matvælastofnunar, en þær koma seint. Bændur eru yfirleitt ekki svo fjáðir að þeir geti beðið árum saman eftir greiðslum. Oftast treyst á að innkoman komi svo fljótt sem verða má. Nægur er drátturinn samt. Þá þarf ekki að nefna þá sóun sem af hlýst, þegar heilu tonni af kjöti er hent, af þeirri einu ástæðu að plastmerkið í eyra gripsins er ekki talið vera rétt, jafnvel þó ekki sé neinn ágreiningur á um uppruna gripsins eða heilbrigði kjötsins.

Þetta lýsir vel þessari stofnun. Þar er eltast við smámuni meðan stóru málin danka. Svo þegar einstakir starfsmenn eru gagnrýndir, oftar en ekki réttilega, hleypur stofnunin í vörn og slær skjaldborg um viðkomandi starfsmann, án þess að skoða málið. Þarna fer stofnun, sem hefur vald til að túlka reglugerðir, fer með vald til að framfylgja þeirri túlkun sinni, vald til að dæma eftir þeirri túlkun og vald til að framfylgja eigin dómi. Einungis ráðuneytið getur gert athugasemdir við þetta. Þegar svo við bætist að starfsmenn stofnunarinnar virðast geta túlkað þessar reglur eftir eigin höfði og að því er virðist, eftir því hvaða bóndi á í hlut, er málið virkilega alvarlegt. Hvergi nema í einræðisríkjum þekkist slíkt stjórnkerfi.

Það er nauðsynlegt að endurskoða þessa stofnun og skipta henni upp. Skilja á milli lagatúlkunar og framfylgni þeirra, skilja á milli framfylgd laga og ákvörðunar um refsingu og skilja á milli refsinga og framfylgd þeirra. Að virkja þrískiptingu valdsins.  Að hafa undir einni og sömu stofnun allt þetta vald leiðir einungis til spillingar.

Svo því sé haldið til haga þá hafa þessar merkingar á gripum, frá fæðingu til slátrunar, þann tilgang að hægt sé að rekja kjötið til bæjarins sem gripurinn er alinn upp á  og jafnvel til þeirrar kúar er fæddi hann. Þetta er hið besta mál, þó við neytendur verðum lítið varir við þann rekjanleika. Eigum oft erfitt með að vita hvort kjötið í kjötborði verslana er íslenskt eða erlent. En kannski á það eftir að breytast, kannski eigum við eftir að sjá á merkingu kjöts frá hvaða bæ það kemur. Tæknin og grunnurinn er til staðar.

 

MAST neitar að tjá sig

Sjálfskipaðir siðgæðisverðir

Þeir leynast víða siðgæðisverðirnir, einkum þeir sjálfskipuðu.

Nú ætla svokallaðir dýravinir í Kína, sjálfskipaðir siðgæðisverðir um hag dýra, að ganga af göflunum og þykir meðferð hunda þar í landi vera hin versta. Lengi hefur verið vitað að hundar njóta lítillar virðingar þar í landi, þó hellst þegar þeir eru komnir á matardisk Kínverja.

En það er ekki matarvenjur Kínverja sem þessir sjálfskipuðu siðgæðisverði agnúast yfir, ekki sú leiðinda venja þeirra að leggja hunda sér til matar. Nei, það er vegna þess að einhverjum datt til hugar að lita hunda, gera þá líka pandabjörnum. Og það sem meira er að viðkomandi leifir fólki að klappa hundunum.

Sennilega eru flestir hundar í Kína sem vildu vera í sporum þeirra lituð, fá reglulega mat og gott atlægi og mikið af klappi og knúsi. Komast þannig hjá því að lenda á matardisk einhvers Kínverja.

 

Pandahundarnir eru umdeildir

Mannamatur?

Framkvæmdastjóri samtaka verslunar og þjónustu fer mikinn þessa daganna. Krefst hann rannsóknar á sláturleyfishöfum og gefur jafnvel í skyn að eitthvað samráð sé milli þeirra, nefnir jafnvel lögbrot, þar sem verslun milli þeirra með lambahryggi hefur átt sér stað. Slík verslun er jú nauðsynleg til að sinna þörfum verslana.

