Endurheimt votlendis

Það er margt athugunarvert við endurheimt votlendis og þann ávinning sem af því hlýst. Að mestu er stuðst við útreikninga IPCC í því sambandi, útreikninga sem gerðir eru við allt aðrar aðstæður en hér á landi. Út frá þeim upplýsingum og reyndar einnig íslenskum um lengd skurða og mati á áhrifum þeirra, er farið af stað og ætlunin að leggja í það verkefni ómælda fjármuni. Engar beinharðar staðreyndir liggja að baki, einungis mat og væntingar. Ekki svo sem í fyrsta skipti sem við Íslendingar förum þá leiðina að einhverju markmiði.

Matið á losun kolefnis úr þurrkuðu landi hér eru svo stjarnfræðilega hátt að engu tali tekur. Talað er um að það losni gróðurhúsaloftegundir upp á 11,7 milljónir tonna vegna þurrkaðs lands hér á landi. Þarna er svo mikið magn sem um ræðir að beinlínis ætti að vera lífshættulegt að hætta sér út á land sem hefur verið framræst! Þegar skoðaðar eru forsendur fyrir þessari tölu er ljóst að eitthvað stórkostlegt hefur skeð í útreikningum, fyrir utan að notast við staðla sem engan vegin er hægt að heimfæra á Ísland.

Þegar skoðaðar eru forsendur sem liggja að baki þessari tölu sést fljótt að um mjög mikið ofmat er að ræða, jafnvel hægt að tala um hreinan skáldskap. Þessar upplýsingar er hægt að nálgast í skýrslu á heimasíðu stjórnarráðsins.

Fyrir það fyrsta er það landsvæði sem sagt er vera innan þessa áhrifasvæðis 420.000 ha., þ.e. um 4% landsins. Þetta skýtur nokkuð skökku við þar sem sambærilegt land er talið vera 3% alls heimsins. Hvernig getur það staðist að hér, á þessari veðurbörðu eldfjallaeyju með sinn þunna jarðveg, skuli vera að meðaltali meira af þykkri jarðvegsþekju en að meðaltali yfir jörðina.

Næst ber að telja áhrifasvæði skurða. Samkvæmt skýrslu stjórnarráðsins er talið að áhrifasvæði skurðar sé um 200 metrar, eða 100 metrar á hvorn kannt. Vera má að hægt sé að tala um slíkt þegar einn skurður er grafinn eftir blautri mýri, þó varla. Slíkir skurðir eru fáséðir, hins vegar eru flestir skurðir hér á landi grafnir til að þurrka upp land til túngerðar. Þar er bil milli skurða mun minna, eða frá 35 - 45 metrar. í blautum mýrum jafnvel minna. Meiri lengd á milli skuða í blautu landi veldur því að illfært getur orðið um miðbik túnsins og spretta þar minni en ella. Ef við erum nokkuð rausnarleg og segjum bil milli skurða vera 40 metra, er ljóst að áhrifasvæði skurðarins fellur úr 200 metrum niður í 40 metra. Það munar um minna.

Í skýrslunni er talað um að grafnir hafa verið 29.000 km af skurðum, að mestu á árunum 1951 - 1985. Fyrsta skurðgrafan kom til landsins 1941 og fram að þeim tíma var einungis um að ræða handgrafna skurði. Frá 1985 hefur framræsla verið lítið meiri en fyrir komu fyrstu gröfunnar og þá gjarnan einungis þegar brýn nauðsyn er til. Nú er það svo að skurðir fyllast ótrúlega fljótt upp, sé þeim ekki haldið við og hætta að virka sem framræsla. Ef ekki er hreinsað reglulega upp úr þeim má áætla að þeir séu orðnir næsta fullir af jarðvegi eftir 40 ár, sér í lagi í blautu landi. Þetta staðfesta nýjustu rannsóknir Landbúnaðarháskólans. Toppnum í framræslu var náð 1969, síðastliðin 40 ár hefur lítið verið framræst og nánast hverfandi framræsla verið frá árinu 1985, eins og áður segir. Því má áætla að flestir skurðir í votlendi, sem ekki er nýtt sem tún, séu nánast fullir af jarðvegi og hættir að virka sem framræsluskurðir. Endurheimt votlendis með því að moka ofaní slíka skurði er því nánast gangslítil eða gagnslaus. Oftar en ekki, þegar fjölmiðlaglaðir einstaklingar láta taka af sér myndir þar sem verið er að "endurheimta votlendi", eru þeir skurðir sem sjást nánast uppgrónir og landið um kring þá þegar orðið að mýri. Jafnvel lét forsetinn okkar plata sig í slíka myndatöku fyrir nokkrum misserum. Verra er þó þegar myndefni birtist af mönnum vera að fylla ofaní skurði í skráþurru vallendi og ætlast til að fá fyrir það greiðslu.

Samkvæmt þeirri skýrslu sem stjórnarráðið gaf út og notast við varðandi útreikning á losun gróðurhúsalofttegunda, eru þeir stuðlar sem stuðst er við rangir, kol rangir. Út frá þeim er áætlað að til endurheimtingu 100 hektara lands þurfi að fylla fjóra kílómetra af skurðum. Staðreyndin er að til að endurheimta 100 hektara af þurrkuðu votlendi þarf að fylla yfir 20 kílómetra af skurðum, miðað við að skurðirnir séu nýir. Við hvert ár sem líður hækkar kílómetratalan og er komin upp í það óendanlega eftir 40 ár.

Sömu forsendur og skýrslan er byggð á, er stuðst við þegar um heildarlosun Íslands er reiknað. Það er því mikilvægt að endurreikna þessa hluti til samræmis við raunveruleikann. Allt bókhald, líka bókhald um losun gróðurhúsalofttegunda, þarf að byggjast á staðreyndum. Og það er til mikils að vinna, með því að færa það til raunveruleikans má lækka opinbera losun hér á landi verulega, svo fremi að ekki gjósi.

Nú er það svo að ég hef ekkert á móti því að skurðum sem ekki eru í notkun sé lokað. Þannig má fá meira kjörland fyrir fugla. Því fylgir reyndar einn galli, en það er lélegri gróður og því minni framleiðsla á súrefni.

Allt þarf þó að gera á réttum forsendum og að baki öllum ákvörðunum, sér í lagi þegar verið er að tala um að ausa fé úr sameiginlegum sjóðum okkar, þurfa að liggja staðreyndir.

 

Einar ráðinn fram­kvæmda­stjóri Vot­lend­is­sjóðs