Hitt er rétt að skoða, hvort sláturleyfishafar hafi farið offari í sölu á hryggjum úr landi, eða hvort einungis hafi verið seldir smáhryggir, sem verslanir hér hafnar.

Enn frekar ætti þó að rannsaka verslanir. Heyrst hefur að þær hafi tekið til sín mun meira magn af hryggjum síðustu mánuði og spurning hvort markvisst hafi verið unnið af því, af hálfu verslana, að búa til skort á hryggjum. Þetta er auðvelt, einungis þarf að skoða bókhald þeirra og bera saman pantað magn við selt. Ljóst er að verslanir hafa nægt frystipláss, úr því þær geta pantað til landsins 55 tonn af hryggjum frá Ástralíu/Nýja Sjálandi. Einnig þarf að skoða, út frá lögfræðilegu sjónarmiði, hvort verslunum sé yfirleitt heimilt að panta kjöt til landsins, áður en heimild frá ráðherra liggur fyrir.  

Verið er að flytja inn kjöt þvert yfir heiminn, kjöt sem komið er á þriðja ár, eða frá sláturtíð 2017. Sláturtíð andfætlinga okkar er jú á þeim tíma er lömbin fæðast hjá okkur, svo þetta kjöt er væntanlega að verða tveggja og hálfs árs gamalt. Þetta skýtur nokkuð skökku við þar sem illa hefur gengið að fá verslunina til að kaupa kjöt af íslenskum sláturhúsum, sem orðið er eins árs. Væntanlega hafa verslanir fengið þetta kjöt með góðum afslætti, þar sem fyrir hefur legið að farga því.

Þetta kjöt á samt að setja í verslanir hér á landi og það ekkert smá magn, 55 tonn. Þarna er nokkuð vel skotið yfir markið. Í fyrri tilmælum ráðgjafanefndar um inn og útflutning á landbúnaðarvörum var talað um að skortur gæti orðið á hryggjum fram að sláturtíð og nefnt þar mánaðarmótin ágúst september. Sláturtíð hefur hafist hér á landi um miðjan ágúst um nokkurra ára skeið, þannig að ekki virðast nefndarmenn vita mikið um það málefni sem þeir eiga að gefa ráðgjöf um og kannski rétt að skoða hana líka. En hvað um það, nefndin talaði um skort í allt að einn mánuð og á það hengja SVÞ sig. Í venjulegu árferði er neysla á lambahryggjum hér á landi innan við 10 tonn á mánuði, eða innan við einn fimmti af því magni sem pantað var erlendis frá. Þetta er náttúrulega galið, sér í lagi þegar verið er að tala um svo gamalt kjöt að það hentar best til moltugerðar!

Hverju megum við neytendur svo búast? Fram til þessa hefur maður getað tekið lambakjötið í verslum beint í körfuna, höfum ekki þurft að taka upp pakkninguna, setja á okkur gleraugun og finna í smáletrinu upprunalandið, eins og þarf að gera við kaup á svínakjöti, kjúklingum og nautakjöti. Maður hefur gengið að því vísu að lambakjötið er Íslenskt. Nú mun það breytast, eða hvað? Verður kannski ekkert upprunaland sett á pakkningarnar? Ekki mun verð segja til um hvort það er íslenskt eða erlent, jafnvel þó það sé tollað. Þar ræður fyrst og fremst að grunnverð á eldgömlu kjöti hlýtur að vera mjög lágt, ef þá eitthvað.

Því er það áskorun á sláturleyfishafa og íslenska kjötvinnslu að merkja rækilega allt íslenskt lambakjöt. Þannig mun verða hægt að forða fólki frá að éta eldgamalt kjöt sem að öllu jöfnu væri ekki talið mannamatur.

 

Kjötið fer í búðir á fullum tolli

Lögbrot eiga ekki að líðast

Framkvæmdastjóri verslunar og þjónustu segir okkur fréttir af því að tugir tonna af erlendum lambahryggjum séu á leið til landsins. Þetta skýtur nokkuð skökku við þar sem ráðherra hefur ekki heimilað slíkan innflutning. Reyndar þvert á móti, þá hefur ráðherrann vísað tilmælum ráðgjafanefndar um inn og útflutning landbúnaðarvara til heimahúsanna og óskað eftir að nefndin endurskoði tillögu sína. Enda nægt kjöt til í landinu.

Kannski telja SVÞ sig utan laga og reglna í landinu, að það nægi að fífla einhverja embættismenn til fylgilags við sig.

Allt er þetta mál hið undarlegasta og engu líkara en að félagsmenn SVÞ hafi verið búnir að versla kjötið erlendis áður en nefndin gaf út úrskurð sinn. Hafi dottið niður á einhverja útsölu. Þá er magnið sem Andrés nefnir ótrúlegt, jafnvel þó svo einhver skortur hefði verið þessar tvær vikur sem eru til fyrstu slátrunar hér heima. Tugir tonna af hryggjum er nokkuð vel í lagt og ljóst að verslunin ætlar þarna að búa sér í haginn.

Það er vonandi að ráðherrann svari þessu á viðeigandi hátt og láti endursenda kjötið úr landi jafn skjótt og það birtist. Lögbrot eiga ekki að líðast!

Ef Andrés  er í einhverjum vandræðum með að fá hrygg á grillið hjá sér þá á ég a.m.k. tvo í kistunni hjá mér og gæti alveg selt honum þá, ef hann er tilbúinn að borga viðunnandi verð.

 

Hryggir á leiðinni

Japl, jaml og fuður

Hafi mannskepnunni verið ætlað að þrífast á grasi og hundasúrum, hefði skaparinn látið hana fá vömb, kepp, laka og vinstur, til að vinna næringarefnin úr þeirri fæðu. Þess í stað erum við með maga, görn og þarma, rétt eins og aðrar kjötætur.

Mér er nokk sama þó einstaklingar vilji brjóta náttúrulögmálið og lifa á grasi og hundasúrum. Það er auðvitað val hvers og eins hvernig hann misbeitir sínum líkama. Og ekki amast ég við því þó fólk velji að kalla sig vegan.

Hitt verður vart við unað, þegar það fólk sem kýs að lifa á grasi og hundasúrum, vill neyða slíkum lifnaðarhætti upp á aðra. Þegar farið er að krefjast þess af ríki og sveitarfélögum að skattfé sé beitt til að halda uppi áróðri þeirra. Þegar krafist er af menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu að venjulegur heimilismatur verði látinn víkja fyrir grasi og hundasúrum.

Flest ef ekki öll mötuneyti landsins bjóða upp á fæði fyrir svokallað vegan fólk. Yfir því amast ég ekki, enda venjulegur heimilismatur einnig í boði. Þarna getur fólk valið.

Ekki hefur nokkurn tímann heyrst að fólk sem étur venjulegan heimilismat vilji láta banna grasafæði. Hvorki hjá mötuneytum ríkisstofnanna né annarsstaðar. Ekki heldur hefur nokkrum manni dottið til hugar að krefja ríkið um að halda kjötfæði framar en grasafæði. Þarna á fólk einfaldlega að hafa val.

Við lestur þessarar undarlegu fréttar datt mér í hug kvæði vesturfarans og stórskáldsins Stephan G Stephanssonar:

Þá kvað einn: ,,Vér úrráð höfum:

Út og suður karlinn gröfum.

Ei þarf lubbinn óvandaður

Eins að liggja og dánumaður.

Eftir japl og jaml og fuður

Jón var grafinn út og suður.

 

Margt sem ríki og sveitarfélög gætu gert

Síðustu sauðfjárbændurnir

Vandi bænda er stór, mjög stór. Nú um stundir er það einkum sauðfjárbúskapur sem stendur illa, en aðrar búgreinar berjast einnig í bökkum og þarf lítið til að þar fari að halla verulega undan fæti.

Sífelld krafa um að matvörur fáist fyrir sem minnstan aurinn, meðan kostnaður við framleiðsluna hækkar stöðugt, er auðvitað megin orsök þessa vanda. Þetta á ekki bara við hér á landi, heldur um allan heim.

Siðuð samfélög hafa farið þá leið að nota hluta þess fjár sem ætlað er til samneyslunnar, til að greiða niður framleiðslukostnað matvæla, svo verð til neytenda geti verið lægra. Það má segja að þetta skilji á milli þeirra samfélaga sem betur ganga og hinna þar sem almenn fátækt ríkir. Auðvitað má vel hugsa sér að allar þjóðir hætti slíkum niðurgreiðslum og launafólk sæki sér einfaldlega meiri tekjur til sinna vinnuveitenda, svo hægt sé að kaupa matvæli. Hætt er við að það gangi þó illa og siðuðu samfélögin kæmust fljótt niður í þá almennu fátækt sem ríkir í þeim löndum sem ekki hafa valið að styrkja matvælaframleiðslu sína. Hitt er ljóst að ekkert eitt ríki hinna siðuðu landa getur hætt niðurgreiðslum matvælaframleiðslunnar, meðan hin ekki gera slíkt hið sama.

Hér á Íslandi hafa niðurgreiðslur ríkissjóðs til matvælaframleiðslu lækkað mikið hin síðari ár, svo mikið að þær eru nú einungis lítið brot af því sem áður var. Ljóst er að of langt hefur verið gengið í þá átt, sér í lagi þegar horft er til þess að þær þjóðir sem næstar okkur liggja hafa heldur aukið við slíkar greiðslur, bæði beint og óbeint. Þetta er í raun stæðsti vandi matvælaframleiðslu hér á landi og mun að óbreyttu leiða til enn frekari samdráttar, jafnvel hruns íslenskrar marvælaframleiðslu. Þó við séum eyja í miðju Atlantshafi, erum við ekki eyland í matvælaframleiðslu og verðum að haga seglum í samræmi við önnur lönd.

Það liggur fyrir að matvælaframleiðsla heimsins á öll í vök að verjast. Breyting á veðurfari auk þess sem sífellt stærri landsvæði eru tekin undir framleiðslu á öðrum vörum en matvælum, gerir matvælaframleiðlsu erfitt fyrir, á meðan mannfólki jarðar fjölgar mjög hratt. Því er ljóst að matarverð heimsins á eftir að hækka mikið á næstu árum. Líklegt er að hin siðuðu ríki muni mæta því með enn frekari greiðslum til matvælaframleiðslunnar.

 

En aftur að þeim vanda sem snýr að sauðfjárbændum, hér á landi. Auk þess sem að ofan er nefnt, eru margir fleiri þættir í þeim sérstaka vanda sem vert er að nefna, en jafnvel þó þeir allir yrðu lagaðir, er vart hægt að sjá að menn gætu efnast á því að búa með sauðfé. Mætti þó hugsa sér að það dygði til að koma í veg fyrir hruns sauðfjárbúskaparins.

Fyrir það fyrsta þá er forusta sauðfjárbænda arfa léleg og stendur engan veginn í lappirnar. Uppgjafatónninn er alger gagnvart greininni, að hálfu forustunnar. Verið getur að ástæðu þess megi finna í þeirri stór undarlegu staðreynd að bændur þurfi ekki að framleiða nema 70% af sínum kvóta til að fá 100% greiðslu fyrir hann úr ríkissjóð. Fá þannig 30% greiðslur fyrir ekki neitt! Auðvitað eru það þeir bændur sem mestan tímann hafa, þeir rótgrónu, sem veljast til forustu sauðfjárbænda. Bændurnir sem hafa getu til að kaupa sér aukinn kvóta og auka þannig tekjur, án þess að auka við sig vinnu. Hinir, sem eru að koma undir sig fæti, hafa lítinn tíma til að sækja fundi og standa í miklu félagsstarfi. Þeir hafa nóg með sitt bú, enda flestir sem verða að leita sér aukavinnu til að hafa í sig og á. Og rótgrónu bændurnir hugsa fyrst og fremst um eigin hag, spá lítið sem ekkert í endurnýjun greinarinnar. Uppgjafahugsun þeirra er orðin slík að þeir virðast telja sig síðustu sauðfjárbændur landsins!

Auðvitað á nýtingarhlutfall kvótans að vera 100%, að menn fái einungis greiðslu fyrir það sem þeir framleiða. Þannig á að taka strax umframkvóta af öllum bændum sem ekki nýta hann og færa ungliðunum sem margir hverjir eru að baslast við að framleiða umfram kvóta, framleiða fyrir lágt verð, til þess eins að reyna að skrimta!

Þá er gjörsamlega út í hött að sláturleyfishafar skuli hafa slíkt vald að geta lækkað afurðaverð til bænda, með einu pennastriki. Fyrst um 10% og ári síðar um 30%. Engar forsendu til slíkrar lækkunar eru fyrir hendi, aðrar en léleg stjórnun afurðastöðvanna og viljaleysi til að koma afurðunum í gott verð. Ekki verður séð að verð þessara afurða hafi lækkað til neytenda, þannig að einhver er að taka til sín aukið fjármagn úr greininni. Annað hvort afurðastöðvarnar eða smásöluverslunin. Hvor heldur er, þá er ljóst að afurðastöðvarnar eru ekki að standa sig.

Fram til þessa hafa afurðastöðvarnar aldrei þurft að hugsa um að auka verðmætin sem þær eru með. Lengi framanaf gátu þær sótt í ríkissjóð, ef illa gekk, en þegar því lauk var snúð sér í hina áttina og verð til bænda lækkað. Auðvitað á það að vera svo að bændum sé tryggt lámarksverð fyrir sína framleiðslu. Að ábyrgðin á því að koma kjötinu í verð sé sett á afurðastöðvarnar. Einungis þannig verða þær nauðbeygðar til að leita aukinna markaða fyrir kjötið, bæði hér heima sem og erlendis. Þar er vissulega markaður fyrir lambakjötið okkar og á góðum verðum. En þann markað þarf að vinna.

Ef rétt væri staðið að markaðsvæðingu á íslensku dilkakjöti erlendis, sem lúxusvöru, gæti stæðsti vandi íslenskra sauðfjárbænda færst yfir í að geta ekki framleitt nóg af lömbum. Þannig má snúa dæminu við, en það gerist ekki af sjálfu sér og tekur einhvern tíma, en fyrst og fremst vilja afurðastöðvanna. 

 

Það er alveg ljóst að umræðan hér á landi hefur verið á villigötum, undanfarna tvo til þrjá áratugi. Krafan um enn minni greiðslur úr ríkissjóði, samhliða enn lægra verði matvæla gengur ekki upp til lengdar. Þar hafa poppúlistar einstakra stjórnmálaflokka, sem virðast fyrst og fremst vinna að hag smásöluverslana, látið hæst og notað sem viðmið verð á matvælum erlendis. Og vissulega má finna ódýrari matvæli erlendis, gengdarlaus notkun fúkalyfja og hormóna lækkar framleiðslukostnað svo ekki sé minnst á verksmiðjubúin, þar sem velferð dýra eru fjarri því höfð að leiðarljósi. Samt er matvælaframleiðsla þar mikið niðurgreidd, jafnvel meira en hér á landi, ef miðað er við íbúafjölda. Þá er álagning verslunar mun lægri þar en hér.

Það þarf þó enginn að ætla að við gætum fengið matvæli keypt erlendis frá á því verði sem er í búðum þar, verði íslenskum landbúnaði hætt. Við yrðum að borga fullann framleiðslukostnað fyrir vöruna, nú eða leggja til okkar skerf úr ríkissjóði til niðurgreiðslna. Sá hlutur yrðu alveg örugglega meiri en við leggjum nú þegar til matvælaframleiðslu í dag.

Hver þjóð hlýtur að hafa sem markmið að vera sjálfbær í matvælaframleiðslu, annað er vart í boði. Um þetta þarf umræðan fyrst og fremst að snúast og þar sem langan tíma tekur að minnka eða auka framleiðsluna, þarf að vera umframframleiðsla til að tryggt sé að innlendur markaður sé mettur. Sátt þjóðarinnar þarf að vera um slíkt, eins og sátt allra siðaðra þjóða!

 

 

 

Landbúnaður stendur á tímamótum

Nú er nóg komið

Ráðherra landbúnaðarmála ber að segja af sér og það strax. Hún ræður ekki við það verkefni sem henni var falið. Kemur þar fyrst og fremst til þekkingarleysi á málaflokknum, en pólitísk "rétthugsun" spilar einnig stórt.

Tillögur ráðherrans, sem hún kemur með án samráðs við þau hagsmunasamtök sem um ræðir, eru í stuttu máli þessar:

Fækkun sauðfjár í landinu um 20%

Greiðslur vegna kjaraskerðingar

Aðgerðir vegna skuldamála

Hagræðing í slátrun

Birgðir

Auk þessa bætir hún við umhverfismálum, sem í raun kemur vandanum ekkert við og hnýtir síðan við sínar tillögur tilmælum til endurskoðunarnefndar búvörusamningsins, þar sem lokadagur er færður verulega fram ásamt efnislegri tilskipun um hvað skuli þar skoða.

Forgangsröðun ráðherrans lýsir best vanþekkingu hennar á málinu. Þegar síðasti liðurinn, birgðatalning, á auðvitað að vera fremst á blaði og fyrsti liðurinn, fækkun sauðfjár, að markast af niðurstöðu þeirrar talningar.

 

En skoðum þessar tillögur hennar nánar.

Fækkun sauðfjár í landinu um 20%, án þess að vita raunverulega hver umframframleiðslan er, er auðvitað stór hættuleg aðgerð og gæti hreinlega orðið banabiti sauðfjárræktar þegar til lengri tíma er litið.

Þetta leiðir til gífurlegra oframleiðslu nú í haust. Ef einungis helmingur markmiðs ráðherra nær fram að ganga, fækkun sauðfjár um 10%, mun aukast birgðir kindakjöts af fullorðnu um ca. 1.400 tonn og aukning lambakjöts vegna minni ásetnings verða nálægt 100 tonnum. Þetta eru bara áhrif vegna þeirra sem þá bregða búi og m.v. að helming markmiðs ráherra náist. Við bætist síðan krafa um minni ásetning þeirra bænda sem ætla að halda áfram búskap. Þá eru tillögurnar settar þannig fram að hvati til að hætta strax er mikill, mjög mikill. Á það við um prósentur beingreiðslna og tímalengd þeirra auk þess sem svokallað sláturálag stendur einungis til boða nú í haust.

Hversu margir bændur muni nýta sér þetta tilboð ráðherra er auðvitað óljóst. Mestar líkur eru á að þar verði fyrst og fremst um yngri bændur að ræða, þá sem stefnt hafa að því að hafa sauðfjárbúskap sem sitt lífsviðurværi og því gjarnan með stærri búin. Eldri bændur eru skuldlausir og smærri sauðfjárbændur halda fé sem aukabúgrein eða jafnvel hafa aðra vinnu sem sitt lífsviðurværi. Þessir hópar eru best staddir til að standa þessar hörmungar af sér. 

 

Greiðslur vegna kjaraskerðingar. Skerðing afurðaverðs til bænda nú, nema tæpum 2 milljörðum króna og leggst það við skerðingu á síðasta ári upp á nærri 600 milljónir. Til að bæta þetta tap bænda býður ráðherra 250 milljónir, sem skiptast annars vega til allra bænda sem hafa fleiri vetrarfóðraðar kindur en 150 og hins vegar einhverskonar svæðisbundins verkefnis. Um þetta er margt hægt að segja, en engin ástæða til að orðlengja það nánar. Allir sjá að auk þess sem upphæðin mun litlu skipta, þá eru þær forsendur sem lagðar eru fram vægast sagt undarlegar.

 

Aðgerðir vegna skuldamála. Það fyrsta sem fór um huga manns var hvort ráðherra ætli að beita sér fyrir því að bændur geti fengið kúlulán, sem síðan verði afskrifuð.

En að alvörunni. Lítið hald er í þessum tillögum ráðherrans, enda ekki með lögsögu yfir bönkum landsins. Kannski er það þess vegna sem orðalag þessarar tillögu segir í raun ekkert. Byggðastofnun verður falið að skoða málið og leggja mat á þörf. Punktur.

 

Hagræðing í slátrun. Síðustu 45 ár hefur markvisst verið unnið að svokallaðri "hagræðingu" í sláturhúsum landsins. Enn bólar ekkert á árangri. Sjálfsagt má hagræða enn frekar, fækka sláturhúsum enn meira, en sennilega verður árangurinn svipaður og hingað til, enginn. Enda vandinn ekki í sjálfri slátruninni, heldur úrvinnslu og markaðssetningu. Þar má vissulega taka til hendinni. Kannski hefur ráðherra verið að meina vinnsluna, en vegna vankunnáttu nefnt slátrun!

 

Birgðatalning. Neðst á blaði ráðherrans er birgðatalning, sem auðvitað ætti að vera efst. Raunar ætti þessi þáttur ekki að vera inn í tillögum ráðherrans, af þeirri einföldu ástæðu að þetta verk á að vera búið að vinna fyrir löngu síðan, átti að vinnast strax eftir fyrsta fund bænda með ráðherra um vandann. Til að leysa vanda verður auðvita að byrja á að greina hann. Ráðherra velur að "leysa" vandann fyrst og greina hann síðan!

Mikill munur er á tölum um hver raunveruleg birgðasöfnun er í landinu, allt frá 2000 tonnum niður fyrir 1000. Ekki hefur verið greint hversu mikill uppsöfnun er milli ára, einungis talað um heildar uppsöfnun. Ekki hefur verið greint hvernig afurðir það eru sem safnast hafa saman.

Offramleiðsla reiknast út frá söfnun milli ára, heildar uppsöfnun er allt annar handleggur.

Auðvitað þarf að fá staðfestingu á hver raunveruleg birgðasöfnun kjöts er í landinu, hversu mikið hefur safnast á milli ára og hvaða kjöt liggur í frystigeymslum. Vitað er að hryggir eru fyrir nokkru upp ornir og lítið til af lærum.

Kannski er uppsöfnun kjöts mun minni en talað er um, kannski er uppsöfnun milli ára sáralítil eða engin. Kannski er það kjöt sem til er í frystigeymslum fyrst og fremst slög og kjöt af gamal ám. Þetta verður ekki vitað nema með talningu og greiningu, vinnu sem hefjast átti strax og bændur höfðu af því spurnir að afurðarstöðvar hygðust lækka afurðaverð verulega og höfðu þá samband við ráðherra. Fyrir nokkrum mánuðum síðan!  Út frá þeim upplýsingum átti ráðherra að vinna og ráðast gegn vandanum þar sem rót hans er.

Mestar líkur eru á að sú aðferð að leysa "vandann" fyrst og greina hann síðan, muni skapa enn meiri vanda. Kannski svo mikinn að ekki verði við ráðið.

 

Þessar aðgerðir ráðherrans eru sagðar muni kosta ríkið um 650 milljónir. Ekki kemur fram hvort beingreiðslur til þeirra sem hætta séu inn í þeirri tölu.

Allir landsmenn vilja stríðshrjáðu fólki alls hins besta. Skiptar skoðanir eru um hvernig beri að hjálpa þeim. Nú er það svo að stórar og miklar tjaldbyggðir stríðshrjáðs flóttafólk er í Mið Austurlöndum. Þetta fólk berst við að hafa í sig og á, hvern einasta dag.

Fyrir þær 650 milljónir sem tillögur ráðherrans eru sagðar kosta, væri hægt að kaupa upp allar kjötbirgðir af afurðastöðvum. Það kjöt gætum við síðan, sem þjóð, sent til stríðshrjáðs fólks í Mið Austurlöndum. Það kann vel að meta lambakjöt og við gætum þannig satt hungur þess um einhverja daga.

Auðvitað yrði að fylgja þessari aðgerð að afurðastöðvar borgi bændum fullt afurðaverð, enda "vandinn" verið leystur. 

En þetta eru auðvitað draumórar. Það er enginn vilji til að hjálpa bágstöddum þar sem þörf þeirra er mest, mikið betra að láta það fólk stofna lífi sínu í hættu með löngum ferðalögum og hjálpa þeim sem þau lifa af.

 

Það er annars merkilegt hve þingmenn eru tregir til að tjá sig um aðgerðir ráðherrans. Hoppa í kringum þær eins og heitan graut. Enginn þorir að segja það sem allir hugsa, að þessar aðgerðir muni ekki hjálpa bændum og kannski aldrei verið ætlaðar til þess. Tilgangur þeirra er kannski allt annar!!

 

Kennir Þorgerði um verðlækkunina

Bændur láta hafa sig að fíflum

Formaður Landsamtaka sláturleyfishafa fullyrðir að offramleiðsla á lambakjöti sé um 2000 tonn, að um þessi mánaðarmót verði umframbirgðir um 1800 tonn.

Í lítilli frétt á vefmiðli ruv, þann 25. júlí síðastliðinn, þar sem fréttamaður hafði samband við nokkrar afurðastöðvar, kemur fram að birgðasöfnun frá síðasta ári er um 200 tonn, eða sem nemur nálægt 10 daga neyslu Íslendinga. Ekki gefa allar afurðastöðvarnar upp heildaruppsöfnun, en út frá því sem upp er gefið er það langt frá að vera 2000 tonn.

SS; birgðir 80 tonnum meira en í fyrra, ekki gefið upp heildarbirgðir.

KS; engin birgðaaukning frá því á síðasta ári, segjast eiga "nógu miklar" birgðir.

Norðlenska; engin birgðaaukning frá því í fyrra, ekki gefið upp heildarmagn en segjast eiga nokkuð af "röngum bitum".

Fjallalamb; 100 tonnum meiri birgðir en í fyrra, sagt vera helmingi meira en vanalega.

SAH; birgðir 20 tonnum meiri en í fyrra, heildarbirgðir um 100 tonn.

Sláturfélag Vopnafirðinga; engin birgðasöfnun frá því í fyrra, heildarbirgðir um 200 tonn.

Einnig kemur fram í þessari frétt að engin afurðastöð á til hryggi og bendir Gísli Garðason, sláturhússtjóri SAH á að ef sauðfjárstofninn verði dreginn saman um 20%, vanta um 450 tonn af hryggjum á markað hér á landi! Sumar afurðastöðvar eiga ekki heldur læri og birgðir af þeim langt komnar hjá öðrum. Þar sem lítið er til af lærum má ætla að mikill skortur verði einnig á þeirri afurð, við slíkan samdrátt sem ráðherra boðar.

Þær upplýsingar sem fram koma í þessari frétt á vefmiðli ruv, þann 25. júlí síðastliðinn, eru svör forsvarsmanna sláturleyfishafa við spurningum fréttamanns. Þetta eru þeirra orð, engin birgðatalning né staðfesting á að þau séu rétt. Vel getur verið að birgðir séu enn minni!

Það hlýtur að vera krafa bænda að fram fari strax birgðatalning hjá afurðastöðvum. Ráðherra virðist ekki ætla að hafa manndóm til slíkrar kröfu. Arkar bara áttavillt um flóann!

Fá þarf staðfestu á hverjar raunverulegar birgðir af kjöti eru í frystigeymslum afurðastöðva. Ef þær eru minni en formaður Landsamtaka sláturleyfishafa segir, jafnvel mun minni, er auðvitað út í hött að stíga slíkt ógæfuskref að fækka sauðfé í landinu. Ef það er rétt að slíkt leiði til skorts á hryggjum upp á 450 tonn og lambalærum um svipað magn, er ljóst að skaðinn af slíkri skerðingu getur orðið mjög mikill. Það mun þá ekki leysa vanda afurðastöðva, heldur auka hann og það mun leiða áður óþekktar skelfingar yfir sauðfjárbændur og byggð í landinu. Sveitir munu fara í eyði.

Til að leysa vanda verður að finna rætur hans. Vandinn virðist ekki vera til kominn vegna offramleiðslu. Hver er hann þá?

 

 

Tvö þúsund tonna offramleiðsla